«تحلیل نشانه‌شناختی گفتگو در فیلمنامة داستانی دوازده رخ هوشنگ گلشیری»

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان،

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان

چکیده

به رغم اهمیت فیلمنامة داستانی و توجه پژوهشگران ادبی بر اولویت آن و خواندن آن همچون گونه‌ای از داستان روایی، این عرصه کمتر مورد نقد و تحلیل علمی قرار گرفته است. این مقاله بر آن است تا با توجه به جنبه‌های کاربردی نظریات گردآوری شدة کر الام در نشانه‌شناسی متن با تمرکز بر عنصر گفتگو و عوامل بافتی بیش از عرصه‌های دیگر در آن و بررسی اصولی چون؛ نظام نشانه‌ای فرا زبان (رمزگان مشترک، لهجة فردی، محدودیت زبان)، جهت‌گیری اشاره‌ای، صنایع بلاغی، تضمین دریافت و اصول مکالمه گرایس به تحلیل نشانه‌شناختی فیلمنامة داستانی دوازده رخ هوشنگ گلشیری بپردازد. داشتن نقش محوری کارکردهای نشانه‌ای گفتگو در این فیلمنامه آن را به اثری حائز اهمیت برای بررسی‌های نشانه‌شناختی اشاره شده تبدیل کرده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد شخصیت آقاجان در گفتگو با سایر شخصیتهای فیلمنامه علی‌رغم حضور فعالانه در گفتگو و درک شنونده و موقعیت گفتگوها (جهت‌گیری‌های اشاره‌ای) با زمینه‌سازی برای ایجاد نظام فرازبان با دو زیر مجموعة رمزگان و محدودیت زبان، نقض اصول مکالمه گرایس در چهار زمینة کمیت، کیفیت، ارتباط و شیوه، استفاده از صنایع بلاغی در چهار مورد (: این رانندة احمق، رستم، ‌پیران و گم شدن)، بر آن است تا نشان دهد که چگونه با آشکارا ناقص کردن یا ناکامل بودن گفتار خود به بیش از آنچه گفته است نظر دارد ولی شخصیت‌های دیگر نمی‌توانند معنایی را که در ظاهر کلمات او وجود ندارد درک کنند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسندگان [English]

  • . . 1
  • . . 2
1
2
چکیده [English]

.

آدام، ژان میشل و فرانسوار رواز(1389). تحلیل انواع داستان (رمان، درام، فیلمنامه)، ترجمة آذین حسین‌زاده و کتایون شهپرراد، تهران: نشر قطره، چاپ سوم.
آستن، آلن و جرج ساوانا (1388). نشانه‌شناسی متن و اجرای تئاتری، مترجم داوود زینلو، زیر نظر فرزان سجودی، تهران: انتشارات سوره مهر.
آلوت، میریام فاریس(1368). رمان به روایت رمان‌نویسان، ترجمة علی محمد حق‌شناس، تهران: مرکز.
اکبرپور، علیرضا(1390).  آسیب‌شناسی متن در سینمای ایران، تهران: نیلوفران.
اکبری، عباس(1391). «شکل فیلمنامه در سینمای ایران»، چگونه فیلمنامه بنویسیم، تهران: نیلوفر.
انوشه، حسن(1376). فرهنگنامه ادبی فارسی، جلد دوم، تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
الام، کر(1383). نشانه‌شناسی تئاتر و درام، ترجمة فرزان سجودی، تهران: قطره.
دامادی، محسن(1391). چگونه داستان را به فیلمنامه تبدیل کنیم؟بررسی تطبیقی فیلمنامه و رمان از منظر شکل، ساختار و شیوه نگارش- همراه با فیلمنامه شیخ بهایی(آشیانه سیمرغ)، تهران: گیسا.
سیف، محسن(1377). الفبای فیلمنامه‌نویسی، تهران: مؤلف.
شهبازی، شاهپور(1392). تئوری‌های فیلمنامه در سینمای داستانی، تهران: زاوش.
صفوی، کورش(1391). نوشته‌های پراکنده (نشانه شناسی و مطالعات ادبی)، تهران: نشر علمی.
عباسی، علی(1388). «روایت‌شناسی لیلا- مهمان مامان- بررسی تطبیقی عنصر پیرنگ در دو فیلمنامه»، مجموعه مقالات چهارمین هم‌اندیشی نشانه‌شناسی هنر به انضمام مقالات هم‌‌اندیشی سینما، به کوشش منیژه کنگرانی، تهران: فرهنگستان هنر.
فیلد، سید(1391). چگونه فیلمنامه بنویسیم،‌ ترجمة عباس اکبری، تهران: نیلوفر.
گلشیری، هوشنگ(1369). دوازده رخ (فیلمنامه)، تهران: انتشارات نیلوفر.
مرینگ، مارگارت (1381) فیلمنامه‌نویسی: آمیزه‌ای از شکل و محتوی فیلم، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها(سمت).
مک‌کی، رابرت(1392) داستان: ساختار، سبک و اصول فیلمنامه‌نویسی، ترجمه محمد گذر آبادی، تهران: هرمس.
مکی، ابراهیم(1370) مقدمه‌ای بر فیلمنامه‌نویسی و کالبد شکافی یک فیلمنامه، تهران: سروش.
موریتز، چارلی(1392) نگارش فیلمنامه داستانی، ترجمة محمد گذرآبادی، تهران: بنیاد سینمایی فارابی، چاپ دوم.