دیالوگ به مثابه زبان نمایش (بررسی کارکردهای هنری و خلاقانه دیالوگ در نمایش نامه های بهرام بیضایی)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کاشان

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کاشان

10.30465/copl.2024.47929.4114

چکیده

بهرام بیضایی از جمله نمایش‌نامه‌نویسانی است که از طریق عنصر گفت‌وگو دنیای معاصر را به زیباترین صورت ممکن تصویر کرده است؛ مُدرنیزه بودن، پیشرفت، تکنولوژی، صنعت و در نهایت دنیای مُضحک و مسخره‌ای که برای آدم‌های جامعه ساخته‌اند. بیضایی با هنرمندی تمام کلمات و اصطلاحات گفت‌وگو را به‌گونه‌ای در کنار یکدیگر قرار داده است که به‌راحتی می‌توان تنش و آسیب‌پذیری شخصیت‌ها را در موقعیت‌های خاص، ارزیابی کرد. تکنیک متفاوتی که بیضایی را از دیگر نمایش‌نامه‌نویسان متمایز می‌سازد، این است که او از شخصیت‌های نمایش به‌عنوان راویان اثر استفاده می‌کند و این کار را با گفت‌وگوی میان شخصیت‌ها، حدیث نفس و تک‌گوییِ نمایشی شخصیت‌های داستان پیش می‌برد. در این پژوهش با روش توصیفی و تحلیل محتوا، کارکردهای هنری عنصر دیالوگ در نمایش‌نامه-های بیضایی بررسی و تحلیل شده است. این نویسنده از طریق افشای کاراکترها، تیپ‌سازی سمبولیک و خلق موقعیت‌های جدید در نمایش‌نامه‌های خود، کارکردهای دیگرگونه به عنصر گفت‌وگو بخشیده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که خلاقیّتی که بیضایی در روایت برخی نمایش‌نامه‌هایش به‌کار برده است، در طراحی پیرنگ و طرح داستانی است که نقطۀ اوج نمایش را در ابتدای داستان قرار می‌دهد و این مهم را از طریق گفت‌وگو و کلام شخصیت-های داستان، انجام می‌دهد. به‌عبارت دیگر، بیضایی برای گریز از تکرار در روایت به عنصر گفت‌وگو متوسّل گردیده است تا بسیاری از ویژگی‌های اعتقادی و درون‌مایه‌های نمایش‌نامه را در فضایی متفاوت‌تر به تصویر بکشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Dialogue as a performance language (Investigating the artistic and creative functions of dialogue in Bahram Beyzaei's plays)

نویسندگان [English]

  • hamzeh mohammadi 1
  • Amirhosein Madani 2
1 ph.D student
2 Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, Kashan University
چکیده [English]

plays)

Bahram Beyzaei is one of the playwrights who has depicted the contemporary world in the most beautiful way possible through the element of conversation and dialogue. Modernity, progress, technology, industry and finally the ridiculous world they have created for people in the society. Beyzaei has artistically put all the words and terms of conversation together in such a way that the tension and vulnerability of the characters in certain situations can be easily evaluated. A different technique that distinguishes Beyzaei from other playwrights is that he uses the characters of the play as the narrators of the work, and he does this with dialogue between the characters, autobiography, and dramatic monologues of the characters in the story. In this research, with the descriptive method and content analysis, the artistic functions of the dialogue element in Elliptical plays have been examined and analyzed. This author has given different functions to the dialogue element through character disclosure, symbolic typification and creation of new situations in his plays. The results of the research show that the creativity and innovation that Beyzaei has used in the narration of some of his plays is in the design of the plot and plot, which places the climax of the play at the beginning of the story. And it does this through dialogue and the words of the characters in the story. In other words, in order to avoid repetition in the narrative, Beyzaei resorted to the element of dialogue to depict many of the religious features and themes of the play in a different atmosphere.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ellipsis
  • play
  • dialogue
  • typification
  • situation creation

مراجع

  1.  

