بررسی و مقایسة هویت اجتماعی زن در رمان‌های نخبه‌گرا و عامه‌پسند زن‌نگار در دهة هفتاد شمسی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان

2 عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد همدان

چکیده

هویت ­یکی از مؤلفه­های حیات و محصول تلاش انسان برای معنی بخشی به زندگی است. شناخت هویت اجتماعی یک جامعه با مطالعة آثار هنری آن میسر می­شود. رمان، به منزلة یک فرم هنری مدرن بر اساس نظریة بازتاب، برگردانی از زندگی اجتماعی است که در دوران معاصر، زنان در آن سهم انکارناپذیری داشته­اند. به همین سبب با استفاده از رویکردهای مدرن جامعه­شناسی می­توان به بررسی متون ادبی پرداخت و به این ترتیب به شناخت هویت­بخشی از جامعه دست یافت. در این پژوهش، با بررسی هویت و زیست روزمرة قهرمانان زن داستان­ها در بستر حوادث و ماجراهای داستانی، سعی کرده­ایم تا به تصویری از هویت اجتماعی زنان در آثار نویسندگان زن دهة­ هفتاد شمسی ایران در دو نوع رمان­های عامه­پسند: (بامداد خمار و دالان بهشت) و رمان­های نخبه­پسند­­: (کولی کنار آتش، جزیرة سرگردانی و ساربان سرگردان) دست یابیم. بررسی­ها نشان می­دهد که در رمان­های نخبه­گرا­، هویت زنان، دغدغة اصلی نویسندگان است و به طور مشخّص در هویت­یابی زنان نوشته شده­اند؛ اما در داستان­های عامه­پسند، زنان داستان­ها از فردیت و استقلال هویتی برخوردار نیستند و خود­اندیشی و جست­و­جوی هویت، موضوع محوری آن­ها نیست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسندگان [English]

  • . . 1
  • . . 2
1 .
2 .
آبوت، پاملا و والاس،کلر(1380­). جامعه­شناسی زنان، ترجمة منیژه نجم عراقی، تهران: نشر نی.
اکبری شلدره، فریدون(1382). درآمدی بر ادبیات داستانی پس از انقلاب اسلامی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
براهنی، رضا(1379). گزارش به نسل بی­سن فردا، تهران: نشر مرکز.
برکت، بهزاد(1387). هویت و بازتاب آن در ادبیات معاصر ایران، تهران: پژوهشگاه فرهنگ­، هنر و ارتباطات.
پاینده، حسین(1389). «شهرزاد قصه­گو داریم نه شهراد»­، خردنامة همشهری، ش56­، ص166-173.
جنگینز، ریچارد(1391). هویت اجتماعی، ترجمة تورج یاراحمدی، تهران: پردیس دانش.
حاج سیدجوادی، فتانه(پروین)(1389). بامداد خمار، چاپ چهل و هفتم، تهران: البرز.
حسینی، مریم(1388). ریشه­های زن­ستیزی در ادبیات کلاسیک فارسی، تهران: چشمه.
دانشور، سیمین(1379). جزیرة سرگردانی، چاپ ششم، تهران: خوارزمی.
-----------(1380). ساربان سرگردان، تهران: خوارزمی.
دوبووار، سیمون(1382). جنس دوم، ترجمة قاسم صنعوی،2ج، چاپ پنجم، تهران: توس.
رضوانیان، قدسیه­ و ملک، سروناز(1392). «تأثیر جنسیت بر زبان زنان معاصر»­، بوستان ادب، ش3، ص45-70.
رفعت­جاه، مریم(1387). تأملی در هویت زن ایرانی، تهران: دانشگاه تهران.
روانی­پور، منیرو(1395). کولی کنار آتش، چاپ سیزدهم، تهران: نشر مرکز.
ساروخانی، باقر و رفعت­جاه، مریم(1383). «زنان و باز­تعریف هویت اجتماعی»، مجلة جامعه شناسی ایران، ش5، ص 133-160.
صادقی فسایی،­­ سهیلا و کریمی­،­ شیوا(1384). «کلیشه­های جنسیتی سریال­های تلویزیونی ایران سال 1383»،  ­پژوهش زنان، ­ش­3، ص­59-89.
صفوی­، نازی(1391). دالان بهشت، چاپ چهل و سوم، تهران: ققنوس.
فروتن، یعقوب(1390). ­«زنان و زبان: بازنمایی هویت جنسیتی در کتاب­های زبان­های فارسی، عربی و انگلیسی مدارس ایران»­، مطالعات اجتماعی-روان­شناختی زنان، ش3 ، ص161­-181.
قبادی، حسینعلی و غیاث­الدین منیژه(1383). «ظرفیت­های ادبیات فارسی در بازیابی هویت ایرانی»، در: هویت در ایران، رویکرد اجتماعی، فرهنگی و ادبی، تهران، ص۱۴۳ ـ163.
قمری، محمدرضا و حسن­زاده، محمد(1389). «نقش زبان در هویت ملی»، زبان پژوهی، ش3، ص153-172.
کائدی، شهره(1382). «فمینیسم؛ خاستگاه­ها و نگرش­ها»، پژوهش­نامة ادبیات کودک و نوجوان،ش 32، ص 36-42.
کمالی، افسانه­ و گودرزی، محسن و حاجتی، زینب(1387). «بازنمایی تجربة زنان از جهان اجتماعی در رمان: تحلیل جامعه­شناسانة پنج رمان پر فروش دهة 1375-1385­»، مطالعات اجتماعی روان­شناختی زنان، ش­3، ص99-117.
گیدنز، آنتونی(1388). تجدد و تشخص؛ جامعه و هویت شخصی در عصر جدید، تهران: نشر نی.
لقمانی، انیسه(1385). هویت فردی و اجتماعی زن در رما­ن­های فارسی(1340-1380)، پایان­نامة کارشناسی ارشد مطالعات زنان، دانشگاه علامه طباطبایی.
محبوبی­منش، حسین و حبیب­زاده ملکی، اصحاب(1390). «جایگاه زنان ایران در فرآیند توسعه»، پلیس زن، ش15­، ص65-96.
موحد، ضیاء(1377). شعر و شناخت، تهران: مروارید.
مهرور، زکریا(1380).  بررسی داستان امروز از دیدگاه سبک و ساختار، تهران: نشر تیرگان.
نوسباوم، مارتا و همکاران(1392). درباره عشق، ترجمه آرش نراقی، چاپ چهارم، تهران: نشر نی.