سیر تحوّل «نقش زن» در داستان‌پردازی هوشنگ گلشیری: یک شاخصة سبکی و فکری

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کردستان

چکیده

مسألة زن، و نقش‌ها و موقعیت‌های فردی و اجتماعی او و بایدها و نبایدهای مربوط بدان، از موضوعات و مؤلفه‌های مهم در ادبیات داستانیِ معاصر است و با توجه به مؤلفه‌هایی چون زمینه و بطن فرهنگی و اجتماعی داستان‌ها، موازین و مؤلفه‌های حاکم بر مکتب‌ها و جریان‌های داستان‌نویسی، و نوع نگاه و تجربه‌های فکری و اجتماعیِ هر نویسنده، نقش و هویت زن در داستان‌ها شکل‌های مختلفی می‌تواند داشته باشد، چنان‌که از شاخصه‌های مهمّ سبکی و گفتمانی در داستان‌نویسی است. از این روی، مطالعة سیر تحوّل نقش و هویت زن در داستان‌پردازی معاصر، مؤلفة درون‌متنیِ مهم و قابل اعتمادی برای بررسی سیر (و چگونگی) تحولِ داستان معاصر است. از این میان، مطالعة نقش زن در داستان‌های هوشنگ گلشیری با توجه به جایگاه مهم و اثرگذار او در داستان معاصر، از اهمیت خاصّی برخوردار است و شاخصة سبکی و فکریِ قابل اتکایی برای بررسی سیر داستان‌نویسی گلشیری است. در این مقاله پس از بررسی سیر تحوّل نقش زن در داستان‌پردازی گلشیری، برآنیم تا «سیر تحوّل نقش زن و میزان نمود فردیت زن» در داستان‌های گلشیری را به‌عنوان شاخصه‌ای قابل اتکا و درون‌متنی در بررسی و تحلیل سیر داستان‌پردازی گلشیری به‌کار بگیریم. نتایج تحقیق بیانگر تحوّل معنادار نقش و هویت زن در سیر داستان‌نویسی گلشیری است، چنان‌که مبنای قابل اتکایی برای دوره‌بندی داستان‌های اوست و از سوی دیگر، تقابل‌های درون‌ساختی و رواییِ خاصّی را نشان می‌دهد که به‌شکل معناداری برآیند تقابل‌های موجود در مدرنیتة ایرانی در ارتباط با نقش‌ها و هویت‌های زنان است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسنده [English]

  • . .
.
پارسی‌نژاد، کامران (1381). نقد و تحلیل و گزیدة داستان‌های سید محمّدعلی جمال‌زاده، تهران: روزگار.
تسلیمی، علی (1383). گزاره‌هایی در ادبیات معاصر ایران (داستان): پیشامدرن، مدرن، پسامدرن، تهران: اختران.
جمال‌زاده، محمّدعلی (1357). تصویر زن در فرهنگ ایرانی، تهران: امیرکبیر.
چایلدز، پیتر (1383). مدرنیسم، ترجمه رضا رضایی. تهران: ماهی.
چتاک اوغلی، چیدم (2012). «زن در بوف کور هدایت و سنگ صبور چوبک»، Şarkiyat Mecmuasi 20 ، صص 13ـ24.
حمیدی، سید جعفر و مریم عاملی رضایی (1387). «تحوّل جایگاه زن در نثر پیش از مشروطه (از دوران فتحعلی شاه تا مظفرالدین شاه)، تاریخ ادبیات فارسی، شماره 59، صص 46-60.
خجسته، فرامرز و یاسر فراشاهی‌نژاد و مصطفی صدیقی (1395). «جستاری در بنیان‌های فکریِ نظریة ادبی هوشنگ گلشیری»، ادبیات پارسی معاصر، سال ششم، شماره دوم، صص 27ـ47.
دستغیب، عبدالعلی (1365). نقد آثار محمّدعلی جمال‌زاده، تهران: چاپار.
دستغیب، عبدالعلی (1378). نقد آثار چوبک، تهران: ایما.
رضوی، مسعود (1373). لحظه‌ای و سخنی با سید محمّدعلی جمال‌زاده، تهران: همشهری.
سمیعی، عنایت (1380). «گفتگوی درونی متن‌ها»، هم‌خوانی کاتبان، گردآوری حسین سناپور. تهران: نشر دیگر، صص 83ـ89 .
عامری، رضا (1382). نقشبندان قصه ایرانی (نقد آثار و افکار گلشیری)، تهران: ترجمان اندیشه.
قانون‌پرور، محمّدرضا (1372). «چند تصویر از زنان در داستان‌های صادق چوبک«، ایران‌شناسی، شماره 18، صص 268ـ275.
کالر، جاناتان (1388)، «داستان و گفتمان در تحلیل روایت» (برگرفته از The Pursuit of signs)، گزیدة مقالات روایت، مارتین مکوئیلان، صص161ـ169.
گلشیری، هوشنگ (1347). مثل همیشه، تهران: زمان.
گلشیری، هوشنگ (1350). کریستین و کید، تهران: زمان.
گلشیری، هوشنگ (1354). نمازخانة کوچک من، تهران: کتاب تهران.
گلشیری، هوشنگ (1362). جبه‌خانه، تهران: کتاب تهران.
گلشیری، هوشنگ (1368). شازده احتجاب، تهران: نیلوفر، چاپ هشتم.
گلشیری، هوشنگ (1371). آینه‌های در دار، تهران: نیلوفر.
گلشیری، هوشنگ (1378)، باغ در باغ (مجموعه مقالات)، تهران: نیلوفر.
گلشیری، هوشنگ (1380). نیمه تاریک ماه (داستان‌های کوتاه)، تهران: نیلوفر.
مهرین، مهرداد (1342). جمال‌زاده و افکار او، تهران: آسیا.
نصر اصفهانی، محمّدرضا و طاهره میرزایی (1388). «نقد و بررسی دیدگاه‌های جمال‌زاده دربارة زنان ایران»، پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اصفهان، شماره 4، صص 115-130.
نفیسی، مجید (1380). «قربانی در خانه زبان»، هم‌خوانی کاتبان، گردآوری حسین سناپور، تهران: نشر دیگر، صص 154ـ160.
وات، ایان (1389). «طلوع رمان»، نظریه‌های رمان از رئالیسم تا پسامدرنیسم، ترجمة حسین پاینده. تهران: نیلوفر، صص 11ـ51.
هدایت، صادق (1342). تاریکخانه، (از مجموعه) سگ ولگرد، تهران: امیرکبیر، چاپ هفتم.
هدایت، صادق (1351). بوف کور، تهران: امیرکبیر، چاپ چهاردهم.
یاد صادق چوبک (1380). به‌کوشش علی دهباشی، تهران: نشر ثالث.