دلالت‌های مازاد بر ریزه‌خوانی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی گروه زبانشناسی نظری در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

نویسنده همواره می­کوشد تا نشانی خوانندۀ آرمانی خود را، یا با ترسیم هرچه روشن­تر مسیر دلالت­جویی در متن، و یا به بیانی استعاری با خوانندۀ عادی در میان بگذارد. از سوی دیگر، خوانندۀ عادی نیز به پشتوانۀ بعضی قواعد نانوشتۀ دلالت­گری و دلالت­جویی است که راهی به جایگاه خوانندۀ آرمانی می­جوید. آنچه در این راه دستگیر خواننده می­شود، در این­جا دلالت مازاد (بر معنای صریح) خوانده و آن را ارزش افزوده­ای دانسته­ایم که هر کدام از تک­گزاره­های روایی، با همۀ بار فلسفی یا معنای بالقوه­ای که در جای خود دارد، عملاً در رابطه با دیگر مختصات متن به بار می­آورد. خوانش این دلالت­های ضمنی را اگر نمونه­برداری و غربال­گری مکانیکیِ متن در دستگاه­های سخن­سنجی تأمین می­کرد، دیگر به بررسی نقادانۀ نقش خواننده و شناخت­نگری در روند خوانش نیازی نمی­افتاد. باری، هدف از مقالۀ حاضر شناخت ارزش افزوده بر معنای ساکن در مبادی خوانش بوده است. پس به­قصد معرفت­شناسی دربارۀ خوانندۀ آرمانی، شواهدی از داستان­های نوین فارسی را در چارچوب هرمنوتیک ادبی بررسیده و پاره­ای معلومات لازم برای دلالت‌جویی در متون روایی را تحت چهار رویّه (ارزش­گذاری اخلاقی، مرجع­گزینی کارگزار، راستی­آزمایی رویداد، تسبیبپی­رفت) از یکدیگر بازشناخته­ایم. در نتیجه می­توان دریافت خواننده از دلالت­های فرامتنی را عمدتاً ناشی از کاربست همین چهار رویه دانست. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسنده [English]

  • . .
.
استاینر، جورج (1390). «مارکسیسم و نقد ادبی». ترجمۀ عزت­الله فولادوند، در مارکسیسم و نقد ادبی: گفتارهایی در نقد ادبی و نقد هنری. گردآورنده و ویراستار علی میرزایی. تهران: نگارۀ آفتاب. 
ایوبی، محمد (1387). صورتک­های تسلیم. تهران: افراز.
باتلر، جودیت (1395). «حساسیت نقد»، در آیا نقد سکولار است؟ کفرگویی، جراحت و آزادی بیان. طلال اسد و دیگران. ترجمۀ آلما بهمن­پور. تهران: نی.
بوت، وین و دیگران (1389). نقب­هایی به جهان داستان. ترجمۀ حسین صافی. تهران: رخ­داد نو.
چتمن، سیمور (1390). داستان و گفتمان: ساختار روایی در داستان و فیلم. ترجمۀ راضیه­سادات میرخندان. قم: مرکز پژوهش­های اسلامی.
حق­شناس، علی­محمد (1390). «رمان و عصر جدید در ایران»، در مارکسیسم و نقد ادبی: گفتارهایی در نقد ادبی و نقد هنری.گردآورنده و ویراستار علی میرزایی. تهران: نگارۀ آفتاب. 
شجاعی، سیدمهدی (1388). دموکراسی یا دموقراضه. چاپ دوم. تهران: کتاب نیستان.
شعبانی، زهره (1395). «ای عیسی کجایی؟»، در مجموعه­داستان اسم شوهر من تهران است. تهران: مرکز.
شهسواری، محمدحسن (1386). «آمرزش» در مجموعه داستان تقدیم به چند داستان کوتاه. تهران: افق.
شهسواری، محمدحسن (1395). حرکت در مه: چگونه مثل یک نویسنده فکر کنیم. تهران: چشمه.
صفوی، کورش (1382). معنی­شناسی کاربردی. تهران: همشهری.
نجدی، بیژن (1373). یوزپلنگانی که با من دویده­اند.تهران: مرکز.
کشاورز، محمد (1393). «زمینِ بازی»، در مجموعه­داستان روباه شنی. تهران: چشمه.
کرمی، محسن (1396). نقد زیبایی­شناختی و نقد اخلاقی: تحلیل نسبت­های ممکن. تهران: نگاه معاصر.
گاتشال، جاناتان (1395). حیوان قصه­گو. ترجمۀ عباس مخبر. تهران: مرکز.
مطلب­زاده، ناصر (1396). رویکردهای سیاسی در نقد ادبی. تهران: تیسا.
هرمن، دیوید (1393). عناصر بنیادین در نظریه­های روایت. ترجمۀ حسین صافی پیرلوجه. تهران: نی.
 
Barthes, R. (1974) S/Z. trans. Richard Miller, New York: Hill & Wang.
Brown, G., and G. Yule. (1983). Discourse Analysis. Cambridge: Cambridge University Press.
Genette, G. (1980). Narrative Discourse: an Essay in Method. Ithaca, New York: Cornell University Press.
Genette, G. (1988). Narrative Discourse Revisited.trans. J. E. Lewin. Ithaca, NY: Cornell University Press.
Rabinowitz, P. J. ([1977] 1996). “Truth in Fiction: A Reexamination of Audiences.” In D. H. Richter (ed.), Narrative/Theory(pp. 209–26). White Plains, NY: Longman