بررسی مقایسه‌ای رویکرد شاعران معاصر به مظاهر شهر و زندگی شهری از مدرنیته تا پست‌مدرنیته

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

2 دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

چکیده

با گسترش صنعت و تکنولوژی، ماهیت شهر و زندگی شهری همچون سایر جنبه‌های زندگی بشر دگرگون شد. شهر مدرن، از سویی نوید‌دهندۀ حیاتی‌ نوین با جاذبه‌های بی‌شمار، و از سوی دیگر پدیده‌ای بی‌ریشه و تشویش‌زا تلقی می‌شود. با گذر کمتر از یک سده و فراگیری اندیشۀ پست‌مدرن، شهرهایی فارغ از مرزبندی‌های مستحکم بنا شدند که در ادبیات معاصر، نقشی تعیین­کننده در بیان کیفیت فلسفۀ زندگی ایفا می­کنند. در ایران پس از مشروطه، زیست-جهان شهر نمود برجسته­ای در ادبیات داشته است؛ چه به صورت واکنشی و چه بازتابی از جهان امروز. جستار پیش رو در پی آن است که با بررسی مقایسه‌ای رویکرد شاعران معاصر ایران به مظاهر تمدن و زندگی شهری، جایگاه و نقش پدیدۀ شهر را در حرکت شعر معاصر از مدرنیسم به پست‌مدرنیسم آشکار سازد. نتایج بررسی‌ها از این قرار است که شاعران رمانتیک اولیه، تحوّل و گسست حاصل از تجدّد را برنتابیده و رویکردی تقابلی- نوستالژیک اتخاذ کرده­اند. این موضع در شعر شاعران پسین تعدیل می‌شود و زان‌پس مظاهر زندگی شهری، دستمایۀ معناپروری و انتقاد می‌شود. شاعران پست‌مدرن اما، با گذر چند دهه به حیات شهری خو کرده و آن را چون بخشی ناگزیر از زندگی‌ و گاه یگانه با خویش تلقی می‌کنند؛ بدین جهت شعر پست‌مدرن متأثر از نگرشی انتقادی-التزامی به زندگی شهری است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسندگان [English]

  • . . 1
  • . . 2
1 .
2 .
 
