دیالکتیک عین و ذهن و این‌همانی سوژه و ابژه در نظریه و شعر نیما یوشیج

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

2 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

10.30465/copl.2021.6825

چکیده

«عینیت‌گرایی» از اصلی‌ترین و مهمترین مفاهیم نظریۀ شعری نیمایوشیج است. عده‌ای منظور او را خلق شعرهایی کاملاً عینی دانسته‌ و با ذهنی یافتن بخشی از اشعارش، نظریه‌ و شعر وی را دچار تناقض یافته‌اند. برخی نیز با نسبت دادن نادرست این مفهوم به دیگر اجزاء نظریه و شعر او، تعریفی متفاوت از این مفهوم به دست داده‌اند. با دقت در آراء نیما و همچنین در نظر گرفتن سیر تاریخی این مفاهیم در شعرش، درمی‌یابیم که اساس تفکر و رویکرد نیما «دیالکتیکی» است و وی با توجه به آراء فیلسوفانی نظیر «هگل» و «مارکس»، به این‌همانی سوژه (ذهن) و ابژه (عین) دست زده و در نهایت بدون آنکه اصل عینیت‌گرایی مورد نظرش مخدوش شود، از تضاد بین این دو به سود عینیت عبور کرده است؛ به این صورت که خود او نیز به جزوی از آن عینیت تبدیل می‌شود. به بیان دیگر، آنچه منتقدان را در مواجهه با این مفاهیم به اشتباه انداخته است، درنیافتن این همجواری و تقابل دیالکتیکی بوده است. توجه به ساختار دیالکتیکی مورد نظر نیما، در فهم و تحلیل اشعار وی بسیار راهگشا است و در این مقاله علاوه بر ترسیم دقیق رویکرد او در این زمینه، با نقد چهار شعر وی، پاره‌ای از اشتباهات منتقدان در مواجهه با شعر او برطرف شده است.   

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The dialectic of subjectivity and objectivity and Identity of subject and object in the theory and poetry of Nima Youshij

نویسندگان [English]

  • mohsen bagheri 1
  • Esmaeil Shafagh 2
1 University of Bu-Ali Sina, Hamedan, Iran
2 Head of Department of Persian Language and Literature of Bu-Ali Sina University
چکیده [English]

Objectivity is one of the main and most important concepts in Nima Yooshij poetic theory. Some critics have found his poems completely objective, meanwhile they consider some of his poems subjective, thus it seems that his theory and poetry are contradicted. Some other critics have given a different definition to this concept by incorrectly attributing it to other components of his theory and poetry. By taking Nima's views in to consideration and also paying attention to the historical course of these concepts in his poetry, it is clear that the basis of Nima's thinking and approach is dialectical and according to the views of philosophers such as Hegel and Marx, he has identified subject and object. And finally, without distorting the principle of objectivism he has overcome the contradiction between the two in favor of objectivity; thus he himself becomes a part of that objectivity.
In other words, what has misled critics in facing these concepts is the fact that they did not understand this dialectical opposition. Paying attention to Nima's dialectical structure is very useful in understanding and analyzing his poems. In this article, in addition to outlining his approach in this area, some of the mistakes and problems of the critics in dealing with his poetry have been solved by criticizing four poems of him.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Subject
  • Object
  • Dialectical Materialism
  • Identity
  • Hegel
  • Marx
  • Nima Youshij
 
منابع
آتشی، منوچهر (1382)، نیما را باز هم بخوانیم، چ1، تهران، آمیتیس.
آشوری، داریوش (1392)، شعر و اندیشه، چ7، تهران، مرکز.
آلگونه جولقانی، مسعود (1397)، مجموعه مقالات نشانه‌شناسی شعر، چ1، تهران، نشر نویسه پارسی.
آوانسیان، اردشیر (1376)، خاطرات اردشیر آوانسیان، چ1، تهران، نگره.
احمدی، بابک (1385)، مارکس و سیاست مدرن، چ4، تهران، مرکز.
اخوان ثالث، مهدی (1376 الف)، بعتها و بدایع نیما یوشیج، چ3، تهران، زمستان.
اخوان ثالث، مهدی (1376 ب)، عطا و لقای نیما یوشیج، چ3، تهران، زمستان.
اخوان ثالث، مهدی (1382) صدای حیرت بیدار؛ مجموعه گفتگوها با م. امید، زیر نظر مرتضی کاخی، چ2، تهران، زمستان.
اخوان ثالث، مهدی (1384)، از این اوستا، چ14، تهران، زمستان و مروارید.
استرن، رابرت (1397)، وحدتِ اشیاء: هگل، کانت و ساختار ابژه، ترجمه محمدمهدی اردبیلی، مهدی محمدی‌اصل، چ1، تهران، ققنوس.
اشکوری، کاظم‌سادات (1375)، قاصد روزان ابری، چ3، تهران، بزرگمهر.
انگلس، فریدریش (1389)، لودویگ فوئرباخ و ایدئولوژی آلمانی، ترجمه پرویز بابایی، چ4، تهران، چشمه.
ایگلتون، تری (1397)، ماتریالیسم، ترجمه رحمان بوذری، چ1، تهران: مرکز.
براهنی، رضا (1371)، طلا در مس (در شعر و شاعری)، 3ج، چ1، تهران، نویسنده.
براهنی، رضا (1393)، خطاب به پروانه‌ها و چرا من دیگر شاعر نیمایی نیستم، چ6، تهران، مرکز.
بووی، آندرو (1388)، زیبایی‌شناسی و ذهنیت: از کانت تا نیچه، ترجمه فریبرز مجیدی، چ3، تهران، فرهنگستان هنر.
بیرانوند، احمد (1395)، شرح حاشیه: بررسی ساختار جریان‌های شعر معاصر بعد از نیما، چ2، تهران، روزگار.
پارسا، شمسی (1390)، «عینیت و ذهنیت در شعر نیما»، زبان و ادبیات فارسی، س2، ش3، صص 31-50.
پاهاسکار، روی (1397)، «ماتریالیسم»، در فرهنگ‌نامه اندیشه مارکسیستی، ویراسته تام باتامور و دیگران، ترجمه اکبر معصوم‌بیگی، چ2، تهران، بازتاب‌نگار.
پریچارد، دانکن (1393)، چیستی معرفت، ترجمه یاسر خوشنویس، چ1، تهران، علمی و فرهنگی.
پورنامداریان، تقی (1391)، خانه‌ام ابری است؛ شعر نیما از سنت تا تجدد، چ4، تهران، مروارید.
جمشیدیان، همایون (1394)، سنگچینی از اجاقی خرد؛ تحلیل شعرهایی از نیما یوشیج، چ1، گرگان، دانشگاه گلستان.
جورکش، شاپور (1393)، بوطیقای شعر نو؛ نگاهی دیگر به نظریه و شعر نیما یوشیج، چ4، تهران، مروارید.
چراغی، رضا و احمد رضی (1386)، «تحلیل انتقادی نگاه نیما یوشیج به شعر کلاسیک در تبیین الگوی وصفی- روایی شعر نو»، ادب‌پژوهی، ش4، صص 21-42.
حقوقی، محمد (1368)، شعر و شاعران، چ1، تهران، نگاه.
حقوقی، محمد (1377)، شعر نو از آغاز تا امروز، 2ج، چ2، تهران، ثالث.
حقوقی، محمد (1385)، تا نظم هندسی واژه‌ها: تفسیر شعرهای ساختمند معاصر، چ1، تهران، قطره.
حقوقی، محمد (1393)، شعر زمان ما 5: نیما یوشیج، چ10، تهران، نگاه.
حمیدیان، سعید (1383)، داستان دگردیسی؛ روند دگرگونی‌های شعر نیما یوشیج، چ2، تهران، نیلوفر.
دکارت، رنه (1391)، تأملات در فلسفه اولی، ترجمه احمد احمدی، چ10، تهران، سمت.
