کارکردشناسی ایدئولوژی در رمان ده نفر قزلباش

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز

2 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی تهران

3 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز

4 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز

10.30465/copl.2022.39678.3697

چکیده

چکیده

با مطالعه در آثار ادبی می‌توان گفتمان فرهنگی و ایدئولوژیکی جامعه را شناسایی و فرهنگ حاکم بر نسل‌های گوناگون و ژانرهای مختلف ادبی را واکاوی کرد. در پژوهش حاضر نگارندگان به شیوه‌های بیان ایدئولوژی در رمان تاریخی ده نفر قزلباش بر اساس دیدگاه ژان بشلر پرداخته‌اند. بر اساس این دیدگاه ایدئولوژی کارکردهای پنج‌گانه‌ای همچون «صف آرایی و جهت‌گیری، توجیه، پرده‎پوشی، موضع‌گیری، دریافت و ادراک» دارد؛ از این رو، ما نیز براساس این ملاک‎ها، به مطالعه در نحوۀ حضور ایدئولوژی در این رمان می‎پردازیم و برخی از مصادیق این کارکردها را، به ترتیب اهمیّت و بسامد حضور، واکاوی و تبیین می‎کنیم. از آنجا که حسین مسرور در ده نفر قزلباش تسلط ایدئولوژی‌های حاکم را با شرح رویدادهای تاریخی عصر صفوی پیوند زده و تصویر کرده است، مطالعه و کشف ایدئولوژی پنهان در متن می‌تواند تصویری از گفتمان فرهنگی و ایدئولوژیکی جامعه عصر نویسنده را آشکار سازد. نتایج حاصل از پژوهش بیانگر آن است که رمان تاریخی ده نفر قزلباش با رویکرد ایدئولوژیکی ملی- مذهبی نگارش یافته است و مذهب و حکومت دو بن‌مایۀ ایدئولوژیکی مهم این اثر محسوب می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Functionalism of ideology in the novel Ten Ghezelbash

نویسندگان [English]

  • somayeeh sharooni 1
  • mohammad parsanasab 2
  • manochehr joukar 3
  • zahra nasiri shiraz 4
1 PhD Student in Persian language and literature, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran (Corresponding Author)
2 Professor of Persian language and literature ,Kharazmi University
3 Associate Professor of Persian Language and Literature, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran
4 Assistant Professor of Persian Language and Literature, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran
چکیده [English]

By studying literary works, the person can identify the cultural and ideological discourses in the community and analyze the culture dominated over various generations and multifarious literary genres. In the current study, the authors have focused on how the ideology expressed in the historical novel titled Ten Ghezelbash according to the Jean Baechler's view point. According to this view point, ideology encompasses fivefold function as "alignment and orientation, justification, denial, positioning, perception and understanding"; Therefore, according to these criteria, we also study how the ideology presented in this novel and we explain some concepts of these functions, in terms of importance, frequency of presence and analysis respectively. Since Hossein Masroor in Ten Ghezelbash has united and depicted the dominant ideologies with explanation of the historical events in the Safavid era, studying study and discovering the hidden ideology in the text can reveal a picture of the cultural and ideological discourse of community in the domain of author's era. The obtained results of the reacher in the study demonstrate that the historical novel of ten Ghezelbash has been written by using an ideological approach in the national-religious domain and religion and government are considered as two important ideological contents in this work.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ideology
  • historical novel
  • Ten Qezelbash
  • Hossein Masroor
اتحاد، هوشنگ(1379): پژوهشگران معاصر ایران، جلد دوم، تهران: فرهنگ معاصر.
اکبریانی، محمدهاشم(1396). ایدئولوژی و ادبیات: بررسی تطبیقی اندیشه­های حافظ، مولوی، خیام، شاملو و فروغ، تهران: مروارید.
آژند، یعقوب(1380). تاریخ ایران: دوره  صفویه، پژوهش از دانشگاه کمبریج، جلد سوم، تهران: جامی.
امن­خانی، عیسی(1398). تبارشناسی نقد ادبی ایدئولوژیک: پژوهشی پیرامون نقد ادبی ایدئولوژیک در ایران معاصر، تهران: خاموش.  
بالیبار، آتین و ماشری، پیر(1386). «در باب ادبیات به مثابۀ شکلی ایدئولوژیک»، ترجمه مادانا منصوری، نشریه زیباشناخت، شماره 17، صص 229-207.
باستانی پاریزی، محمدابراهیم(1367) سیاست و اقتصاد عصر صفوی، تهران: انتشارات صفی علی.
بشلر، ژان(1370). ایدئولوژی چیست؟: نقدی بر ایدئولوژی­های غربی، ترجمه علی اسدی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
پارسانسب، محمد(1390). نظریه و نقد رمان تاریخی فارسی، چاپ دوم، تهران: چشمه.
پلامناتز، جان(1389). ایدئولوژی، ترجمه عزت­الله فولادوند، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
خنجی، امیرحسین(1394). تاریخ شاه اسماعیل صفوی: ارمغان آوران تشیع، انتشارات دیجیتال.
ساسانی، فرهاد(1389). «تأثیر بافت متنی بر معنای متن»، دو فصلنامه علمی پژوهشی دانشگاه الزهرا، شماره 3، صص 124-109.
سپانلو، محمد علی(1381). نویسندگان پیشرو ایران، چاپ ششم،تهران: نوبهار.
سیاسی، محمد(1348). یادگار سخن: زندگانی و اشعار استاد حسین مسرور(سخنیار)، اصفهان: کتابفروشی تأیید.
فلسفی، نصرالله(1347). زندگانی شاه عباس کبیر، چاپ پنجم، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
کالمار، ژان(1996).  «آیین­ها و اقتدار تشیع» ترجمه یدالله آقا عباسی، فصلنامه تئاتر، صص 116- 35.
لوفور، هانری(2008). جامعه­شناسی مارکس، ترجمه روح­الله عباسی. نشر الکترونیکی انجمن فرهنگی و هنری ایران و فرانسه.
مانهایم، کارل(1380). ایدئولوژی و اتوپیا، ترجمه فریبرز مجیدی، تهران: سمت.
مرادی، کمال(1386). نقش ایدئولوژی در روابط بین­الملل، تهران: پلک.
مسرور، حسین(1383). ده نفر قزلباش، تهران: هرمس.
مسرور، حسین(1338). راز الهام: دیوان اشعار، تهران: مهرآیین.
مک­للان، دیوید(1385). ایدئولوژی، ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی، چاپ دوم، تهران: آشیان