 
منابع
آبادی، فرزاد(1398). شعر شهری: بازنمایی هویت و روابط شهری در شعر معاصر ایران، تهران: روزنه.
ابراهیم‌پور، حامد(1391).به هزار دلیل دوستت دارم، تهران: فصل پنجم.
ــــــــــــــــ(1394).آوازهایی از طبقه سوم، تهران: فصل پنجم.
اسماعیلی، امیر و ابوالقاسم صدارت(تهیه و تنظیم)(1381). جاودانه فروغ فرخزاد، سازمان چاپ و انتشارات مرجان.
اتابکی، تورج ( 1396). تجدد آمرانه: جامعه و دولت در عصر رضاشاه، ترجمه مهدی حقیقت‌خواه، چاپ پنجم، تهران: ققنوس.
اختصاری، فاطمه ( 1392). کنار جادۀ فرعی، چاپ اول، تهران: نیماژ.
اختصاری، فاطمه (1390). http://just-poem.blogfa.com/category/2
اکسیر، اکبر (1390). پستۀ لال سکوت دندان‌شکن است، چاپ پنجم، تهران: مروارید.
الهی، بیژن (1394). جوانی‌ها. چاپ اول، تهران: بیدگل.
براهنی، رضا (1343). جنگل و شهر، بی جا: مطبوعاتی جاوید.
ـــــــــــ (1349). مصیبتی زیر آفتاب. تهران: امیرکبیر.
بشیریه، حسین ( 1378). جامعۀ مدنی و توسعۀ سیاسی در ایران، تهران: موسسه نشر علوم نوین.
بهنام، جمشید (1394). ایرانیان و اندیشۀ تجدد، چاپ پنجم، تهران: فرزان روز.
پرتوی، پروین (1388). پدیدارشناسی مکان، تهران: فرهنگستان هنر.
پورزارع، وحید (1392). اسکلتی با دستهای باز، چاپ اول، تهران: نیماژ.
ـــــــــــــ (1393). لبخندی از جنس مُرفین، چاپ اول، تهران: نیماژ.
تاجبخش، کیان(1387). آرمانِ شهر: فضا، هویّت و قدرت در اندیشه اجتماعی معاصر، ترجمه افشین خاکباز، چاپ دوم، تهران: نشر نی.
تقی‌زاده، حسن (1296). مجله کاوه، سال 3، شماره 12، برلین: چاپخانه کاویانی.
جمالی، رزا (1394). بزرگراه مسدود است، چاپ سوم، تهران: بوتیمار.
حبیبی، سیدمحسن(1378). فضای شهری، حیات واقعه‌ای و خاطره‌های جمعی، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
خالصی‌مقدم، نرگس (1392). شهر و تجربۀ مدرنیته فارسی، چاپ اول، تهران: تیسا.
خویی، اسماعیل (1357). گزینه شعرهای اسماعیل خویی، چاپ دوم، تهران: مرکز نشر سپهر.
راسل، برتراند (1350). تاریخ فلسفۀ غرب، جلد 3( از روسو تا امروز)، ترجمه نجف دریابندری، چاپ افست.
رحمانی، نصرت (1392). مجموعه اشعار ، چاپ چهارم، تهران: موسسه انتشارات نگاه.
رویایی، یدالله (1391). شعر یدالله رویایی از آغاز تا امروز، گزینش: فیض شریفی. تهران: آگاه.
سپانلو، محمدعلی(1377). فیروزه در غبار، تهران: نشر علم.
ـــــــــــــــ (1384). منظومۀ تهران، تهران: فرهنگ معاصر.
ــــــــــــــ؛ سیمین بهبهانی؛ عمران صلاحی و دیگران(1388). طهران قدیم، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
سپهری، سهراب ( 1358). حجم سبز. چاپ دوم، تهران: انتشارات طهوری.
سید‌قاسم، لیلا و حمیده نوح‌پیشه(1395). «جغرافیای ادبی و شاخه‌های آن: معرفی مطالعات نوین بینارشته‌ای در ادبیات»، نقد ادبی، سال 9، شماره 33، صص 77-108.
شاملو، احمد ( 1357). از مهتابی به کوچه (گزیده مقالات)، تهران: توس.
ــــــــــــ (1385). مجموعه آثار (دفتر اول)، تهران: نگاه.
شهریار، محمدحسین (1371). دیوان شهریار، جلد 3، کنگره بزرگداشت شهریار.
ـــــــــــــــــــ (1369). حیدر بابایه سلام، چاپ دوم، تبریز: شمس.
طیّب، محمود(1394). مدرنیزم و پست‌مدرنیزم در غزل امروز ایران، تهران: زیتون سبز.
عابدینی، فرهاد(1394). «تهران در شعر امروز»، آزمـا، شماره 114، صص 48-49.
فرخزاد، فروغ (1381). دیوان فروغ فرخزاد. چاپ سوم، تهران: اهورا.
کریمی کلایه(1393). گوسفند زنده موجود است، تهران: نیماژ.
لش، اسکات (1394). جامعه‌شناسی پست‌مدرنیسم، ترجمه حسن چاوشیان، چاپ چهارم، تهران: مرکز.
محسنی تبریزی، علیرضا(1370). «بیگانگی»، نامه علوم اجتماعی، دوره دوم، صص45-62.
میرزایی، محمدسعید(1396). فرجام، چاپ دوم، تهران: چشمه.
نادرپور، نادر (1382). مجموعه اشعار، چاپ دوم، تهران: انتشارات نگاه.
نوذری، حسینعلی و دیگران ( 1392). پست مدرنیته و پست مدرنیسم: تعاریف، نظریه ها و کاربست‌ها ، تهران: نقش جهان.
نوربرگ-‌شولتز، کریستیان (1388). روح مکان؛ به سوی پدیدارشناسی معماری، ترجمه محمدرضا شیرازی، تهران: رخداد نو.
وارد، گلن (1396). پست‌مدرنیسم، ترجمه ابوذر کرمی، چاپ ششم، تهران: نشر ماهی.
یوشیج، نیما ( 1375). مجموعه کامل اشعار فارسی و طبری، به کوشش سیروس طاهباز، چاپ چهارم، تهران: نگاه.
ـــــــــــ (1376). مجموعه کامل نامه‌های نیما یوشیج، چاپ سوم، تهران: انتشارات علم.
یونان، رسول(1392). چه زود مهمانی تمام شد، تهران: نیماژ.