نظم یا سلطه: نگاهی به بازنمایی پلیس در ادبیات داستانی

نویسندگان

1 دانشجوی دوره دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه هرمزگان

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه هرمزگان

3 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه هرمزگان.

10.30465/copl.2021.6144

چکیده

نهاد پلیس یکی از موضوعاتی است که به ادبیات داستانی معاصر فارسی راه یافته و در آثار داستان­نویسان ایرانی بازنمایی شده است. با دقت در این آثار داستانی می­توان دریافت که نهاد پلیس در آثار نویسندگان منتسب به جریان­های فکری/ ادبی مختلف، بازنمایی­های متفاوتی داشته و تصویر پلیس در آثار این جریان­های فکری، تصویری متفاوت است. برای بررسی این موضوع، در این مقاله، سه اثر داستانی که نماد سه جریان فکری متفاوت در تاریخ معاصر ایران هستند انتخاب، و مورد بررسی و تحلیل تطبیقی قرار گرفته­اند. این آثار عبارتند از رمان «تهران مخوف» از مرتضی مشفق­کاظمی، داستان «گیله مرد» از بزرگ علوی و رمان «رازهای سرزمین من» از رضا براهنی. هر کدام از نویسندگان این آثار، به یک جریان فکری در دوره­های مختلف تاریخ معاصر تعلّق دارند و به­گونه­ای متفاوت از دو نویسنده دیگر به اجتماع و پدیده­های اجتماعی می­نگرند. به نظر می­رسد که «عنصر زمان» و تفاوت در نوع «جهان­بینی» این سه نویسنده که خود، متأثر از گفتمان تاریخی عصر آنان است باعث تفاوت سیمای پلیس در آثار آن­ها شده و بازنمایی­های متفاوت پلیس را در آثار این سه نویسنده رقم زده است. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که ادبیات داستانی فارسی در پیوندی با نظم­های اجتماعی و گفتمانی دوره­ها، نهاد پلیس را گاه در تقابل با انقلاب مردمی و مدافع اصلاحات سطحی و «نظام»، و گاه آن را در هیأت ساز و برگ­های سلطه و چیرگی طبقاتی و تأمین­کنندۀ منافع مالکان و سرمایه­داران و گاه این نهاد را در پیوند و نسبتش با امپریالیسم و «غرب»، همچون «دیگری» به تصویر کشیده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Order or Dominance: An Inquiry into Police Representation in Fiction

نویسندگان [English]

  • Mahmood Arekhi 1
  • faramarz khojasteh 2
  • Atefeh Jamali 3
1 liberal arts،literature،hormozgan
3 hormozgan University
چکیده [English]

The police institution is one of the topics that has found its way into contemporary Persian fiction and has been represented in the works of Iranian novelists.Carefully in these fictional works, it can be seen that the police institution had different representations in the works of authors attributed to different intellectual / literary currents, and the image of the police in the works of these intellectual currents is a different image.In this paper,To investigate this issue, three works of fiction that symbolize three different currents of thought in the contemporary history of Iran have been selected and studied and comparatively analyzed.These works include the novel "Terrible Tehran" by Morteza Mushfegh Kazemi, the story of "Gileh Mard" by the Bozorg Alavi and the novel "Secrets of My Land" by Reza Barahani. Each of the authors of these works, have different worldviews and look at society and social phenomena differently from the other two authors.It seems that the "element of time" and the difference in the type of "worldview" of these three authors, which is itself influenced by the historical discourse of their time, has caused a difference in the appearance of the police in their works and has led to different representations of the police in the works of these three writers.Findings of this study show that Persian fiction in connection with the social and discourse disciplines of the period, sometimes the police institution in opposition to the people's revolution and advocates of superficial reforms and "system", and sometimes in the form of dominance and class domination and the interests of the owners and the capitalists, and sometimes this institution in its connection with imperialism and the "West," are portrayed as "other."

