ایده‌ها و آرای محمّدرضا شفیعی کدکنی دربارۀ سهراب سپهری

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خلیج فارس، بوشهر، ایران.

10.30465/copl.2021.6830

چکیده

شعر سهراب سپهری به عنوان یکی از چند شاعر برجستۀ ایران معاصر، از تیررس دقّت محمّدرضا شفیعی کدکنی دور نمانده و در غالب نوشته­های وی که یا یکسره دربارۀ شعر معاصر ایران است(: با چراغ و آینه؛ ادوار شعر فارسی) و یا در آن­ها به مناسبت به شعر معاصر ایران و چهره­های آن نیز اشاراتی شده(: شاعر آینه­ها؛ شعر معاصر عرب)، از ایده­ها و آرای وی دربارۀ سپهری و هنر شاعری وی نشانی می­توان به دست داد. سپهری برای شفیعی کدکنی، شاعری است ستودنی؛ این قابل ستایش بودن در چهار ساحت قابل رصد کردن است: در ضمن ستایش شعر معاصر ایران، در ضمن ستایش شعر مدرن ایران، در ضمن ستایش برخورداری­های شعر مدرن ایران از تحوّلات ادبی اروپا، و ستایش سپهری از حیث سپهری بودن. همچنین با توجّه به نظریۀ شفیعی کدکنی در تبعیّت شعر معاصر ایران از تحوّلات ادبی اروپای قرون اخیر، شعر سپهری به عنوان یکی از چهره­های این جریان، تأثیرپذیری­های خود از شعر فرنگی را در به عاریه گرفتن شگرد شعری سن ژون پرس در ناهمگون­آمیزی واژگانی(فاوامیزی) و نیز الهام­گیری از تی. اس. الیوت و ژاک پره­ور و حتّی در گرایش به درک بودیستی از جهان و عرفان شرق دور، نشان می­دهد. هرچند که از نظر شفیعی کدکنی، افراط در فاوامیزی، شعر سپهری را در آخرین دفتر شعری وی، «ما هیچ ما نگاه»، به بن­بست کشانده و ضمن برملا کردن ترفند زبانی سپهری در دستیابی به سبک ویژۀ خود، اشعار این دفتر را که وضعیّت «شعر جدولی» را پیدا کرده، از منظر زیبایی­شناسیک و نیز رسانگی و ایصال، به شدّت آسیب­پذیر کرده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Shafiei Kadkani’s Ideas and thoughts about Sohrab Sepehri

نویسنده [English]

  • mojahed gholami
Assistant Professor of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Persian Gulf University, Bushehr, Iran.
چکیده [English]

