گفتمان ناتورالیستی در داستان: بررسی سبکی زبان شخصیت‌های فرودست در یک رمان و دو مجموعه‌داستان از صادق چوبک

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات انگلیسی دانشکدۀ زبان‌ها و ادبیات خارجی دانشگاه تهران

2 دانشیار زبان‌شناسی دانشکدة هنرهای نمایشی دانشگاه تهران

10.30465/copl.2021.6158

چکیده

مطالعۀ لایه‌های پنهان و درونی زبان می‌تواند تصویر شفاف و واقع‌گرایانه‌ای از جهان شخصیت‌ها، گفتار و کنش‌های آنان در متون ادبی به‌دست دهد. با بررسی زبان‌شناختی متون ناتورالیستی می‌توان به ارتباط تنگاتنگ زندگی ناتورالیستی شخصیت‌ها با ساختار و کارکردهای زبانی که با آن تکلم می‌کنند، پی برد. آن‌چه در گفتار شخصیت‌های یک اثر ناتورالیستی شاخص به نظر می‌رسد تقابل زبان شخصیت‌های باسواد و بی‌سواد است. شخصیت‌ها در این‌گونه آثار به دلیل محرومیت‌های اقتصادی و اجتماعی از تحصیل محروم‌اند و این بی‌سوادی در زبان محاوره و گفتارمحور آن‌ها پدیدار است. صادق چوبک داستان‌نویس معاصر ایرانی که به‌عنوان داستان‌نویس ناتورالیست شناخته شده‌است، در آثارش به زندگی دردآلود، پر فلاکت، و هم‌زمان سرشار از ناآگاهی و جهل انسان‌هایی می‌پردازد که در تأمین نیازهای اولیۀ حیاتی خود درمانده‌اند. در این مقاله، نخست الگوهایی که محمد محمود در رساله‌ا‌ی، برای زبان ناتورالیستی ارائه داده‌است معرفی می‌شود، سپس با تمرکز بر رمان سنگ صبور و مجموعه‌داستان‌های انتری که لوطی‌اش مرده بود و خیمه‌شب بازی به مطالعۀ زبان این آثار و میزان تطابق‌ آنها با این الگوها پرداخته می‌شود. نتیجه این مطالعه روشن‌گر این امر است که تقابل باسواد و بی‌سواد به شکل‌گیری تقابل زبانی نوشتارمحور و گفتارمحور دامن می‌زند. غلبه زبان گفتارمحور و شفاهی در کلام شخصیت‌های فرودست چوبک می‌تواند کارکرد ساختارهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مسلط بر آنان را بازتاب‌دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Naturalistic Discourse in Fiction: The Stylistic Study of the Language of Lower Class Characters in the works of Sadeq Chubak

نویسندگان [English]

  • mahsa manavi 1
  • Behrooz Mahmoodi bakhtiyari 2
1 Department of English language and literature, Faculty of Foreign languages and literatures, University of Tehran
2 Associate Professor of Linguistics, Faculty of Dramatic Arts, University of Tehran
چکیده [English]

The linguistic analysis of the texts which are written in naturalistic style helps to understand the close association of the characters’ living with the structure and functions of the language by which they are speaking. The most important matter in the speech of naturalistic characters is the opposition of the literate and illiterate characters’ languages. In such a kind of naturalistic context, characters, because of social and financial problems are deprived of having education and schooling, and this is reflected in the oral-based speech of them. Sadeq Chubak, the Iranian contemporary so-called naturalist story-writer, in his works is delicately concerned with the miserable, wretched and full of ignorance life of the men who are incapable of providing the essentials of living. Mohammad Mahmoud, in his Ph.D disseratation provides patterns for naturalistic language; in this paper, after outlining those patterns, with the focus on Sang e Sabour, Antari ke Lutiash Morde bud, and Kheymeh shab-bazi, we will analyze the naturalistic language of the works written by Chubak. The purpose of this paper is to study those constant and repetitive elements of naturalistic language which are playing an essential role in the form and content of Chubak’s novels and stories.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Naturalism
  • Naturalistic language
  • Sadeq Chubak
آقاگل‌زاده، فردوس؛ شیرین پورابراهیم‌ (1387). «بررسی زبانشناختی دیدگاه روایت‌گری داستان «روز اول قبر» صادق چوبک در چارچوب مدل سیمپسون». فصلنامۀ نقد ادبی، 3: 7-28.
آقاگل‌زاده، فردوس؛ شیرین ممسنی (1386). «تحلیل زبانشناختی سازمان متن روایی «تنگسیر» در چهارچوب الگوی حل مسألۀ مایکل هویی». فصلنامۀ پژوهش‌های ادبی 15: 9-30.
بالایی، پیوند (1383). «جلوه‌های ناتورالیسم در آثار چوبک». ادبیات داستانی 87: 22-28.
براهنی، رضا (1362). قصه‌نویسی. تهران: نشر نو.
بهارلو، محمد (1387). داستان کوتاه ایران (23 داستان از 23 نویسندۀ معاصر). تهران: طرح‌ نو.
پاینده، حسین ( 1389). داستان کوتاه در ایران. (جلد اول) تهران: نیلوفر.
چوبک، صادق (1346). خیمه‌شب بازی. تهران: انتشارات جاویدان.
چوبک، صادق (1352). سنگ صبور. تهران: انتشارات جاویدان.
چوبک، صادق (1385). انتری که لوطیش مرده بود و داستان‌های دیگر. تهران: انتشارات نگاه.
چوبک، صادق (1344). چراغ آخر، تهران: نشر بدرقۀ جاودان.
خامه‌ای، انور (1369). «داستان‌نویسی صادق چوبک»، ماهنامه کلک، 1369، شماره 4.
دهباشی، علی (1380). یادنامۀ صادق چوبک. تهران: نشر ثالث.
سپانلو،محمدعلی (1368). بازآفرینی واقعیت. تهران: انتشارات نگاه.
سلامت باویل، لطیفه و فتانه قملاقی (1396). «تطبیق مؤلفه‌های ناتورالیسم با آثار چوبک»، دو فصلنامه مطالعات نقد ادبی، شماره 46، صص 121-95.
سمیعی، عنایت (1363). نقد آگاه. مجموعه مقالات. تهران: نشر آگه.
 سیدحسینی، رضا (1381). مکتب‌های ادبی (جلد اول) تهران: انتشارات نگاه.
فتوحی، محمود (1391). سبک‌شناسی. تهران: نشر سخن.
فلاح، مرتضی، صدیق مرشدی (1389). «بررسی کاربرد گویش محلی در آثار صادق چوبک». مطالعات زبانی بلاغی. 1: 81-96.
فورست، لیلیان (1388). ناتورالیسم، ترجمۀ حسن افشار. تهران: نشر مرکز.
کالوه، لویی ژان (1379). درآمدی بر زبانشناسی اجتماعی، ترجمۀ محمدجعفر پوینده. تهران: نقش جهان.
منصوری، مهرزاد (1387). «نقش تکرار عناصر زبانی در تحلیل داستان کوتاه: رهیافتی زبانشناختی در تحلیل متون ادبی». پژوهش ادبیات معاصر جهان 46: 134-117.
میرصادقی، جمال (1390).  ادبیات داستانی. تهران: نشر سخن.
میرعابدینی، حسن (1386). صدسال داستان‌نویسی ایران. تهران: نشر چشمه.
میرعابدینی، حسن (1389). داستان‌نویسی. تهران: نشر چشمه.
نجف دریابندری (1367). در عین حال. تهران: کتاب پرواز