از ونوس و آدونیس شکسپیر تا «زهره و منوچهر» ایرج میرزا؛ پژوهشی در ادبیات تطبیقی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

گروه زبانشناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

10.30465/copl.2022.40708.3737

چکیده

می‌دانیم که ایرج میرزا مثنوی نیمه‌تمام «زُهره و منوچهر» خود را با اقتباس از منظومۀ ونوس و آدونیس اثر ویلیام شکسپیر (1593) سروده است، اما در این مورد که آیا او در سرودن این مثنوی از ترجمۀ ناقص و منثور دکتر لطفعلی صورتگر با عنوان «عشق ونوس» (1304)، یا از مأخذ یا مآخذی دیگر نیز استفاده کرده است یا نه، اتفاق نظر چندانی وجود ندارد. در اینجا نشان می‌دهیم که دست‌کم بر اساس آنچه از ترجمۀ چاپ‌شدۀ دکتر صورتگر در سه شمارۀ مجلۀ سپیده‌دم به دست ما رسیده، و نیز براساس متنِ کامل منظومۀ ونوس و آدونیس، ایرج میرزا نگاهی به ترجمۀ صورتگر انداخته، اما علاوه بر آن از مأخذ یا مآخذ دیگر و حتی احتمالاً از تفسیرهای این منظومه نیز بهره برده است. با توجه به اینکه ایرج میرزا زبان فرانسه می‌دانسته و اشعاری از آن زبان به فارسی ترجمه کرده است، می‌توان این احتمال را قابل قبول دانست که او در ترجمه خود از متن ترجمه‌شدۀ فرانسوی ونوس و آدونیس همراه با تفسیرهای آن استفاده کرده است. بنابراین شاید ایرج میرزا در ماه‌های آغازین سال 1304 از طریق ترجمه‌های صورتگر با منظومۀ ونوس و آدونیس آشنا شده و سپس خود متن فرانسۀ آن منظومه را تهیه کرده و با اقتباس از آن کار سرایش «زهره و منوچهر» آغاز کرده، اما متأسفانه دست اجل در اسفند 1304 به وی امان نداده است تا کار اقتباس خود را به پایان برساند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

From Venus and Adonis by Shakespeare to Zohtre va Manouchehr by Iradj Miraz

نویسنده [English]

  • omid tabibzadeh
چکیده [English]

This paper deals with two narrative poems: "Zohre and Manouchehr" by Iraj Mirza, and "Venus and Adonis" by William Shakespeare. It has been shown that "Zohre and Manouchehr" has been composed based on a complete translated version (perhaps in Frech) of "Venus and Adonis". It has also been discussed that Iraj Mirza has taken a look at an incomplete Persian Translated version of "Venus and Adonis" by Lotf-Ali Souratgar. This paper deals with two narrative poems: "Zohre and Manouchehr" by Iraj Mirza, and "Venus and Adonis" by William Shakespeare. It has been shown that "Zohre and Manouchehr" has been composed based on a complete translated version (perhaps in Frech) of "Venus and Adonis". It has also been discussed that Iraj Mirza has taken a look at an incomplete Persian Translated version of "Venus and Adonis" by Lotf-Ali Souratgar.

کلیدواژه‌ها [English]

  • VenusandAdonis
  • ZohreandManouchehr
  • Suratgar
  • ComparativeLiterature

مراجع

فهرست مآخذ
آرین‌پور، یحیی، 1387، از صبا تا نیما، ج 2، تهران، زوار.
ابجدیان، امراله، 1387، تاریخ ادبیات انگلیس؛ ج3: ادبیات رنسانس (بجز نمایشنامه)، چ 4، شیراز، دانشگاه شیراز.
ایرج میرزا، 2536/ 1356، تحقیق در احوال و آثار و افکار و اشعار ایرج میرزا و خاندان و نیاکان او، به اهتمام محمدجعفر محجوب، تهران، نشر اندیشه.
حکیمیان، ابوالفتح، 1355، «تحقیق پیرامون افسانۀ "زهره و منوچهر"»، در: مجلۀ هنر و مردم، تیر و مرداد، شمارۀ 165-166، 49-56.
زرین‌کوب، عبدالحسین، 1384، نه شرقی، نه غربی، انسانی، چاپ 5، تهران انتشارات امیرکبیر.
شکسپیر، ویلیام، 1399 الف، غزلواره‌ها، ترجمه و تفسیر امید طبیب‌زاده، ویراست دوم، تهران، انتشارات نیلوفر.
شکسپیر، ویلیام، 1399 ب، ققنوس و قمری و شکایت عاشق، ترجمۀ امید طبیب‌زاده، چ 2، تهران، نشر چشمه.
شکسپیر، ویلیام، [1401]، ونوس و آدونیس، و تجاوز به لوکرس، ترجمه و تفسیر امید طبیب‌زاده، تهران، انتشارات نیلوفر.
صورتگر، لطفعلی، 1343ه‌ق [1303]، «عشق ونوس»، در: سپیده‌دم، سال دوم، شمارۀ دوم (مسلسل 13)، ص 79-83.
صورتگر، لطفعلی،  1304 الف، «عشق ونوس»، در: سپیده‌دم، سال سوم، شمارۀ اول، ص 35-36.
صورتگر، لطفعلی، 1304 ب، «از افکار شکسپیر؛ عشق ونوس»، در: سپیده‌دم، سال دوم، شماره 4، ص 44-47.
صورتگر، لطفعلی، 1347، ادبیات توصیفی ایران، تهران، کتابخانه ابن سینا.
صورتگر، لطفعلی، 1368، نامۀ صورتگر؛ شامل: مقالات و اشعار دکتر لطفعلی صورتگر از 1301 تا 1348، بخش دوم: اشعار، به همت کوکب صورتگر (صفاری)، تهران، انتشارات پاژنگ.
Duncan-Jones, Katherine, 2010, Shakespeare; an Ungentle Life, Methuen Drama.
Martindale, Charles and Burrow, Colinو 1992, "Clapham's Narcissus: A Pre-Text for Shakespeare's Venus and Adonis (text, translation, and commentary)" in: English Literary Renaissance, vol. 22.2, pp148-9.
Shakespeare, W., 2002, The Oxford Shakespeare Complete Sonnets and Poems, Edited by Colin Burrow, Oxford University Press.
Shakespeare, W., 2009, Shakespeare's Sonnets and Poems, Edited by B. A. Mowat and P. Werstine, Folger Shakespeare Library, Simon & Schuster Paperbacks.
Shakespeare, W., 2020, Shakespeare's Poems: Venus and Adonis, The Rape of Lucrece and The Shorter Poems, Duncan-Jones, Katherine and Woudhuysen, H.R. eds., Arden Shakespeare, Third Edition.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار