مکتب نقدبنیاد در مطالعات ادبیات تطبیقی؛ مبانی نظری و الگوهای روش‌شناختی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

مطالعات تطبیقی ادبیات به مثابة یک حوزة معرفتی پویا، رویکردها و الگوهای روش‌شناختی متعددی را به دست داده‌است. معرفی این الگوها ضمن آنکه سبب‌ساز روشمندی در پژوهش‌ها می‌شود، می‌تواند بستری را برای انجام مطالعاتی نوین و بسامان در این حوزه فراهم آورد. پژوهش پیش‌رو بر مبنای چنین انگاره‌ای، و با نگاهی توصیفی و تحلیل‌گرا، ابتدا اندیشه‌ها و آثار برخی از نظریه‌پردازان مکتب موسوم به آمریکایی را بازخوانی کرده، سپس، مبانی فکری و نظری و در پایان، چارچوب‌های روش‌شناختی پژوهش در این مکتب را استخراج کرده‌است. پژوهش حاضر بر آن است که هستة مرکزی مکتب یاد شده را نقد ادبی شکل می‌دهد؛ بر همین مبنا، اصطلاح مکتب «نقدبنیاد» برای آن پیشنهاد می‌شود. به پشتوانة اندیشة تحلیل‌مبنا و کل‌نگر این مکتب، می‌توان سه الگوی مطالعاتی را در این مکتب بازشناخت که هر کدام چشم‌اندازهای وسیعی را فراروی محققان می‌گشایند. تأثیرپژوهی و نفوذکاوی تحلیل‌مبنا، آنالوژی و تشابه‌یابی و رویکرد فرا ادبی و میان‌رشته‌ای، رویکردهای سه‌گانه‌ای هستند که می‌توان آن­ها را از بطن نگرش‌های نظریه‌پردازان مکتب نقدبنیاد استنباط کرد. همچنین، براساس پژوهش حاضر، الگوی فرا ادبی و میان‌رشته‌ای به دو صورت اعمال شدنی است: مقایسة ادبیات در مقام یک نظام همبستة مستقل با دانش‌ها، هنرها و باورها و نیز کشف نقش‌آفرینی این سه حوزه در آفرینش متن ادبی؛ پژوهش حاضر کشف نقش‌آفرینی ادبیات در این سه گستره را به مثابة سومین رویکرد به رویکردهای دوگانة پیشگفته می‌افزاید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسنده [English]

  • Abdullah Albughobaish
Assistant Prof. in Persian Lit. at Allameh Tabatabaei Univ.
آلبوغبیش، عبدالله؛ آشتیانی عراقی، نرگس (1397). «پیوند ادبیات و نگارگری؛ خوانش تطبیقی لیلی و مجنون جامی و نگاره‌ای از مظفرعلی». فصلنامة پژوهش‌های ادبیات تطبیقی. دانشگاه تربیت مدرس. دورة ششم. شمارة یکم. صص 58-31.
آلبوغبیش، عبدالله (1398).«همکنشی ادبیات و نقاشی در داستانی از ابوتراب خسروی».فصلنامة کاوش‌نامة زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه یزد. دورة بیستم. شمارة چهلم. صص 151-131.
انوشیروانی، علیرضا (1398). «ناسامانگی ادبیات تطبیقی در ایران». دوفصلنامة ادبیات پارسی معاصر. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. سال نهم. شمارة اول. صص 112-81.
دولتشاهی، اسماعیل.(1348). تاریخ اروپا از کنگرة وین تا جنگ جهانی دوم. تهران: انتشارات دانشسرای عالی.
زیما، پیتر .وی (1394). فلسفه‌ی نظریه‌ی ادبی مدرن. ترجمه رحمان ویسی حصار و عبدالله امینی. تهران: رخداد نو.
زینی‌وند، تورج (1392). «ادبیات تطبیقی: از پژوهش‌های تاریخی- فرهنگی تا مطالعات میان‌رشته‌ای». فصلنامة مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی. دوره 5. شماره 3. صص 35-21.
صالح‌بک، مجید و نظری منظم، هادی (1387) «ادبیات تطبیقی در ایران: پیدایش و چالش‌ها». زبان و ادب پارسی دانشگاه علامه طباطبائی (زبان و ادب سابق). دورة 12. شمارة 38. صص 28-9.
کانت، ایمانوئل (1396). نقد قوه حکم. ترجمه عبدالکریم رشیدیان. چاپ دهم. تهران: نی.
کروچه، بندتو (1393). کلیات زیباشناسی. ترجمه فؤاد روحانی. چاپ دهم. تهران: علمی فرهنگی.
ولک، رنه (1389). تاریخ نقد جدید. ترجمه سعید ارباب شیرانی. جلد هشتم. تهران: نیلوفر.
نامور مطلق، بهمن (1395). بینامتنیت از ساختارگرایی تا پسامدرنیسم: نظریه ها و کاربردها. تهران: سخن.