    کتابنامه:

    1. ارسطو (1353)، فنّ شعر، ترجمه عبدالحسین زرین­کوب، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
    2. اسلین، مارتین (1382)، دنیای درام، ترجمه محمد شهبا، تهران: هرمس.
    3. اسمایلی، سام (1392)، نمایشنامه­نویسی: ساختارِ کنش، ترجمه صادق رشیدی و پرستو جعفری، تهران: افراز.
    4. افشاری­اصل، ایرج (1396)، زبان آرکائیک در نمایشنامه­های بهرام بیضایی، تهران: نظری.
    5. اگری، لاجوس (1383)، فنّ نمایشنامه­نویسی، ترجمۀ مهدی فروغی، تهران: نگاه.
    6. بال، دیوید (1373)، از پایان تا آغاز و از آغاز تا پایان (شیوه فنّی نمایشنامه­خوانی)، ترجمه محمود کریمی­حکاک، تهران: نشرگل.
    7. براهنی، رضا (1376)، قصه­نویسی، تهران: البرز.
    8. براهیمی، منصور (1386)، کنش به مثابه زیرمتن، تهران: فصلنامه هنر و ادبیات.
    9. بقال­لاله، عبدالحسین (1379)، تبیین جایگاه داستان در ادبیات نمایشی، تهران: نشر تندیس.
    10. بیضایی، بهرام (1400)، ضیافت و میراث، چاپ دوم، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
    11. ________ (1399)، دیباچه نوین شاهنامه، چاپ هفتم، تهران: روشنگران.
    12. ________ (1394)، چهارصندوق، چاپ دهم، تهران: روشنگران.
    13. ________ (1380)، مجلس قربانی سِنمّار، تهران: رودکی.
    14. ________ (1379)، جنگ­نامه غلامان، چاپ سوم، تهران: روشنگران.
    15. ________ (1376)، سه بَرخوانی (اژدهاک، آرش، کارنامۀ بندار بیدخش)، تهران: روشنگران.
    16. ________ (1373)، مرگ یزدگرد، چاپ سوم، تهران: روشنگران.
    17. ________ (1371)، دیوان نمایش، تهران: روشنگران.
    18. ________ (1342)، نمایش در ایران، تهران: کاویان.
    19. پایور، جعفر (1375)، «هنر نمایش و بازآفرینی»، مجله چیستا، ش 137، صص 579-573.
    20. پوررنگ، صمد (1381)، بحثی در دراماتورژی آثار بیضایی، صحنه (ماهنامه تخصصی تئاتر)، ش10، صص 14-10.
    21. توشار، پیرامه (1354)، تئاتر و اضطراب بشر، تهران: شهرکتاب.
    22. جزءجوادی، حسین. (1398)، «مطالعه کاربردشناسانه رابطه بین زبان و قدرت شخصیت در دیالوگ دراماتیک - مطالعه موردی: سریال هزاردستان»، پایان­نامه کارشناسی­ارشد، استاد راهنما: محمود اربابی، دانشگاه صدا و سیما.
    23. حداد، حسین (1387)، بررسی عناصر داستانی ایران، تهران: سورۀ مهر.
    24. حسینی، مریم (1396)، «بازنمود موضوع و شگردهای ادبی در آثار بهرام بیضایی»، مجلۀ ادب فارسی، س7، ش1، صص 38-19.
    25. خلج، منصور (1381)، از آخوندزاده تا بیضایی، تهران: اختران.
    26. سیگر، لیندا (1388)، خلق شخصیت، ترجمۀ مسعود مدنی، تهران: رهروان پویش.
    27. شیرژیان، فریده (1381)، جایگاه نمایش سنّتی در تئاتر معاصر ایران، تهران: نشر آن.
