رئالیسم از مکتب ادبی تا بازتاب اجتماعیات در ادبیات آسیب‌شناسی رئالیسم‌پژوهی در مقالات ادبی حوزة زبان فارسی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه نیشابور

10.30465/copl.2022.38871.3658

چکیده

هدف پژوهش حاضر، تبیین کاستی‌های بنیادین مقالاتی است که در باب رئالیسم در حوزة زبان فارسی، به نگارش درآمده‌اند. به این منظور، در گام نخست مقالاتی که در نشریات دانشگاهی کشور در باب رئالیسم منتشر شده و مدعی بررسی اصول رئالیستی در متون ادبی بوده‌اند، احصا شده است. سپس مطالب و یافته‌های این مقالات در مقایسه با مبانی و اصول رئالیسم و آرای رئالیست‌ها مورد سنجش قرار گرفته‌اند. مقالات مورد بررسی این پژوهش، ذیل سه گروه قابل دسته‌بندی است: دستة اول مقاله‌هایی را در بر می‌گیرد که رئالیسم و ویژگی‌های آن را به‌لحاظ نظری مورد بررسی قرار داده‌اند؛ دستة دوم مقالاتی هستند که اصول و مبانی رئالیسم را در یک اثر ادبی فارسی یا مجموعه‌ای از آثار یک نویسنده نشان داده‌اند؛ دستة سوم آثاری هستند که شاخصه‌های رئالیستی را در آثار ادبی به‌صورت تطبیقی واکاویده‌اند. نتایج بررسی نشان از آن دارد که به دلیل عدم توغل در مبانی نظری و بنیان‌های فلسفی، فروکاستن رئالیسم به عناصر داستان و یا بازتاب اجتماعیات در اثر ادبی، عدم تمایز میان معانی رئالیسم (مکتب ادبی، سبک داستان‌نویسی و ...)، خطاها و کاستی‌هایی بنیادین به مقالات رئالیسم‌پژوهی فارسی راه یافته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Realism from a Literary School to Societal Reflection in Literature Pathology of Realism Research in Persian Literary Papers

نویسنده [English]

  • hashem sadeghi
assistant professor in Persian literature university of neyshabur
چکیده [English]

The present study aimed to analyze the fundamental shortcomings of the papers written on the subject of realism in the Persian literature. To do so, first the number of such papers published in the national academic journals were determined. Then, the findings of such papers were compared against the realistic fundamentals and principles and the opinions of realists. The papers under study were divided under three categories: the first category consisted of those papers that studied realism and its features theoretically. The second category was related to those papers that investigated the realistic fundamentals and principles in a Persian literary work or in a writer’s literary collection. The third category referred to those papers that investigated the realistic features in the literary works comparatively. The results of the study revealed that due to the lack of deep investigation into the theoretical and philosophical foundations of realism, some fundamental mistakes have appeared in the papers, including the reduction of realism to story elements, the societal reflection in literary works, and the lack of differentiation between the different meanings of realism (as a school, a story writing style, etc.).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Realism
  • Literary School
  • Story Writing Style
  • Objectivity
  • societal reflection
 
Aczel, Richard (1998). “Hearing Voices in Narrative Texts“.New Literary History, Vol. 29, No. 3, Theoretical Explorations. pp. 467-500.
Coward, Rosalind and John Ellis. (2000). “From Language and Materialism: Developments in Semiology and the Theory of the Subject”. In Theory of the Novel: A historical Approach. By Michael McKeon (editor). Baltimore, MD: Johns Hopkins University Press. pp. 593- 600.
Levin, Harry (1963). The Gates of Horn: A Study of Five French Realists. New York and Oxford: Oxford University Press.
Pam, Morris (2005). Realism. London: Taylor & Francis Routledge.
Wellek, Rene (1969). “The Concept of Realism in Literary Scholarship”. In Neophilologus. Volume 45, Issue 1, pp. 1- 20.
Schehr, Lawrence. R. (2009). Subversion of Verisimilitude: Reading Narrtive from Balzac to Sartre. New York: Fordham University Press.
 
