فراخوانی شخصیت‌های حماسی در رمان به‌مثابه کنش اجتماعی (مطالعۀ موردی: رمان قصۀ تهمینه)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان و ادبیات فارسی٬، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر شریعتی، دانشگاه فردوسی مشهد

2 گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد

10.30465/copl.2022.37773.3614

چکیده

چکیده

امروزه فراخوانی شخصیت‌های حماسی به رمان، یکی از دست‌مایه‌های اصلی نویسندگان برای بیان دغدغه‌های فردی و اجتماعی خود است؛ دغدغه‌هایی که ارتباطی مستقیم با بافت فرامتن تولید اثر دارند. با توجه به این نکته، هدف از پژوهش حاضر، بررسی چگونگی و چرایی فراخوانی شخصیت‌های حماسی به این رمان، پیوند این عناصر با بافت فرامتن و همچنین بررسی موضع نویسنده است. بنابراین، در این پژوهش ابتدا به واکاوی بافت سیاسی-اجتماعی زمان نگارش رمان (اواسط دهۀ هفتاد و اوایل دهۀ هشتاد شمسی)پرداخته‌ایم. سپس با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی و کدگذاری متن و مقوله‌بندی کدها، موضع موافق یا مخالف نویسنده را نسبت به بافت فرامتن خود روشن ساخته‌ایم. شایان ذکر است برای تحلیل و استخراج جداول و نمودارها از نسخۀ 2020 نرم‌افزار مکس‌کیودا استفاده کرده‌ایم. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد محمدعلی شخصیت‌های حماسی را به اثر خود فرامی‌خواند تا برخی گفتمان‌های تجددخواهانۀ دورۀ اصلاحات؛ ازجمله توجه به حقوق زنان، استقلال و انواع فعالیت اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی آنها را تقویت و درمقابل برخی گفتمان‌های سنت‌گرا ازجمله مردسالاری، مادرهمسری صرف و عدم استقلال زن را تضعیف کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evoking Epic Characters In The Novel As Social Act (Case study: The novel of Tahmineh’s Story)

نویسندگان [English]

  • samira bameshki 1
  • Azam Nikkhah Fardaghi 2
1 Department of Persian Language and Literature Faculty of Letters and Humanities, Ferdowsi University of Mashhad
2 Department of Persian Language and Literature Faculty of Letters and Humanities. Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

Abstract

Abstract

Today inviting epic characters into novel is one of the main means for writers to express personal and social concerns, the concerns which are directly related to the metatextual context of producing of the work. The purpose of this study is to investigate how and why epic characters are called to this novel, the connection of these elements with the context of the hypertext and also to examine the author's position. Thus in this research, we first analyze the socio-political context of the time of writing the novel (mid-seventies and early eighties in solar calendar). Then, by using the method of qualitative content analysis, text coding and categorization of codes, we have clarified the author's position for or against the contexture of his metatext. It is worth mentioning that we have used the 2020 version of Maxqda software to analyze and extract tables and graphs. Findings of this research show that Mohammad Ali evokes epic characters to his work so that some modernist discourses of the Reform period; including attention to women's rights, their independence and different kinds of social, economic and cultural activities, and in return weaken traditionalist discourses, such as patriarchy, mere motherhood and the lack of independence of women.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Rostam and Sohrab
  • Tahmineh
  • Persian Novel
  • Tahmineh&rsquo
  • s Story
  • social act