    28. ضیائی­نژاد، سپیده و محمودی­بختیاری، بهروز (1400)، «واکاوی مفهوم فاصله و انواع بیان در دیالوگ نمایشی از منظر روایت­شناسی ژرار ژنت»، فصلنامه رهپویۀ هنرهای نمایشی، ش1، صص 26-15.
    29. طایفی، شیرزاد و سلمان­نصر، کورش (1400)، «تحلیل برخوانی «آرش» بهرام بیضایی، با رویکرد ترامتنیت»، پژوهشنامۀ نقد ادبی و بلاغت، سال دهم، ش2، صص 126-103.
    30. عبدی، محمد (1394)، غریبۀ بزرگ؛ زندگی و آثار بهرام بیضایی، تهران: ثالث.
    31. فرّخی، حسین (1386)، نمایشنامه­نویسی در ایران از آغاز تا کنون، تهران: فرهنگستان هنر.
    32. فیستر، مانفرد (1378)، نظریه و تحلیل درام، ترجمه مهدی نصرالله­زاده، تهران: مینوی خرد.
    33. قادری، نصرالله (1380)، آناتومی ساختار درام، تهران: نیستان.
    34. قوکاسیان، زاون (1371)، مجموعه مقالات در نقد و معرّفی آثار بهرام بیضایی، چاپ دوم، تهران: آگاه.
    35. کمپتون، گلوریا (1392)، گفت­وگونویسی، ترجمه فهیمه محمدسمسار، تهران: سورۀ مهر.
    36. محمدی­زاده، سارا (1399)، «بررسی نقش عناصر داستانی در نمایش­نامه مجلس قربانی سنمّار اثر بهرام بیضایی»، پایان­نامه کارشناسی­ارشد، استاد راهنما: عبدالرضا نادری­فر، دانشگاه رازی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
    37. مختاباد، مصطفی و فلاح، فاطمه (1395)، «تحلیل زبان شاعرانه دو نمایش­نامه از بهرام بیضایی»، نشریۀ تئاتر، سال سوم، ش67، صص 42-29.
    38. مسلمی­زاده، رضا (1395)، «کنش نمایشی در دیالوگ با بررسی تطبیقی در آثار بهرام بیضایی و علیرضا نادری»، پایان­نامه کارشناسی­ارشد، استاد راهنما: کامران سپهران، دانشکده سینما و تئاتر، دانشگاه هنر.
    39. مکی، ابراهیم (1366)، مقدمه­ای بر فیلمنامه­نویسی، تهران: سروش.
    40. مک­کی، رابرت (1397)، دیالوگ؛ هنر کنش کلامی برای کتاب، تئاتر، سینما و تلویزیون، ترجمه ابراهیم راهنشین، تهران: ساقی.
    41. میرصادقی، جمال (1394)، عناصر داستان، چاپ نهم، تهران: سخن.
    42. __________ (1376)، ادبیات داستانی، چاپ سوم، تهران: سخن.
    43. میرعبدالحق هزاوه، آرمان (1397)، «بررسی چگونگی استفاده از راوی در نمایش­نامه­های بهرام بیضایی، نمونه­های موردی: نُدبه، خاطرات هنرپیشه نقش دوم، سهراب­کشی»، پایان­نامه کارشناسی­ارشد، استاد راهنما: رحمت امینی، دانشگاه تهران، پردیس هنرهای زیبا.
    44. نجم، سهیلا (1393)، بیضایی از نگاهی دیگر (بررسی چهار اثر سینمایی بهرام بیضایی)، تهران: رسم.
    45. ویسی، فرامرز (1379)، «عملکرد دیالوگ در سینما»، مجله سینما تئاتر، صص 91-88.
    46. هاج، فرانسیس (1382)، کارگردانی نمایشنامه (تحلیل، ارتباط­شناسی و سبک)، ترجمه منصور براهیمی و علی­اکبر علیزاد، تهران: سمت.