مقاله­شناسی
آبشیرینی، اسد (1398). «بررسی فرآیند خلق معنای واقعیت در زبان نثر رئال- ناتورال چوبک با تکیه بر داستان «چرا دریا طوفانی شده بود». نشریة زبان و ادبیات فارسی. شمارة 87. صص 32- 7.
اطهاری نیک­عزم، مرضیه (1390). «بررسی نشانه- معناشناختی رئالیسم و تعامل میان ناظر و عنصر آگاه­کننده در «انسان و صدف» اثر پل والری». نقد زبان و ادبیات خارجی. دورة چهارم، شمارة 7. صص 17- 1.
ایزانلو، امید و عبداللهی، حسن (1392). «واقع­گرایی در داستان­های «مدیر مدرسه» و «زقاق المدق» نجیب محفوظ». زبان و ادبیات عربی، شمارة نهم. صص 43- 23.
بصیری، محمدصادق؛ صرفی، محمدرضا؛ تقوی علی (1393). «نقد و تحلیل رئالیسم در ادبیات داستانی ایران». پژوهشنامة نقد ادبی و بلاغت. سال سوم. شماره 1. صص 143- 162.
بهنام، مینا (1394). «رهیافتی تطبیقی بر کاربرد زبان در دو مکتب رئالیسم و سورئالیسم از رهگذر بررسی رمان سووشون و بوف کور». زبان­پژوهی دانشگاه الزهرا (س). سال هفتم، شمارة 16. صص 32- 7.
پارسا، سید احمد؛ طاهری، یوسف؛ صادقی، حسین (1389). «روش علمی صادق هدایت در پردازش داستان­های کوتاه رئالیستی». نشریة مطالعات داستانی. سال اول، شمارة 2. صص 177- 156.
پاشایی، محمد؛ رمضانی، ابوالفضل (1396). «واکاوی مؤلفه‌های رئالیسم در آثار داستانی جمال‌زاده و آل احمد». زبان و ادبیات فارسی. سال 70، شماره مسلسل 235. صص 17- 38.
پاینده، حسین (1388). «رمان رئالیستی یا سند اجتماعی؟ نگاهی به مدیر مدرسة آل احمد». جامعه­شناسی هنر و ادبیات. سال اول، شماره دوم. صص 98- 69.
پورنامداریان، تقی و ابراهیمی فخاری، محمدمهدی (1398). «بررسی گذار از شخصیت­پردازی رئالیستی به مدرنیستی در «داش آکل» صادق هدایت». فصلنامة پژوهش‌های ادبی، سال 16 شمارة 63. صص 36- 9.
حسن­زاده میرعلی، عبدالله (1384). «مقایسه تحلیلی رمان­های ناتورالیستی «نانا» و رئالیستی «باباگوریو». دوفصلنامة پژوهش زبان و ادبیات فارسی. دورة جدید، شمارة چهارم. صص 121- 99.
حیدری، محمود و حاتمی تل مارانی، علی‌اکبر. (1395). «بررسی تطبیقی مبانی رئالیسم در رمان «النهایات» اثر عبدالرحمان منیف و «اوسنة بابا سبحان» اثر محمود دولت‌آبادی». ادبیات پارسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. سال ششم، شمارة چهارم. صص 27- 48.
حیدری، مهدی و قرایی، شهلا (1398). «تحلیل و بررسی نقش رئالیسم در جامعة ادبی ایران و فرانسه با مطالعه تطبیقی رمان‌های دهقانان اثر بالزاک و نفرین زمین اثر جلال آل احمد». نشریة علمی پژوهش‌های زبان و ترجمه فرانسه. دورة دوم، شمارة دوم (پیاپی 3). صص 1- 19.
رنجبر، ابراهیم (1393). «بررسی جنبه­های رئالیستی رمان «جزیره سرگردانی». فصلنامة پژوهش‌های ادبی، سال 11، شماره 43. صص 72- 53.
رونقی نوتاش، مهناز و فرهنگی، علی‌اکبر (1390). «از رئالیسم تا مدرنیسم، انبوه انسان تنها در رمان­های معاصر فارسی با تکیه بر ارتباطات انسانی». مطالعات رسانه­ای. سال ششم، شمارة دوازدهم. صص 132- 119.
زینالی، پروین (1397). «رئالیسم سوسیالیستی در دو رمان همسایه‌ها و داستان یک شهر احمد محمود». زبان و ادب فارسی. سال دهم، شماره 37. صص 95 – 127.
صادقی شهپر، رضا و شفایی، صفورا (1392). «جلال آل احمد و نقض اصول رئالیسم در داستان‌نویسی». زبان و ادب فارسی. شماره 17، سال پنجم، زمستان 1392.
علوی، فریده (1382). «پژوهشی در سیر رئالیسم داستانی: از شارل سورل تا نیکلا رتیف». نشریة پژوهش ادبیات معاصر جهان. شمارة 14. صص 108- 83...
کوچکیان، طاهره و قربانی، خاور (1389). «بازتاب اجتماع و رئالیسم سوسیالیستی در سال­های ابری، اثر علی‌اشرف درویشیان». نشریة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز. سال 53، شماره مسلسل 220. صص 105- 86.
مجیدی، حسن و رستمی، طاهره (1392). «تحلیل و بررسی ویژگی‌های رئالیسم در داستان زقاق المدق نجیب محفوظ». فصلنامة تخصصی مطالعات داستانی، سال اول، شماره سوم. صص 76- 91.
مرادی، کبری و سیفی طیبه (1398) «بررسی تطبیقی رئالیسم انتقادی در داستان‌های مصطفی لطفی منفلوطی و محمدعلی جمال‌زاده». فصلنامة پژوهش‌های ادبیات تطبیقی. دوره 7، شماره 4. صص 139 تا 160.
مهدی­پور، علیرضا (1390). «بررسی حکایت ناتمام آشپزباشی، اثر جفری چاسر از منظر رئالیسم». نشریة پژوهش ادبیات معاصر جهان. شماره 62. صص 112- 93.
نظری، نجمه و محمدلو، مهناز (1394). «رد پای رئالیسم در "به کی سلام کنم؟"». پژوهش‌های نقد ادبی و سبک‌شناسی. شماره 21. ص 195- 214.
نیکجوی تبریزی، راحله (1395). «واقعگرایی در جریان شعر نو (نیمایی)». پژوهش ادبیات معاصر جهان، دورة 21، شمارة 2. صص 500- 487.
ولی­زاده، حمید، خالقی علی و رمضانی، مهدی. (1392). «بررسی و مقایسه رویکردهای واقع‌گرایانه طلایه‌داران داستان کوتاه فارسی و عربی (یوسف إدریس و جمال‌زاده)». مجلة زبان و ابیات فارسی دانشگاه آزاد فسا. س4، ش 2 (پیاپی 9). صص 87- 75.