شکوفایی نقد ادبی در دهۀ بیست

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی

10.30465/copl.2021.6149

چکیده

با شروع جنگ جهانی دوم و خروج رضا­شاه از کشور، در دهۀ بیست فضای نسبتاً باز سیاسی و اجتماعی در ایران شکل گرفت. با شروع فعالیّت­های احزاب، مجلات ادبی با رویکرد تازه­ای منتشر شدند و نخستین کنگرۀ نویسندگان ایران تشکیل شد. مجموع این عوامل در کنار یکدیگر بستری مناسب را برای رشد نقد ادبی فراهم آوردند. امروزه که با گذشت زمان بهتر می­توان تحوّلات آن دوره را ارزیابی کرد به وضوح قابل مشاهده است که تفکر چپ­گرایانه عنصر غالب نقد ادبی در دهۀ بیست است به گونه­ای که دو جریان دیگر نقد ادبی در آن دوره، یعنی نقد دانشگاهی و نقد رمانتیک نیز از آن متأثر می­شوند. علاوه بر نقد ایدئولوژیک که نمایندۀ شاخص آن در این دهه احسان طبری بود و در کنار او باید از مرتضی کیوان نیز نام برد، نقد دانشگاهی نیز که بر پایۀ نگاه علمی مستشرقان به متون کلاسیک ادبیات شکل گرفته بود در این دوره ظرفیت­های تازه­ای را تجربه کرد. نمایندۀ شاخص این جریان در دهۀ بیست فاطمه سیاح بود. جریان دیگر نقد که تا حدی تازه نفس بود و محصولِ جدال هواداران سبک کهنه و نو محسوب می­شد نقد رمانتیک بود. نمایندۀ شاخص این جریان در دهۀ بیست نیمایوشیج بود. برای شناخت بیشتر جریان­های نقد این دهه، آثار نمایندگان شاخص آن بررسی و تحلیل شده است و به دلیل تأثیرگذار بودن مرتضی کیوان به نقدهای او نیز اشاره­ و نشان داده‎ شده است که چگونه این افراد مروّجان نقد ادبی جدیدی در ایران شدند که نخستین تلاش­ها برای شکل­گیری آن از مشروطه آغاز شده بود. روش انجام این پژوهش توصیفی تحلیلی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Flourishing of Literary Criticism in the Twenties

نویسندگان [English]

  • Mohammad Shadrooymanesh 1
  • Mohammad Mahmoudi 2
1 Faculty member of KHU
2 kharazmi university
چکیده [English]

The Flourishing of Literary Criticism in the Twenties
With the onset of World War II and the departure of Reza Shah from the country, a relatively open political and social atmosphere was formed in Iran in the 1940s/1320s (A.H(. As the activities of the parties began, literary journals were published with a new approach and the "first Iranian Writers' Congress" was convened. Taken together, these factors provided a good basis for the development of literary criticism. Today, with the passing of time, one can better appreciate the developments of that period, and it is evident that leftist thinking was the dominant element of literary criticism in the twenties, such that the two other streams of literary criticism at that time, namely, academic criticism. And romantic criticism were also affected by it. In addition to the ideological criticism that was characteristic of Ehsan Tabari and also Morteza Keyvan during this decade, the academic criticism based on the scholarly approach of the Orientalists to Persian classical literary texts in this period provided new capacities. A prominent representative of this trend in the twenties was Fatemeh Sayyah. Another stream of criticism, which was relatively a new approach emerging from the controversy of old and new trends, was romantic criticism. A prominent representative of this trend in the twenties was Nima Yushij. In order to understand more about the critical approaches of this decade, the works of its prominent representatives have been reviewed and analyzed; moreover, due to his unquestionable influence, the works of Morteza Keyvan have been mentioned, and it is discussed how such individuals became the proponents of a new literary criticism which had begun in the constitutional period.
Twenties; Academic Criticism; Romantic Criticism; Ideological Criticism; Literary Criticism

کلیدواژه‌ها [English]

  • Twenties
  • Academic Criticism
  • Romantic Criticism
  • Ideological Criticism
  • Literary Criticism
آرین­پور، یحیی (1382). از نیما تا روزگار ما. جلد سوم، چاپ چهارم. تهران: زوّار.
پارسی­نژاد، ایرج (1388). احسان طبری و نقد ادبی. تهران: سخن.
پارسی­نژاد، ایرج (1388). نیما یوشیج و نقد ادبی. تهران: سخن.                                                               
پارسی­نژاد، ایرج (1389). فاطمۀ سیاح و نقد ادبی. تهران: سخن.
جعفری، مسعود (1388). سیر رمانتیسم در ایران از مشروطه تا نیما.چاپ دوم. تهران: مرکز.
جعفری، مسعود (1397). «تغییر جایگاه شاعران در تاریخ ادبیات». بخارا. سال بیستم(127)،32ـ36.
رستاد، الهام؛ داورپناه، گل­آرا؛ مقیمی­زاده، محمدمهدی (1388). «مروری بر کتاب­شناسی تاریخ نقد ادبی». کتاب ماه ادبیات. (147)، 55ـ67.
سیاح، فاطمه (1383). نقد و سیاحت. به کوشش محمد گلبن. تهران: قطره.
صاحب­جمعی، حمید (1382). «تاریخ نقد ادبی در ایران». بخارا. (29ـ30)، 330ـ332. 
طبری، احسان (1326). «مقدمه بر شعر امید پلید». نامۀ مردم. سال اول(18)، 2.
طبری، احسان (1326). «صادق هدایت شخصیت او افکار او، جای او در حیات ادبی و اجتماعی معاصر». نامۀ ماهانۀمردم. دورۀ پنجم(10)، 42ـ47.
طبری، احسان (1326). «دربارۀ انتقاد و ماهیّت هنر و زیبایی». نامۀ ماهانۀ مردم. دورۀ پنجم(12)، 11ـ35.
طبری، احسان (1326). «نوشین و نمایش جدید او به نام مستنطق». نامۀ ماهانۀ مردم. دورۀ پنجم(16)، 98ـ101.
طبری، احسان (1327). «انقلاب و انحطاط هنری». نامۀ ماهانۀ مردم. دورۀ پنجم(22)، 1ـ10.  
طبری، احسان (1327). «توضیحاتی چند دربارۀ مقاله انقلاب و انحطاط هنری». نامۀ ماهانۀ مردم. دورۀ پنجم(23)، 1ـ12.
طبری، احسان (1327). «دربارۀ ادبیات ایران». نامۀ ماهانۀ مردم. دورۀ پنجم(25)، 3ـ15.
طبری، احسان (1382). از دیدارِ خویشتن. به کوشش و ویرایش محمدعلی شهرستانی. تهران: بازتاب نگار.
کریمی­حکاک، احمد (1372). «نقد ادبی در ایران، فرضیه­ها، فضاها و فرآورده­ها». ایران­نامه. (45)، 3ـ34.
کیوان، مرتضی (1382). کتاب مرتضی کیوان. به کوشش شاهرخ مسکوب. چاپ دوم. تهران: کتاب نادر.
یوشیج، نیما (علی اسفندیاری) (1368). دربارۀ شعر و شاعری. به کوشش سیروش طاهباز. تهران: دفترهای زمانه.
یوشیج، نیما (علی اسفندیاری) (1369). برگزیده آثار نیما یوشیج (نثر). به کوشش سیروس طاهباز. تهران: بزرگمهر.