    References:

    1. Abdi, M. (2015). The Big Stranger: The life and Works of Bahram Beyzaee. Tehran: Thaleth.] in Persian[
    2. Afshari-Asl, I. (2017). Archaic Language in the plays of Bahram Beyzaee. Tehran: Nazari.] in Persian[
    3. (1974). Poetics, Zarrinkub, A. (Trans). Tehran. Bongah Tarjomeh va Nashre Ketab.] in Persian[
    4. Ball, D. (1994). Backwards & Forwards: A Technical Manual for Reading Plays, Karimi Hakak, M. (Trans). Tehran: Nashre Gol.] in Persian[
    5. Baqal-Laleh, A. (2000). Expressing the Position of Story in Dramatic Literature. Tehran: Tandis publication.] in Persian[
    6. Barahimi, M. (2007). Action as the Background of Text. Tehran: Quarterly of Art and Literature. .] in Persian[
    7. Beyzaee, B. (1963). Play in Iran. Tehran: Kavian.] in Persian[
    8. Beyzaee, B. (1992). The collection of Plays. Tehran: Roshangaran.] in Persian[
    9. Beyzaee, B. (1994). The Death of Yazdgerd (3rd). Tehran: Roshangaran.] in Persian[
    10. Beyzaee, B. (1997). Triple Reading (Ezhdahak, Arash, Bandar Bidakhsh’s Report Card). Tehran: Roshangaran.] in Persian[
    11. Beyzaee, B. (2000). Fighting Stories of Slaves (3rd). Tehran: Roshangaran .] in Persian[  
    12. Beyzaee, B. (2001). A Ceremony to Sacrifice Senammar. Tehran: Rudaki.] in Persian[
    13. Beyzaee, B. (2015). Four Crates (10th). Tehran: Roshangaran .] in Persian[
    14. Beyzaee, B. (2020). A Modern Introduction to Shah Nameh (7th). Tehran: Roshangaran.] in Persian[
    15. Beyzaee, B. (2021). The Ceremony and Heritage (2nd). Tehran: Roshangara .] in Persian[
    16. Borhani, R. (1997). Story Writing. Tehran: Alborz.] in Persian[
    17. Egri, L. (2004). The art of Dramatic Writing, Forughi, M. (Trans.). Tehran: Nega .] in Persian[
    18. Esmaili, S. (2013). Play writing: the Structure of action, Rashidi, S. & Jafari, P. (Trans.). Tehran: Afruz.] in Persian[
    19. Esslin, M. (2003). The Field of Drama, Shahba, M. (Trans.). Tehran, Hermas.] in Persian[
    20. Farrokhi, H. (2007). Play Writing in Iran from the Beginning to Now. Tehran: Farhangestan Honar.] in Persian[
    21. Haddad, H. (2008). Analysis of Story Elements in Iran. Tehran: Sureh Mehr.] in Persian[
    22. Hodge, F. (2003). Play Directing: Analysis, Communication, and Style, Barahimi, M., & Alizad, A. (Trans.). Tehran: Samt .] in Persian[
    23. Hosseini, M. (2017). The Reflection of Subject and Literary Techniques in the Works of Bahram Beyzaee. Persian Literature Journal, 7(1), 19-38.] in Persian[
    24. Joz’javadi, H. (2019). Functional Study of the Relation Between Language and The Power of Personality in Dramatic Dialogues: A Case Study of Hezardastan Series. M.A. Thesis. Seda va Sima University.] in Persian[
    25. Kempton, G. (2013). Dialogue: Techniques and Exercises for Crafting Effective Dialogue, Mohammadsasmar, F. (Trans.). Tehran: Sureh Mehr .] in Persian[
    26. Khalaj, M. (2002). From Akhundzadeh to Beyzaee. Tehran: Akhtaran .] in Persian[
    27. Makki, E. (1987). An Introduction to Play Writing. Tehran: Sorus .] in Persian[
    28. McKee, R. (2018). Dialogue: The Art of Verbal Action for Page, Stage, and Screen, Rahneshin, E. (Trans.). Tehran: Saqi.] in Persian[
    29. Mirabd Al-haq Hazaveh, A. (2018). Analyzing How a Narrator is Used in the Plays of Bahram Beyzaee: A Case Study on “Nodbeh”, “The Memories of The Supporting Actor”, and “Killing Sohrab”. M.A. Thesis, Tehran University.] in Persian[
    30. Mirsadeqi, J. (1997). Story Literature (3rd). Tehran: Sokhan.] in Persian[
    31. Mirsadeqi, J. (2015). Elements of Story (9th). Tehran: Sokhan.] in Persian[
    32. Mohammadizadeh, S. (2020). Analysis of the Role of Story Elements in “A Ceremony to Sacrifice Senammar” Play by Bahram Beyzaee. M.A. Thesis, Razi University.] in Persian[
    33. Mokhtabad, M., & Fallah, F. (2016). Analysis of the Poetic Language of Two Plays of Bahram Beyzaee. Theater Journal, 3(67), 29-42 .] in Persian[
    34. Moslemizadeh, R. (2016). Dramatical Action in Dialogue through Comparative Analysis of the Works of Bahram Beyzaee and Alireza Naderi. A. Thesis, Cinema and Theater College.] in Persian[  
    35. Najm, S. (2014). Beyzaee from Another View: Analyzing for Cinematic Works of Bahram Beyzaee. Tehran: Rasm.] in Persian[
    36. Payvar, J. (1996). The Art of Play and Recreation. Chista Journal, 137, 573-579.] in Persian[
    37. Pfister, M. (1999). The Theory and Analysis of Drama, Nasr-Allah Zadeh, M. (Trans.). Tehran: Minuyeh Khord .] in Persian[
    38. Pirameh, T. (1975). Theater and Anxiety of Mankind. Tehran: Shahreh Ketab.] in Persian[
    39. Pur-rang, S. (2002). A Discussion on the Dramaturgy of Beyzaee’s Works. Sahneh (Theater specific monthly journal), 10, 10-14.] in Persian[
    40. Qaderi, N. (2001). The Anatomy of the Structure of Drama. Tehran: Neyestan.] in Persian[
    41. Qukasian, Z. (1992). The Collection of Articles on the Criticism and Introduction of the Works of Bahram Beyzaee (2nd). Tehran: Agah.] in Persian[
ادبیات پارسی معاصر
دوره 14، شماره 1
خرداد 1403
صفحه 209-242

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار