نقد و ارزیابیِ منابع و درس‌نامه‌های مکتب‌های ادبیِ جهان

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهیدچمران اهواز

چکیده

در این مقاله به بررسی، نقد و ارزیابی منابع و درس‌نامه‌های مربوط به مکتب‌های ادبی جهان پرداخته شده است. در سرفصلِ دوره‌های کارشناسی و کارشناسیِ ارشد رشتۀ زبان و ادبیات فارسی، درس مستقلی به نام «مکتب‌های ادبی جهان» وجود ندارد، هرچند در سرفصل‌های دورۀ کارشناسی، در درس نقد ادبی عنوان شده‌است که بخشی از مطالبِ این درس به موضوعِ مکتب‌های ادبی اختصاص یابد. نزدیک به سه‌دهه، این درس در دورۀ دکتریِ محضِ رشتۀ زبان و ادبیات فارسی، ارائه می‌شد. برای این درس چند منبع و چند کتابِ تک‌نگاره نوشته ‌شده‌است. قدیمی‌ترین این کتاب‌ها تألیف رضا سیّدحسینی است که باوجود اعتبار وارزشمندی، به سبب حجم زیاد کتاب، نمی‌توان به عنوان یک درس‌نامه از آن استفاده‌کرد. از جمله نویسندگان و پژوهشگرانی که به نوشتن کتاب‌های مکتب‌های ادبی پرداخته‌اند، عبارتند از سیروس شمیسا، منصور ثروت و شهریار زرشناس، مریم حسینی و علی تسلیمی. باوجود زحماتی که نویسندگان این کتاب‌ها متحمّل شده‌اند، آثار اینان دارای ضعف‌هایی هم هست که لازم است حک و اصلاح شوند. در این مقاله، ضمنِ بررسیِ کلّی این منابع و درس‌نامه‌ها، ضعف و نقصان‌های آن‌ها بررسی شده‌است که عبارتند از: 1) عدمِ ارائۀ تعریفی خرسندکننده از «مکتب ادبی» و لحاظ‌نکردنِ تعریفِ آن در قیاس با سبک و ژانر 2) پیوندندادنِ مکاتبِ ادبی با ادبیات ایران 3) تبیین ناقصِ مکتب‌های ادبی و تحمیلِ برخی از آن‌ها بر ادبیات فارسی 4) نام‌گذاری‌ها و تقسیم‌بندی‌های نادرستِ برخی مکتب‌های ادبی ذیل یک عنوان کلّی 5) ارائۀ تعریف‌هایی کلّی و مبهم از مکتب‌های ادبی 6) آوردن برخی نظریه‌های فرهنگی و نظریه‌های ادبی ذیلِ مکتب‌های ادبی 7) غلبۀ نگاه تاریخ‌ادبیات‌نگارانه در برخی منابع 8) نپرداختن به مسئلۀ فرم ادبی و جایگاه بنیادیِ ژانر در سیر وتطوّرِ ژانرها 9) صدورِ احکام کلّی و نقدهای برون‌مدارِ اخلاقی بر پیکر مکتب‌ها، نویسندگان و شاعران غربی 10) ایرادها و اشکالات روشِ تحقیق و مستندسازی.   

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسنده [English]

  • . .
.
بوورز، مگی آن (1392). «در تعریف رئالیسمِ جادویی»، ترجمۀ قدرت قاسمی‌پور، کتابِ ماه ادبیات، شمارۀ 83، پیاپیِ 197، 47-42.
تسلیمی، علی (1396). پژوهشی انتقادی‌ـ‌کاربردی در مکتب‌های ادبی، تهران: کتابِ آمه.
ثروت، منصور (1390). آشنایی با مکتب‌های ادبی، چاپِ سوم، تهران: انتشاراتِ سخن.
جزینی، محمدجواد (1390). آشنایی با داستان‌های رئالیسم جادویی، تهران: انتشارات نیلوفر سپید.
حسینی، مریم (1396). مکتب‌های ادبی جهان، تهران: انتشاراتِ فاطمی.
حنیف، محمد و محسن حنیف (1397). بومی‌سازی رئالیسم جادویی در ایران، تهران: انتشاراتِ علمی و فرهنگی.
زرشناس، شهریار (1389). پیش‌درآمدی بر رویکردها و مکتب‌های ادبی، چاپ دوم، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
سیدحسینی، رضا (1381). مکتب‌های ادبی، چاپِ دوازدهم، تهران: انتشاراتِ نگاه.
شفیعیِ کدکنی، محمدرضا (1390). با چراغ و آینه، در جستجوی ریشه‌های تحوّل شعر معاصر ایران، تهران: انتشارات سخن.    
شمیسا، سیروس (1391). مکتب‌های ادبی، چاپ سوم، تهران: نشر قطره.
صادقی محسن‌آباد، هاشم (1393). «تأملی در اصول و بنیادهای نظری رئالیسم در ادبیات»، نقد ادبی، سال هفتم، شمارۀ 25: 70-41.  
فتوحی، محمود (1389). بلاغتِ تصویر، چاپ دوم، تهران: انتشارات سخن.
فتوحی، محمود (1395). صدسال عشقِ مجازی، تهران: انتشارات سخن.
فتوحی، محمود (1391). سبک‌شناسی، نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها، تهران: انتشارات سخن.
فتوحی، محمود (1387). نظریۀ تاریخ ادبیات، تهران: انتشارات سخن.
کالر، جاناتان (1385). نظریۀ ادبی، معرفیِ بسیار مختصر، ترجمۀ فرزانۀ ظاهری، چاپِ دوم، تهران: نشرِ مرکز.
هارلند، ریچارد (1396). دیباچه‌ای تاریخی بر نظریۀ ادبی، از افلاطون تا بارت، تهران: انتشاراتِ ماه‌وخورشید. 
 
Abrams, M.H. (1993). Glossary of Literary Terms, Harcourt: Ithaca.
Cohen, Ralph (2003) "Introduction: Notes Toward a Generic Reconstitution of      
        Literary Study ", New Literary History, Theorizing Genres II, 34, 3: v-xvi.
Duff, David (2000) Modern Genre Theory, Longman, Harlow.
Wales, Katie (2011). a Dictionary of Stylistic, 2ed, Routledge.