ادبیات پارسی معاصر

ادبیات پارسی معاصر

بررسی و تحلیل ساختار مناسبات خانوادگی در رمان‌های اجتماعی دهة شصت

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده
مریم عاملی رضایی
استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
.
چکیده
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، ادبیات داستانی رشد و پیشرفت چشمگیری یافت، به گونه‌ای که دهۀ شصت را در ایران، دهۀ ورود به رمان می‌‌دانند. اغلب رمان‌های این دهه، درونمایه‌ای اجتماعی دارند. برخی از این داستان‌‌ها به مناسبات کلان اجتماعی و سیاسی پرداخته و بحران‌‌های اجتماعی را زمینۀ کار خود قرار داده‌‌اند و برخی دیگر مناسبات و روابط میان فردی در درون خانواده را مورد نظر قرار داده‌‌اند. مسئلة اصلی این پژوهش، شناخت و بررسی ساختار و مناسبات درون ‌‌نهاد خانواده در رمان اجتماعی و واقع‌‌گرای دهۀ شصت است.
خانواده، اولین نهاد اجتماعی است که روابط و مناسبات میان اعضای آن، معمولاً دست‌‌مایۀ تصویرسازی و خلق هنری در فضای داستان قرار می‌‌گیرد. در این مقاله با بررسی نمونه‌‌هایی از چهار جریان مطرح رمان‌‌نویسی در دهة شصت، الگویی تحلیلی از بازآفرینی مناسبات و روابط خانوادگی در رمان‌‌های این دهه عرضه می‌‌گردد. هدف از این پژوهش، بررسی و تحلیل تصویری است که از این نهاد اجتماعی در ادبیات داستانی بازتولید می‌‌‌‌شود تا گفتمان و روایت خاص ادبی این دهه را در رابطه با این نهاد ارزیابی کنیم.
روش تحقیق توصیفی، تحلیلی و بر مبنای منابع کتابخانه‌‌ای است. نتیجة این پژوهش نشان می‌‌دهد که در این دهه، نویسندگان با پرداختن به مناسبات خانوادگی، الگویی از مناسبات کلان اجتماعی را بازتاب می‌‌دهند و تضادها و چالش‌‌های زندگی اجتماعی را با ایجاد یک همبستگی درونی و با درنظرگرفتن پیچیدگی‌‌های روابط انسانی در مناسبات خانوادگی بازتولید می‌‌کنند. روابط خانوادگی در رمان‌‌های این دهه بازتعریفی از روابط سنتی است.
کلیدواژه‌ها
رمان اجتماعی
دهة شصت
مناسبات و روابط عاطفی میان زن و شوهر
مناسبات و روابط میان نسلی
ازدواج
معیارهای همسرگزینی

عنوان مقاله English

Analysis of Family Relationship in Persian Social Novels in 1980’s

نویسنده English

Maryam Ameli Rezaei
Assistant Professor at Institute for Humanities and Cultural Studies
چکیده English

The 1980’s is the decade of growth and development of social novels in Iran. The theme of some novels is about family relationship.
The present study attempts to analyze the model of family relationship in novels. As a result of this study, it is revealed that the authors reflect the social relationship in family connections. The relationship between husband and wife, parents and children, women and marriages are analyzed in seven novels.

کلیدواژه‌ها English

Persian social novels
family
relationship
Marriage
divorce
منابع
آبراهامیان، یرواند (1384) ایران بین دو انقلاب. ترجمة احمد گل‌‌محمدی. تهران: نی.
آزادارمکی، تقی (1386). جامعه‌شناسی خانواده ایرانی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌‌ها (سمت).
بالایی، کریستف (1377). پیدایش رمان فارسی. ترجمة مهوش قویمی و نسرین خطاط. تهران: معین.
بهنام، جمشید (1372). تحولات خانواده و پویایی خانواده در حوزه‌های فرهنگی گوناگون. ترجمة محمدجعفر پوینده. تهران: نشر ماهی.
چهلتن، امیرحسن (1377). تالار آیینه. تهران: روشنگران.
خزائل، حسن (1384). فرهنگ ادبیات جهان، 6 جلد. تهران: کلبه.
دولت‌آبادی، محمود (1372). جای خالی سلوچ. تهران: چشمه.
ساروخانی، باقر (1370). مقدمه‌‌ای بر جامعه‌‌شناسی خانواده. تهران: سروش.
سپانلو، محمدعلی (1387).  نویسندگان پیشرو ایران. تهران: نگاه.
مخملباف، محسن (1365). باغ بلور. تهران: برگ.
مایلز، رزالیند (1380). زنان و رمان. ترجمة علی آذرنگ (جباری). تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
میرصادقی، جمال (1384). بادها خبر از تغییر فصل می‌دهند. تهران: اشاره.
میرعابدینی، حسن (1386). صد سال داستان‌نویسی در ایران، 4 جلد. تهران: چشمه.