دیدریک، جیمز (1388)، «رمان چندآوا»، در دانشنامۀ نظریه‌های ادبی معاصر، ویراسته ایرنا ریما مکاریک، ترجمه مهران مهاجر و محمد نبوی، چ3، تهران، آگه.
رویایی، یداالله (1380)، «مؤخره‌ای بر آینده‌ی فارسی شعر»،  کارنامه، ش 21، صص 18-23.
رویایی، یدالله (1393)، عبارت از چیست؟: مسائل شعر 2، چ2، تهران، نگاه.
رویایی، یدالله (1394)، هلاک عقل به وقت اندیشیدن، چ2، تهران، نگاه.
سیدحسینی، رضا (1391)، مکتب‌های ادبی، چ16، تهران، نگاه.
سینگر، پیتر (1379)، هگل، ترجمه عزت‌الله فولادوند، چ1، تهران، طرح نو.
شارق، بهمن (1350)، نیما و شعر پارسی، چ1، تهران، طهوری.
شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا (1383)، ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت، چ2 از ویرایش دوم، تهران، سخن.
شمیسا، سیروس (1388)، راهنمای ادبیات معاصر (شرح و تحلیل گزیده شعر نو فارسی)، چ2، تهران، میترا.
شمیسا، سیروس (1394)، مکتب‌های ادبی، چ8، تهران، قطره.
شهرستانی، سید محمدعلی (1383)، عمارت دیگر؛ شرح شعر نیما، چ1، تهران، قطره.
عظیمی، عبدالعلی (1399)، نیمابیز؛ شعرهای ماندگار نیما یوشیج، چ1، تهران، نیلوفر.
فتوحی، محمود (1389)، بلاغت تصویر، چ2، تهران، سخن.
فولکیه، پل (1362)، دیالکتیک، ترجمۀ مصطفی رحیمی، چ1، تهران، آگاه.
کاپلستون، چارلز فردریک (1395)، تاریخ فلسفه؛ از فیشته تا نیچه، ج7، ترجمۀ داریوش آشوری، چ8، تهران، علمی و فرهنگی.
کاخی، مرتضی (1393)، روشن‌تر از خاموشی؛ برگزیده شعر امروز ایران، چ12، تهران، آگه.
کورنر، اشتفان (1367)، فلسفه کانت، ترجمه عزت‌الله فولادوند، چ1، تهران، خوارزمی.
لاهوتی، محمدرضا (1368)، یادمان نیما یوشیج، چ1، تهران، مؤسسه فرهنگی گسترش هنر.
لوویت، کارل (1387)، از هگل تا نیچه: انقلاب در اندیشه سده نوزدهم، ترجمه حسن مرتضوی، چ1، تهران: نیکا.
محیط، هادی (1387)، آیینک: کتابِ ادبیات، دفتر سوم؛ شعر، نقد، بررسی و ترجمه، به انتخاب و نظرِ هادی محیط، چ1، شیراز، نوید شیراز.
مختاری، محمد (1372)، انسان در شعر معاصر، چ1، تهران، توس.
مسیح، هیوا (1392)، فرهنگ شعر نو فارسی؛ از افسانه تا همیشه، 2ج، چ1، تهران، نیلوفر.
موسوی، حافظ (1389)، پانوشت‌ها؛ پنج مقاله در حواشی نظریه‌های ادبی، چ1، تهران، آهنگ دیگر.
مهجوریان نماری، علی‌اکبر (1376)، فرهنگ واژه‌های مازندرانی در اشعار فارسی نیما یوشیج، بکوشش عباس قزوانچاهی در ری‌را: به مناسبت صدمین سال تولد نیما یوشیج، چ1، تهران، معین.
یاحسینی، سیدقاسم (1375)، «لادبن اسفندیاری»، نگاه نو، ش 29، صص 103-116.  
یوشیج، نیما (1384)، مجموعه اشعار نیما یوشیج، مقابله و تدوین عبدالعلی عظیمی، چ1، تهران، نیلوفر.
یوشیج، نیما (1386)، مجموعه کامل اشعار نیما یوشیج، تدوین سیروس طاهباز، چ8، تهران، نگاه.
یوشیج، نیما (1388)، یادداشت‌های روزانۀ نیما یوشیج، به کوشش شراگیم یوشیج، چ2، تهران، مروارید.
یوشیج، نیما (1393)، نامه‌های نیما یوشیج، تدوین سیروس طاهباز، چ1، تهران، نگاه.
یوشیج، نیما (1394)، دربارۀ هنر و شعر و شاعری، تدوین سیروس طاهباز، چ2، تهران، نگاه.
یوشیج، نیما (1397)، مجموعه اشعار نیما یوشیج، به مراقبت شراگیم یوشیج، چ1، تهران، رشدیه.