بررسی و تحلیل رمان «رهش» با توجه به دیدگاه آلن دوباتن (اضطراب موقعیت)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور (نماینده ی تحصیلات تکمیلی دانشگاه پیام نور )

10.30465/copl.2021.6156

چکیده

ادبیات داستانی و رمان با توجه به اقتضائات زندگی در عصر جدید سعی می­کند همپای نظریه­های فلسفی، روان­شناسی و جامعه­شناسی تصویری روشن از دنیای مدرن عرضه و مسائل حاصل تجربه زیستۀ انسانی را با همۀ لوازم و لواحق آن تصویرسازی و تبیین کند. در این میان برخی از رمان­ها به دلیل قرابت نویسندگان با نظریه­های جامعه­شناختی و فلسفی و میدان تولید متن در دوره­ای خاص، نُماینده و تصویرگر علل و عوامل رنج­های بشری و اضطراب­های وجودی و موقعیتی هستند. رضا امیرخانی یکی از این نویسندگان معاصر است که تقریباً در تمام آثار داستانی­اش (از ارمیا تا ره­ش) از وضعیت و موقعیت ناهنجار انسان مدرن سخن می­گوید. او در مجموعه داستان­ها به ویژه «ره­ش» یکی از مهم­ترین عواطف بشری یعنی اضطراب آن­هم نوع خاصی از آن به نام «اضطراب موقعیت» را در چهرۀ شخصیت­هایی همچون علا، فرازنده و... به صورت روشن و پررنگ بازنمایی کرده است. با عنایت به اهمیت مسألۀ «اضطراب موقعیت» به عنوان یکی از مضامین پررنگ آخرین رمان امیرخانی و مسألۀ شهر و شهرسازی به مثابۀ بستر و مجرای این نوع از اضطراب، خوانش و نقد این رمان از این منظر اهمیت دارد. در این مقاله، نویسنده با روش تحلیلی- انتقادی و با توجه به مبانی و چارچوب «اضطراب موقعیت» از دید «آلن دو باتن» و مجموعه اضطراب­های بشری از دید «پل تیلیش»، رمان «ره­ش» را به عنوان یکی از رمان­های پرمخاطب ایرانی تحلیل و نقد می­کند. تحلیل حاضر نشان می­دهد این رمان نمود و نماد کامل اضطرابِ موقعیت انسان ایرانی معاصر است و با توجه به علل و عواملی که «دوباتن» به  عنوان علت العلل اضطراب­های بشری یاد می­کند؛ قابل تأمل و تحلیل است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Review and analysis of the novel Rahesh by Reza Amirkhani, starting from Alain de Botton’s book Status Anxiety

نویسنده [English]

  • Mostafa Gorji
Associate Professor, Persian Language and Literature Department, Payam Nour University
چکیده [English]

Using fiction and novels, as a permit to live in the new age, try to imagine philosophical, psychological and sociological theories based on the modern world, and experience things that humans (…). Yet, some novels, due to the fact that they treat the author’s illness with sociological and philosophical theories in a certain period of time, illustrate the causes and factors of human suffering and anxiety. Reza Amirkhani is one of the contemporary writers who in all his fiction works (from Ermiah to Rehesh) talks about the abnormal condition of modern man. In his collections of stories, especially Rahesh, anxiety is one of the most important human emotions, and it is represented in a clear and vivid way by its characters (such as Ala’em and Farazandeh). Paying special attention to “Status anxiety” as one of the prominent themes in Amirkhani's latest novel regarding the city and the urban landscape as the foundation of anxiety, placing the reader form this critical perspective. In this article, the author uses the critical-analytical method to analyse “Rahesh” - a popular Iranian novel - based on the principles and framework of "Status Anxiety" in view of Alain de Button, and the human anxieties from the point of view of Paul Tillich. The analysis shows that this novel was formed around the idea of anxiety, which is the condition of contemporary Iranian man, and as De Botton states,it is tolerable and analysable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Anxiety
  • Status Anxiety
  • Contemporary Novel
  • Rahesh
اخوان ثالث، مهدی (1392) آخر شاهنامه. تهران، زمستان. بیست‌وسوم.
امیرخانی، رضا (1396) ر ه ش، نشر افق، تهران، چهاردهم.
امین‌پور، قیصر (1388) مجموعه کامل اشعار: از شعرهای 1385-1359، تهران، مروارید، اول.
برتنس، هانس (1384) مبانی نظریه های ادبی، محمدرضا ابوالقاسمی، ماهی، اول.
تیلیش، پل (1384) شجاعت بودن، مراد فرهاد پور، علمی و فرهنگی، سوم.
داستایوفسکی، فئودور (1386) برادران کارامازوف، صالح حسینی، ناهید، هفتم.
دوباتن، آلن (1397). اضطراب موقعیت، سیدحسن رضوی، نشر میلکان، اول.
................. (1397) ب .آرامش،  محمد کریمی، نشر کتاب سرای نیک، سوم.
دورانت، ویل (1386) لذات فلسفه، عباس زریاب خویی، علمی و فرهنگی، دوازدهم.
رضوانیان، قدسیه و هدی کجوری (1399) «از شهر مدرن تا حاشیه های پست مدرن در شعر امروز؛ بررسی مقایسه ای رویکرد شاعران معاصر به مظاهر شهر و زندگی شهری از مدرنیته تا پست مدرنیته» ادبیات پارسی معاصر، ش1، س 10؛ 131-153.
روحی، علیرضا (1393)، رویکردهای نظری و کاربردی در اختلال های اضطرابی کودکان، فصلنامه تعلیم و تربیت استثنایی، سال 14، شماره3، صص58-47.
سپهری، سهراب (1374) هشت کتاب، انتشارات طهوری، سیزدهم.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1376). آینه‌ای برای صداها. تهران: سخن.
شوپنهاور، آرتور (1397) هنر رنجاندن، علی عبداللهی، نشر مرکز، اول
فروم، اریک (1379) گریز از آزادی، عزت الله فولادوند، مروارید، نهم.
................... (1385) داشتن یا بودن، اکبر تبریزی، فیروزه، هفتم.
کاتب، محمدرضا (1396) بی ترسی، نشر ثالثٍ سوم.
کازانتزاکیس، نیکوس (1387) گزارش به خاک یونان، ، صالح حسینی، نیلوفر.
کِلِهیر، آلن (1397) تاریخ اجتماعی مردن، قاسم دلیری،  ققنوس، اول.
گرجی، مصطفی (1388) «انواع ادبی و اضطراب های بشری با توجه به آراء پل تیلیش»،  نقد ادبی، ش6، س 2؛  185- 199
گلستانی درو، زینب (1394) نشریه‌ «پژوهش‌های منظر شهر»، شماره‌ ۴، پاییز و زمستان.
لوران اسون، پل (1386)  واژگان فروید، کرامت موللی، نشر نی.
ملیکان، مصطفی (1397) زمین از دریچه آسمان، انتشارات دوستان، اول.
موحد، ضیاء (1385) شعر صفرند یا سیزده، نردبان اندر نردبان، نیلوفر، اول.
نیگل، تامس (1394) برابری و جانبداری، جواد حیدری، نگاه معاصر، اول
..................... (1396) پرسش های کشنده، جواد حیدری، نگاه معاصر، اول
ولک، رن و آوستن وارن (1373) نظریه ادبیات، ضیا موحد و پرویز مهاجر، تهران، علمی و فرهنگی، اول.