تحلیل انتقادی رمان «شطرنج با ماشین قیامت» بر اساس نظریه‌ی تئودور آدورنو

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه علامه طباطبایی

2 دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

10.30465/copl.2022.38440.3637

چکیده

رمان شطرنج با ماشین قیامت نوشته‌ی حبیب احمدزاده به واسطه‌ی روایتی دوم شخص که پیوندی میان راوی و مخاطب در عین ایجاد فاصله ایجاد می‌کند، به بازنمایی جامعه‌ی جنگ‌زده می‌پردازد. راوی روایتی متفاوت و گاه متناقض از جنگ _از گزارش واقعیت انضمامی تا فراهم نمودن بستری برای اندیشیدن انتقادی در رابطه با آن_ به مخاطب ارائه می‌دهد. این امر نشان می‌دهد که توجه به انواع و ابعاد روایات متن و قرار دادن آنها در کنش متقابل با یکدیگر، چگونه منجر به دریافت‌های متفاوت و نوین می‌گردد. در خوانش‌های ارائه‌شده از رمان شطرنج با ماشین قیامت پرداختن به جزئیات، منجر به نقد فردگرایانه‌ی متن و قرار گرفتن مسائل اجتماعی در ساحتی فردی شده است. در مواجهه‌ی حاضر با متن سعی بر آن است تا با توجه به درهم‌تنیدگی روایات و در نظر داشتن روایت شطرنج با ماشین قیامت در کنش با خرده‌روایات، وضعیت فرهنگی – اجتماعی به تصویر کشیده‌شده‌ی زمان جنگ مورد بررسی و نقد قرار گیرد. این نگاه به متن، در واقع فراخوانی مخاطب به تأمل در شکل روایت جهان توسط شخصیت‌ها و کنش و واکنش آنها نسبت به واقعیت القایی و در نتیجه چگونگی بازتفسیر آن است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A critical review of the novel "Chess with the Doomsday Machine" based on the theory of Theodore Adorno

نویسندگان [English]

  • moona sadat aleseyed 1
  • Yahya Talebian 2
1 Allameh tabataba'i university
2 Allameh tabataba'i university
چکیده [English]

The novel Chess with the Doomsday Machine, written by Habib Ahmadzadeh, represents a war-torn society through a second-person narrative that creates a link between the narrator and the audience while creating distance. The narrator presents a different and sometimes contradictory narrative of the war - from reporting concrete facts to providing a platform for critical thinking about it. This shows how paying attention to the types and dimensions of text narrations and putting them in interaction with each other leads to different and new perceptions. In the readings of the novel Chess with the Doomsday Machine, the attention to detail has led to an individualistic critique of the text and the placement of social issues in the individual sphere. In the present encounter with the text, an attempt is made to examine the socio-cultural situation depicted during the war, considering the entanglement of the narrations and considering the narration of chess with the resurrection machine in dealing with the sub-narrations. And be criticized. This view of the text is, in fact, a call to the audience to reflect on the narrative form of the world by the characters and their actions and reactions to the induced reality and, consequently, on how to reinterpret it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • War-torn society
  • domination
  • deception
  • narrative
  • doomsday machine
  • فهرست منابع و مآخذ

    • آروین،شکوفه؛دادور،ابوالقاسم؛حسینی،مریم، (1389). «رمانجنگدرایرانازمنظرحضوردیگریباتکیهبرآرایباختین»، متنپژوهیادبی، بهار1389،شماره79، ص31تا 53.
    • احمدزاده، حبیب (1389). شطرنج با ماشین قیامت، چاپ شانزدهم، تهران: انتشارات سوره مهر.
    • استریناتی،دومینیک(1393).مقدمه­ایبرنظریه­هایفرهنگعامه، ثریاپاکنظر،تهران: انتشارات گامنو.
    • بشیریه،حسین(1391). نظریه­هایفرهنگدرقرنبیستم، تهران: مؤسسهفرهنگیآینده­پویان.
    • بودریار،ژان (1391). جامعۀمصرفی.پیروزایزدی؛ چاپ ششم،تهران: نشرثالث.
    • بیات،سجاد(1391).«شطرنجبابوطیقایارسطو؛درنگیدرموقعیتتاریخیمخاطبایرانی،بانگاهیبهکتابشطرنجباماشینقیامت»، سورهاندیشه، شهریورومهر 1391، شماره 62 و 63.
    • حجازی،بهجتالسادات (1392).«تحلیلرمانچندآوایی شطرنجباماشینقیامت»، پژوهشزبانوادبیاتفارسی، تابستان1392، شماره29، ص145تا 172.
    • رضی،احمد؛عبدالهیان،فائقه(1389 – 1390). «تحلیلعناصرداستانیدررمان شطرنجباماشینقیامت»، ادبیاتپایداری، پاییز1389وبهار1390، شماره3 و 4،ص203تا 232.
    • زنوزیجلالی،فیروز (1389). «شطرنجبارزمندهایکهمیخواستماتشود، نقدرمان شطرنجباماشینقیامت»، ادبیاتداستانی، مهر1385، شماره103، ص 32 تا 41.
    • شوهانی،علیرضا(1389). »سیری در رمان جنگ دهه­ی 60»، تاریخادبیات، تابستان1389، شماره65، ص 153 تا 172.
    • غفاری،سحر؛سعیدی،سهیلا(1393). »کارناوال­گراییدرشطرنجباماشینقیامت»، نقدادبی،بهار1393، شماره 25، ص 99 تا 120.
    • غفاری،سحر(1394). «تأثیرپیرامتنهابرشکلگیرییاتحریفمعنایمتن:بررسیدوگانگیرمانشطرنجباماشینقیامتازدریچه یپیرامتن­ها»، نقدادبی، زمستان1394، شماره 32، ص 85 تا 104.