نقد درس‌نامه‌های رستم و اسفندیار در شرح تعابیر و ابیات

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کردستان

چکیده

از مجموع چهار واحد شاهنامه در دانشکده‌های ادبیات، دو واحد به داستان رستم و اسفندیار اختصاص دارد. برای این درس، کتاب‌های متعدد منتشر شده است. غیر از کتاب‌هایی که به منظور تدریس برای دانشجویان تألیف شده، در آثار پژوهشی دیگر نظیر تصحیح و توضیح متن داستان و مقالات علمی نیز به شرح و توضیح واژگان، تعابیر و معنای ابیات دشوار و بحث‌انگیز متن پرداخته‌اند. مجموع این آثار به اعتلای آموزش و تحقیق در این داستان کمک کرده است اما در برخی موارد، در شرح و توضیحاتی که ضرورتاً می‌بایست دقت بیشتری می‌شد و با نگاهی انتقادی به سخنان محققان پیشین توجه می‌کردند، چنین ضرورتی را احساس نکرده‌اند. در این مقاله، به نقد و تحلیل واژگان و تعابیری نظیر پهلوی، راه آسان، پافشاری رستم بر سمت راست نشستن، خاک بر لب زدن یا خاک‌خوردن، توجه به ارتباط میان عناصر داستان نظیر سربریدن شتری که بر سر دوراهی زابل و گنبدان‌دژ خوابیده بود با تیر گزی که در آب رز (شراب) پرورده شده و زخم‌پذیری چشم اسفندیار پرداخته‌ایم. در یک مورد «بر آزار» را به «دبیدار» تصحیح قیاسی کرده‌ایم. با ذکر نمونه‌هایی از عدم دقّت قرائت‌ها و تفسیرها و عدم توجّه به معنای ثانوی جملات در درس‌نامه‌ها به ضرورت اصلاح کتاب‌ها اشاره کرده‌ایم. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسنده [English]