مراجع

ابوت، اچ. پورتر. (1397). سواد روایت. ترجمۀ رؤیا پورآذر و نیما مهدی‌زاده اشرفی. تهران: نشر اطراف.
استراس، انسلم و کوربین، جولیت. (1390). اصول روش تحقیق کیفی. چاپ سوم. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
استراوس، انسلم و کربین، جولیت. (1385). مبانی پژوهش کیفی. چاپ پنجم. تهران: نشر نی.
ایمان، محمدتقی و نوشادی، محمودرضا. (1390). تحلیل محتوای کیفی. پژوهش، 3 (2)، 44-15.
بزرگ بیگدلی، سعید؛ پورنامداریان، تقی؛ قبادی، حسینعلی، قاسم‌زاده، سیدعلی. (1389). تحلیل سیر بازتاب مضامین و روایت‌های اسطوره‌ای ایرانی در رمان‌های فارسی (از 28 مرداد 1332 تا 1387). پژوهش زبان و ادبیات فارسی. (19). 237-262.
بزرگ بیگدلی، سعید و قاسم‌زاده، سیدعلی. (1389). عمده‌ترین جریان‌های رمان‌نویسی معاصر در انعکاس روایت‌های اسطوره‌ای. پیک نور. 1 (1). 77-51.
بشیریه، حسین. (1397). دیباچه ای بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران دورۀ جمهوری اسلامی. چاپ ششم. تهران: نشر نگاه معاصر.
پرینس، جرالد. (۱۳۹۵). روایت‌شناسی؛ شکل و کارکرد روایت. ترجمۀ محمد شهبا. چاپ دوم. تهران: انتشارات مینوی خرد.
جهانبخش، فرانک (1387). نقد فمنیستی رمان‌های محمد محمدعلی. پایان‌نامۀ مقطع کارشناسی ارشد دانشکده ادبیات، دانشگاه الزهرا.
حاجتی سرشکه، الهه. (1396). تحلیل بازآفرینی‌های رستم و سهراب در داستان‌های معاصر فارسی. پایان‌نامۀ مقطع کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه گیلان.
حسینی، مریم؛ جهانبخش، فرانک. (1389). سیمای زن در رمان‌های برگزیدۀ محمد محمدعلی با تأکید بر نقد ادبی فمنیستی، زن در فرهنگ و هنر، 1 (3)، 98-79.
خاتمی، سیدمحمد. (1379). زنان و جوانان. تهران: طرح نو.
دستغیب، عبدالعلی. (1385). نگاه عبدالعلی دستغیب به قصۀ تهمینه. رودکی، 11، 159-154.
رضادوست، کریم و پیوسته، صادق. (1398). بررسی تحولات اجتماعی ایران سه دهه پس از انقلاب اسلامی. تهران: اندیشۀ احسان.
روشه، گی. (1396). مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی عمومی. ترجمۀ هما زنجانی‌زاده. چاپ چهارم. تهران: سمت.
سرمدی، پرستو. (1397). زنان و دولت پس از انقلاب. تهران: انتشارات کویر.
سلطانی، علی‌اصغر. (1397). قدرت، گفتمان و زبان؛ سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران. چاپ ششم. تهران: نشر نی.
سهم زنان از دولت‌‌های خاتمی، احمدی‌نژاد و روحانی. (1392). بازیابی در 12 خرداد 1400 از https://www.irinn.ir/fa/news/26618/%D8%B3%D9%87%D9%85-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%E2%80%8C-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D8%A7%D8%AA%D9%85%DB%8C-%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D9%86%DA%98%D8%A7%D8%AF-%D9%88-%D8%B1%D9%88%D8%AD%D8%A7%D9%86%DB%8C
عابدی اردکانی، محمد؛ عظیمی، پروین. (1391). بررسی تطبیقی دیدگاه‌های جریان اصول‌گراو اصلاح‌طلب نسبت به مشارکت سیاسی زنان در جمهوری اسلامی ایران (1384-1376). پژوهش سیاست نظری، دورۀ جدید (12)، 119-93.
فردوسی، ابوالقاسم. (۱۳۹۴). شاهنامه. ج 1، تهران: سخن.
فردوسی، ابوالقاسم. (۱۳۹۶). شاهنامه. جلد 2. چاپ دوم. تهران: سخن.
فلیک، اووه. (1394). درآمدی بر تحقیق کیفی. ترجمۀ هادی جلیلی. چاپ هشتم. تهران: نشر نی.
فوزی، یحیی. (۱۳۹۹). تحولات سیاسی-اجتماعی در جمهوری اسلامی ایران. تهران: انتشارات سمت.
قاسم‌زاده، سیدعلی و بزرگ بیگدلی، سعید. (۱۳۹۷). رمان اسطوره‌ای؛ نقد و تحلیل جریان اسطوره‌گرایی در رمان فارسی. تهران: چشمه.
کیوی، ریمون و کامپنهود، لوک‌وان. (1392). روش تحقیق در علوم اجتماعی. ترجمۀ عبدالحسین نیک‌گهر. چاپ نهم. تهران: انتشارات توتیا.
گلستان، ماکان. (بی‌تا). داستان پایان‌ها. بازیابی در 10 خرداد 1400 از https://vista.ir/m/a/7rhw8/%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87%D8%A7
گلمرادی، صدف؛ فقیهی، حسین؛ فاضلی، نعمت‌الله. (1393). نقد جامعه‌شناسانۀ سرمایه‌های زنان در رمان قصۀ تهمینۀ محمد محمدعلی براساس نظریه انواع سرمایۀ پیر بوردیو. جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، 6 (1)، 41-23.
 
محمدعلی، محمد. (۱۳۸۹). قصۀ تهمینه. تهران: کتابسرای تندیس.
محمدی اصل، عباس. (1383). موانع مشارکت سیاسی زنان. رفاه اجتماعی، 3 (12)، 130-93.
میرعابدینی، حسن. (۱۳۹۷). صدسال داستان‌نویسی. جلد ۴. تهران: چشمه.
مینوی، مجتبی. (1351). فردوسی ساختگی و جنون اصلاح قدما. دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، 19 (3 و 4)، 18-1.
مهراد. حامد. (1391). دگردیسی اسطوره در رمان فارسی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه بیرجند. بیرجند.
نقره‌کار، مسعود. (۱۳۸۱). بخشی از تاریخ جنبش روشن‌فکری ایران. سوئد: نشر باران.
یان، مانفرد. (1399). روایت‌شناسی راهنمای خواننده به نظریۀ روایت. ترجمۀ ابوالفضل حرّی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
یورگنسن، ماریان و فیلیپس، لوئیز. (1396). نظریه و روش در تحلیل گفتمان. ترجمۀ هادی جلیلی. چاپ هفتم. تهران: نشر نی.
ادبیات پارسی معاصر
دوره 11، شماره 2
بهمن 1400
صفحه 299-325

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار