وصف و جایگاه آن در شعر بهار

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد واحد زاهدان، ایران،

چکیده

وصف در آثار ادبی اهمیّت ویژه­ای دارد چرا که یکی از ملاک­ها و معیارهای اصلی پذیرش یا عدم پذیرش یک شعر است و هنری بودن یک شعر را می­تواند رقم بزند. ملک الشعرای بهار، یکی از شاعران سنّت­گرای معاصر است که در اشعار خود هم به قدما نظر داشته و هم نگاه معاصر خود را نیز به پدیده­های اطراف خود حفظ کرده است. در این مقاله به شیوۀ توصیفی - تحلیلی و با تکیه بر مطالعات کتابخانه­ای به بررسی و تحلیل جایگاه توصیف در اشعار بهار پرداخته شده است. این بررسی و تحلیل هم جایگاه شعری بهار را از منظر چگونگی وصف برای ما نشان می­دهد و هم تفاوت و شباهت توصیف را در شعر بهار با قدما روشن می­سازد. نتایج حاکی از آن است که بهار در وصف هم به قدما توجّه داشته است و هم به معاصرین. او در اشعار تقلیدی خود بیشتر توصیفات به سبک خراسانی (توصیفات بیرونی) و توصیفات به سبک آذربایجانی (توصیفات چندباره از یک پدیده) را اساس کار خود قرار داده است. این اشعار هرچند از نظر هنری، والایی و اعتبار خود را دارند؛ اما عموماً تشخّص سبکی بهار را نشان نمی­دهند. در اشعار غیرتقلیدی بهار، وصف با دامنه­ای فراخ­تر (البتّه با حفظ و غلبۀ همان توصیفات بیرونی و حسی) و با کارکردهایی دیگر مطرح است. او هم به جنبۀ هنری توصیفات خود توجّه داشته و هم اهداف و کارکردهایی برای آن­ها متصوّر بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسنده [English]

  • . .
.
الجز، خلیل ودیگران(1973). لاروس، پاریس: مکتبه لاروس.
بهار، محمدتقی(1380). دیوان، به کوشش چهرزاد بهار، تهران: توس.
بورنوف، رولان و رئال اوئله (1378). جهان رمان، ترجمۀ نازیلا خلخالی، تهران: مرکز.
پورنامدارایان ،‌تقی(1386). رمز و داستانهای رمزی در ادب فارسی،‌ تهران: علمی و فرهنگی.
حسینی شبانان، سید محمد (1382). توصیف بهار در شعر شاعران طنزپرداز فارسی، نشریۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شمارۀ 166 و 167، صص 204- 187.
ذوالفقاری، محسن و مهدی دهرامی (1389). نقد وصف و جایگاه زیبایی­شناختی آن در شعر خاقانی، پژوهشنامۀ زبان و ادبیات فارسی، شمارۀ 8، صص 56- 37.
رفیعی، اکرم (1394). «توصیف پدیده های طبیعی در دیوان ملک الشعرای بهار». دانشگاه یاسوج: پایان نامۀ کارشناسی ارشد.
زارع­زاده، نرگس خاتون (1378). وصف و صورخیال در شعر منوچهری دامغانی، نشریۀ فرهنگ قومس، شمارۀ 9، صص 168-164.
زمرّدی، حمیرا و احمد محمدی (1384). وصف اطلال و دمن در شعر فارسی و تازی، نشریۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شمارۀ 175، صص 93- 73.
سمیعی گیلانی، احمد (1375). وصف طبیعت در شعر غنایی فارسی (قرن چهارم و پنجم)، نشریۀ نامۀ فرهنگستان، شمارۀ 8، صص 138-117.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1392). زبان شعر در نثر صوفیه، تهران: سخن.
شفیعی کدکنی، محمدرضا(1370). شاعری در هجوم منتقدان؛ نقد ادبی در سبک هندی، تهران: آگاه.
شفیعی کدکنی، محمدرضا(1390). با چراغ و آینه (در جستجوی ریشه­های تحول شعر معاصر ایران)، تهران: سخن.
صفوی، کورش(1389). از زبان شناسی به ادبیّات(جلد اوّل: نظم). تهران: حوزۀ هنری پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
مباشری، محبوبه و کیان­بخت، زهرا (1391). وصف در شعر فروغ فرخزاد، فصلنامه زبان و ادب فارسی، دانشکده ادبیات و زبان­های خارجی دانشگاه آزاد سمنان، سال چهارم، شماره 11، صص 134-105.
نظامی عروضی، احمدبن عمر(1388). چهار مقاله، با حواشی محمد معین، ویراسته ایرج بهرامی، تهران: زوار.