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords:Contemporary Fiction
  • Police Institution
  • Terrible Tehran
  • Gileh Mard
  • Secrets of My Land
آبادیان، حسین (1384). «تأملی در دیگاههای سیاسی علی دشتی و مرتضی مشفق­کاظمی»، مطالعات تاریخی، شمارۀ 6، صص 157-120.
آبراهامیان، یرواند (1378). ایران بین دو انقلاب، مترجمان کاظم فیروزمند، حسن شمس­آوری، محسن مدیرشانه­چی، چاپ سیزدهم، تهران: نشر مرکز.
آبراهامیان، یرواند (1396). تاریخ ایران مدرن، ترجمه محمد ابراهیم فتاحی ولیلایی، چاپ پانزدهم، تهران: نشر نی.
آشوری، داریوش (1384). ما و مدرنیت، تهران: موسسه فرهنگی صراط.
آل احمد، جلال (1357). از رنجی که می­بریم، چاپ دوم، تهران: امیرکبیر.
آلتوسر، لویی (1386). ایدئولوژی و ساز و برگ­های ایدئولوژیک دولت، ترجمه­ی روزبه صدرآرا، تهران: چشمه.
اتابکی، تورج و یان زورکر (1385). تجدد آمرانه: جامعه و دولت در عصر رضاشاه، ترجمه مهدی حقیقت­خواه، تهران: ققنوس.
احمدی، بابک (1379). مارکس و سیاست مدرن، تهران: نشر مرکز.
استانفورد کوهن، آلوین (1370). تئوری­های انقلاب، چاپ دوم، تهران: قومس.
افتخارزاده، یحیی (1376). نظمیه در دوره پهلوی (شهریور 1320– آبان 1355) خاطرات سرلشکر بازنشسته پلیس یحیی افتخارزاده، تهران: اشکان.
براهنی، رضا (1367). رازهای سرزمین من، تهران: نشر مغان.
براهنی، رضا (1387). آواز کشتگان، تهران: نگاه.
براهنی، رضا (1393). تاریخ مذکر (رساله­ای پیرامون علل تشتت فرهنگی در ایران)، نگاه.
بروجردی، مهرزاد (1387). روشنفکران ایرانی و غرب: سرگذشت نافرجام بومی­گرائی، ترجمه جمشید شیرازی، چاپ پنجم، تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
بهنام، جمشید (1394). برلنی­ها: اندیشمندان ایرانی در برلن 1915- 1930، تهران: نشر فرزان روز.
جاویدشاد، مهدی و بهی حدائق (1397). «گیله­مرد بزرگ علوی: علیه ایدئولوژی یا ابزاری ایدئولوژیک؟»، فصلنامه علمی- پژوهشی نقد ادبی، س11، شماره43، صص 39- 61.
جمالی، لیلی و راضیه جوانمرد (1388). «مقایسه نمودهای جنگ در رمان سووشون سیمین دانشور و رمان اسیر خشکی­ها اثر دوریس لسینگ در پرتو نقد زنانه شوالتر» (عنوان عربی: دراسه تجلیلات الحرب فی روایه سووشون لسیمین دانشور و روایه أسیر البراری لدوریس لیسنج فی ضوء نقد شوالتر النسوی)، مطالعات ادبیات تطبیقی (ادبیات تطبیقی) دوره 3، شماره 11، صص 81-59.
حجازی، محمد (1343). هما، تهران: تابان.
حجازی، محمد (1352). آئینه، تهران: ابن سینا.
خطیبی، عذرا (1370). سرگذشت مارکسیسم از فراز آغاز تا نشیب انجام، تهران: چاپخانه رامین.
دانشور، سیمین (1349). سووشون، چاپ دوم، تهران: خوارزمی.
دانشور، سیمین (1375). شناخت و تحسین هنر، تهران: کتاب سیامک.
درویشیان، علی اشرف (1387). سالهای ابری، چاپ هفتم، تهران: نشر چشمه.
درویشیان، علی­اشرف (1358). سلول 18، تهران: انتشارات نگاه.
دریپر، هال (1382). نظریه انقلاب مارکس، جلد اول (دولت و بوروکراسی)، ترجمه حسن شمس­آوری، تهران: نشر مرکز.
دستغیب، عبدالعلی (1383). کالبدشکافی رمان فارسی، تهران: سوره.
زیباکلام، صادق (1398). رضاشاه، تهران: روزنه. لندن: اچ انداس.
سیفی فمی تفرشی، مرتضی (1362). نظم و نظمیه در دوره قاجاریه، تهران: انتشارات یساولی. فرهنگسرا.
شکوری، ابوالفضل و آوات عباسی (1395). «شکل­گیری اندیشه سیاسی تجدد آمرانه در تاریخ معاصر ایران (مطالعه موردی: نامه فرنگستان)»، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره46، شماره1، صص 128-109.
عباسی، الله کرم، محبوبه خراسانی و محمود حیدری (1397). «نقد پسااستعماری رمان رازهای سرزمین من اثر رضا براهنی»، زبان و ادب فارسی دانشگاه تبریز، شماره 238، صص 168- 145.
علوی، بزرگ (1385). گیله­مرد، چاپ چهارم، تهران: نگاه.
غنی نژاد، موسی (1386). تجددطلبی و توسعه در ایران معاصر، چاپ سوم، تهران: نشر مرکز.
کاتوزیان، همایون (1379). دولت و جامعه در ایران: انقراض قاجار و استقرار پهلوی، ترجمه حسن افشار، تهران: نشر مرکز.
کالینیکوس، آلکس (1382). اندیشه انقلابی مارکس، ترجمه پرویز بابایی، تهران: آزادمهر، قطره.
کامشاد، حسن (1384). پایه­گذاران نثر جدید فارسی، تهران: نشر نی.
لنین، و. ای (1387) دولت و انقلاب. ترجمه محمد پورهرمزان و علی بیات، چاپ سوم، تهران: انتشارات حزب توده ایران.
مسعود، محمد (1384). تفریحات شب، تهران: تلاونگ.
مشفق کاظمی، مرتضی (1388). تهران مخوف، تهران: امید فردا.
ملکوتیان، مصطفی (1395). سیری در نظریه­های انقلاب، چاپ نهم، تهران: قومس.               
میرصادقی، جمال (1381). داستان­نویس­های نام­آور معاصر ایران با نقد و بررسی آثار سی و یک نویسنده از آغاز داستان­نویسی­نوین ایران تا انقلاب 1357، تهران: اشاره.
میرعابدینی، حسن (1377). صد سال داستان­نویسی در ایران، تهران: نشر چشمه.
وحدت، فرزین (1382). رویارویی فکری ایرانیان با مدرنیت، ترجمه مهدی حقیقت­خواه، تهران: ققنوس.
هویدا، فریدون (1395). تاریخچه رمان پلیسی، تهران: نیلوفر