Sohrab Sepehri's poetry as one of the prominent poets of contemporary Iran, has not been neglected on Shafiei Kadkani behalf and in most of his writings that are Basically about Iran’s contemporary poetry (With lights and mirrors; Persian poetry periods) or have scattered material about Iran’s contemporary poetry and prominent contemporary poets (The poet of mirrors; Contemporary Arabic poetry), We can take his ideas and thoughts about Sohrab Sepehri and VP's poetic art. Sohrab Sepehri is a praiseworthy poet for Shafiei Kadkani; these appreciations can be seen in four areas: Along with praising contemporary Iranian poetry, along with praising modern Iranian poetry, along with praising the influence of modern Iranian poetry on European literary developments and Sepehri's praise in connection with himself.
Also based on Shafiee Kadkani's Theory of Following Contemporary Poetry from the Literary Developments of Europe in Recent Centuries, Sepehri's influence on European literature can be seen in several areas, like Influenced by S. J. Pers, J. A. Prévert and Eliot Especially in Hybridization and His penchant for Buddhism and Far Eastern mysticism. Although in Shafiei’s opinion Hybridization, has been damaged To Sepehri's poem in his last poetry book, especially regarding to having meaning and Aesthetic facts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sohrab Sepehri
  • Shafiei Kadkani
  • Puzzle Poetry
  • Hybridization
  • Synaesthesia
اخوینی بخاری، ابوبکر ربیع­بن احمد (1344). هدایة المتعلّمین فی الطّب. جلال متینی(مصحح). مشهد: دانشگاه مشهد.
برتنس، هانس (1391). مبانی نظریۀ ادبی. محمّدرضا ابوالقاسمی(مترجم). چ.3. تهران: ماهی.
پرس، سن ژون (1393). آناباز. محمّدعلی سپانلو(مترجم). چ.3. تهران: هرمس.
پرس، سن ژون (1380). آناباز: سن ژون پرس شاعر صبح جهان. محمّد مهریار و محمود نیکبخت(مترجم). اصفهان. فردا.
براهنی، رضا (1358). طلا در مس. چ.3. تهران: کتاب زمان.
تراویک، باکنر (1390). تاریخ ادبیات جهان. عربعلی رضایی(مترجم). چ.4. تهران: فرزان روز.
تسلیمی، علی (1383). گزاره­هایی در شعر معاصر ایران: شعر. تهران: اختران.
حسین­پور چافی؛ علی (1387). جریان­های شعری معاصر فارسی: از کودتا تا انقلاب. چ.2. تهران: امیرکبیر.
حسینی، سیّدحسن (1368). بیدل، سپهری و سبک هندی. چ.2. تهران: سروش.
حسینی، صالح (1379). نیلوفر خاموش: نظری به شعر سهراب سپهری. چ. 5. تهران: نیلوفر.
حقوقی، محمّد (1379). شعر زمان ما(3): سهراب سپهری. چ.6. تهران: نگاه.
دبّاغ، سروش (1393). در سپهر سپهری. تهران: نگاه معاصر.
زرّین­کوب، عبدالحسین (1383). از گذشتۀ ادبی ایران. چ.2. تهران: سخن.
زرّین­کوب، حمید (1358). چشم­انداز شعر نو فارسی. تهران: توس.
شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1392الف). با چراغ و آینه: در جستجوی ریشه­های تحوّل شعر معاصر ایران. چ.4. تهران:  سخن.
شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1392ب). زبان شعر در نثر صوفیه: درآمدی به سبک­شناسی نگاه عرفانی. چ.4. تهران: سخن.
شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1391). رستاخیز کلمات: درس­گفتارهایی دربارۀ نظریۀ ادبی صورتگرایان روس. چ.3. تهران:  سخن.
شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1390). حالات و مقامات م. امید. چ.1. تهران:  سخن.
شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1389). شاعر آینه­ها: بررسی سبک هندی و شعر بیدل. چ.9. تهران:  آگه.
شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1387). شعر معاصر عرب. چ.2. تهران: سخن.
شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1380). ادوار شعر فارسی از مشروطیّت تا سقوط سلطنت. چ.1. ویرایش دوم. تهران: سخن.
شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1377). «شعر جدولی: آسیب­شناسی نسل خردگریز». بخارا. س.1. ش.1. مرداد و شهریور. صص. 59- 47.
شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1376). موسیقی شعر. چ.5. تهران: آگه.
شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1346). «دربارۀ حجم سبز». جهان نو. س. 22. ش. 11 و 12.
شمس لنگرودی(محمّدتقی جواهری گیلانی) (1377). تاریخ تحلیلی شعر نو. چ.2. تهران: مرکز.
شمیسا، سیروس (1376). نگاهی به سهراب سپهری. چ.7. تهران: مروارید.
کارول، نوئل (1397). درآمدی بر فلسفۀ هنر. صالح طباطبایی(مترجم). چ.4. تهران: فرهنگستان هنر.
کتاب مقدّس: عهد عتیق و عهد جدید (1380). فاضل­خان همدانی، ویلیام گلن و هنری مرتن(مترجم). تهران: اساطیر.
نوری علاء، اسماعیل (1348). صور و اسباب در شعر امروز ایران. چ.1. تهران: بامداد.
نیازی، نوذر (1399). «رابطۀ ساختارشکنانه فرهنگ و طبیعت: نقدی بوم­گرایانه بر چند سروده از سهراب سپهری». ادبیات پارسی معاصر. س.10. ش.1. بهار و تابستان: صص. 422- 401.
ولک، رنه (1383). تاریخ نقد جدید. سعید ارباب شیرانی(مترجم). 8 ج. تهران: نیلوفر.