  • . .
.
آیدنلو، سجاد (1390). دفتر خسروان (برگزیدة شاهنامه فردوسی). چاپ اول. تهران: سخن.
اسدی طوسی، ابومنصور احمد بن علی (1365). لغت فرس. تصحیح فتح الله مجتبائی و علی اشرف صادقی. چاپ اول. تهران: خوارزمی.
اسلامی ندوشن، محمد علی (1372). داستان داستان‌ها (رستم و اسفندیار در شاهنامه). چاپ چهارم. تهران: آثار.
اکبری، منوچهر و محمد مجوزی (1388). «آب رز یا آب زر؛ بحثی در حل مشکل بیتی از شاهنامه فردوسی». ادب فارسی(دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران). سال اول. شمارة اول. صص 1-20.
امن خانی، عیسی (1396). «آسیب­شناسی درسنامه­های ادبیات معاصر منظوم»، نشریۀ ادبیات پارسی معاصر، شمارۀ 21، صص 27- 3.
انجیلعیسیمسیح (1364). ‌چاپ دوم. تهران: آفتاب عدالت.
ایمانی، علی (1388). داستان‌هایپرآبچشم. چاپ اول. تهران: زوّار.
برهان، محمد حسین خلف تبریزی (1376). برهانقاطع. به اهتمام محمد معین. چاپ ششم. تهران: امیرکبیر.
بنداری، الفتح بن علی (1970). الشاهنامه. تصحیح عبدالوهاب عزّام. چاپ افست. تهران: بی نا.
بیرونی، ابوریحان (1370). کتابالصیدنهفیالطب. تصحیح عباس زریاب. چاپ اول. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
بیرونی، ابوریحان (1383). الصیدنه فی الطب (داروشناسی در پزشکی). ترجمة باقر مظفرزاده. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
پیرنیا، حسن (1370). تاریخایرانباستان. جلد سوم. تهران: دنیای کتاب.
جوینی، عزیزالله (1374). نبرد اندیشه ها در حماسة رستم و اسفندیار (از دستنویس موزة لنینگراد). چاپ اول. تهران: دانشگاه تهران.
حق­پرست، لیلا و مه­دخت پورخالقی چترودی (1391). «بررسی نقش پادافره پیمان‌شکنی در ماجرای مرگ اسفندیار». ادب­پژوهی. سال ششم. شمارة 19. صص105-120.
خالقی مطلق، جلال (1381). سخن­های دیرینه (سی گفتار دربارة فردوسی و شاهنامه). به کوشش علی دهباشی. چاپ اول. تهران: افکار.
خالقی مطلق، جلال (1391). یادداشت­های شاهنامه (با اصلاحات و افزوده­ها). بخش دوم و سوم. چاپ دوم. تهران: مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهش­های ایرانی و اسلامی).
خطیبی، ابوالفضل (1376). «روایتی دیگر از داستان رستم و اسفندیار». نامهفرهنگستان. سال سوم. شمارة10. صص155-162).
دهخدا، علی اکبر (1350). لغت‌نامه. تهران: دانشگاه تهران.
دیگار، ژان پی‌یر (1366).  فنون کوچ نشینان بختیاری. ترجمة اصغر کریمی. چاپ اول. مشهد: معاونت فرهنگی آستان قدس رضوی.
رستگار فسایی، منصور (1389). حماسةرستم و اسفندیار. چاپ هشتم. تهران: جامی.
رواقی، علی (1391). فرهنگشاهنامه. چاپ اول. تهران: فرهنگستان هنر.
سعیدی سیرجانی،‌ علی اکبر (1377). ‌بیچارهاسفندیار. چاپ اول.‌ تهران: پیکان.
سنائی غزنوی، ابوالمجد مجدود بن آدم (1374). حدیقةالحقیقةو شریعة الطریقه. تصحیح و تحشیه مدرس رضوی. چاپ چهارم. تهران: دانشگاه تهران.
شرف الدین، محمد بن عبدالله (1368). خلاصةسیرترسولالله.تصحیح مهدی قمی‌نژاد و اصغر مهدوی. چاپ اول. تهران: علمی و فرهنگی.
شعار، جعفر و حسن انوری (1396). رزم­نامة رستم واسفندیار. چاپ چهلم. تهران: قطره.
شمیسا، سیروس (1376). طرح اصلی داستان رستم و اسفندیار (همراه با مباحثی در آیین مهر). چاپ اول. تهران: میترا.
طرسوسی، ابوطاهر محمد بن حسن علی بن موسی (1356). داراب‌نامة. چاپ دوم. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
طوسی، محمدبن محمود. (1382). عجایب المخلوقات. تصحیح منوچهر ستوده. چاپ دوم. تهران: علمی و فرهنگی.
عمارتی مقدّم، داود (1396). «آسیب­شناسی کاربرد نظریه­های مدرن در تدوین درسنامه­های بلاغی»، نشریۀ ادبیات پارسی معاصر، شمارۀ 21، صص 46-29.
فتوحی رودمعجنی، محمود (1396). «نقد درسنامه­های سبک­شناسی و پیشنهاد دو درس سبک­پژوهی و سبک­ورزی در رشتۀ ادبیات فارسی»، نشریۀ ادبیات پارسی معاصر، شمارۀ 21، صص 66- 47.
فردوسی، ابوالقاسم (1374). شاهنامه. بر اساس چاپ مسکو به کوشش سعید حمیدیان. چاپ دوم. تهران: قطره و داد.
فردوسی، ابوالقاسم (1375). شاهنامه. به کوشش جلال خالقی مطلق. دفتر پنجم. چاپ اول. کالیفرنیا و نیویورک: مزدا با همکاری بنیاد میراث ایران.
فلاح، غلامعلی (1391). رستم و اسفندیار. چاپ دوم. تهران: سمت و دانشگاه تربیت معلم.
قاسمی­پور، قدرت (1396). «آسیب­شناسی و نارسایی­های درسنامه­های نقد ادبی»، نشریۀ ادبیات پارسی معاصر، شمارۀ 21، صص 91- 67).
کزازی،‌ میرجلال الدین (1396).‌ نامة‌ باستان (ویرایش و گزارش شاهنامة فردوسی). جلد ششم. ‌چاپ هفتم. تهران. ‌سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت).
مالمیر، تیمور (1385). «ساختار داستان رستم و اسفندیار». نشریه دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان (ادبیات و زبان). دورۀ جدید. شمارۀ 19 (پیاپی16). صص163-184.
مالمیر، تیمور (1391). «تصحیح و تبیین برخی دشواری­های متون کهن براساس گویش لری». ادب­پژوهی (ویژه­نامه زبان وگویش). سال ششم. شمارة 20. صص33-52.
مجیدی، فاطمه (1396). «نقد و بررسی درسنامه­های منطق­الطیر»، نشریۀ ادبیات پارسی معاصر، شمارۀ 21، صص 116- 93.
مزداپور،‌ کتایون (1380). «شبرنگ بهزاد و اشتر راهدان». ارج‌نامة شهریاری (به پاس پنجاه سال خدمات فرهنگی استاد پرویز شهریاری). به خواستاری و اشراف پرویز رجبی. چاپ اول. تهران: توس.
مولوی، جلال الدین (1368). مثنوی. به اهتمام رینولد نیکلسون. چاپ اول. جلد اول. تهران: مولی.
النعری، عماد بن محمد (1352). طوطی‌نامه (جواهرالاسمار). به اهتمام شمس‌الدین آل‌ احمد. چاپ اول. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
هروی، موفق الدین ابومنصور علی (1389). الابنیه عن حقائق الادویه. تصحیح احمد بهمنیار. به کوشش حسین محبوبی اردکانی. چاپ دوم. تهران: دانشگاه تهران.
یاوری، هادی (1396). «نقد و بررسی درسنامه­های متون ادبی تاریخی»، نشریۀ ادبیات پارسی معاصر، شمارۀ 21، صص 137- 117.