نقد درس‌نامه‌های ادبیات معاصر نثر؛ با نگاه به سرفصل‌های درس

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهیدچمران اهواز

چکیده

 در مقالۀ حاضر، ضمن گذری بر پیشینۀ تألیف آثار در حوزۀ نثر معاصر فارسی، چهار منبع از درس‌نامه‌های «ادبیات معاصر نثر»، تألیف یاحقی، عبدللهیان، رحیمیان و روزبه مورد بررسی قرار گرفته و در کنار بیان کاستی‌ها و نارسایی‌های احتمالی این کتاب‌ها، نکاتی برای بهترشدن کیفیت مطالب و رفع کاستی‌ها پیشنهاد شده‌است. عمده‌ترین کاستی‌ها و نارسایی‌ها عبارتند از: 1. چَربِش نگاه تاریخی و تاریخ‌ادبیات گونه بر نگرش علمی، تحلیلی، انتقادی و ادبی؛2. بی‌دقّتی در ذکر منابع و مآخذ و اعتماد به شنیده‌ها دربارۀ برخی نویسندگان و نقد آثارشان؛ 3. شکل جزوه‌­وار برخی کتاب‌‌ها و نگاه سرسری مؤلف به بعضی مطالب و مباحث؛ 4. کم‌آشنایی با نیازهای ادبی و هنری و ذوقی مخاطب امروز در گزینش نمونه‌های نثر و بی‌توجهی به ادبیاتِ درجریان؛ 5. غفلت از پرداختن به آثار نثر فارسی از انقلاب اسلامی به این سو؛ 6. آمیختگی شعر و نثر معاصر در برخی کتاب‌ها؛ 7. ناهمخوانی عنوان و بعضی مباحث برخی کتاب‌ها با عنوانِ تازه‌مصوب این درس و سرفصل‌های جدید آن. پیشنهادها برای بهبود منابع و بالابردن کیفیت این درس نیز عبارتند از: 1) نظر به ارایه این درس در دورۀ کارشناسی و کارشناسی ارشد (گرایش ادبیات معاصر)، سطح‌بندی متون و منابع و تهیه و تدوین کتاب‌های جداگانه به تناسب اندوخته‌ها و نیازهای دانشجویان هر دوره ضروری است؛ 2) از آنجا که نام این درس به «جریان شناسی نثر معاصر ایران» تغییریافته، شایسته‌است مؤلفان، مباحثی در خصوص جریان و جریان‌شناسی و مکتب و سبک و دیگر مباحث نظری مرتبط با موضوع بیفزایند و کتاب را براساس نگاه جریان‌شناسانه(باتوجّه به سرفصل و عنوان تازۀ درس) تدوین و تنظیم کنند؛ 3) نظر به گستردگی و گوناگونیِ انواع نثر معاصر و به دلایل تاریخی ـ ادبی و نیز تنگی فرصت دریک نیمسال تحصیلی، بهتر است مبدأ «معاصر بودن»، آغاز سدۀ جاری خورشیدی باشد و نقل و بررسی آثار و معرّفی نویسندگان از این تاریخ به بعد در دستور کار قرار‌گیرد؛ 4) بخشی به عنوان «نثر اینترنتی» شامل وب‌نوشت‌ها، داستان‌های اینترنتی، مجلات مجازی، یادداشت‌های وبلاگی و ... که فرمی نوپدید در نثر معاصر است، به کتاب‌ها افزوده‌شود؛ 5) در پایان هر فصل یا هر بخش، پرسش‌هایی، هم از مباحث کتاب و هم از منابع و مباحث بیرون از کتاب، استخراج و طرح گردد(به‌ویژه در بخش نثر داستانی و نمایشی) تا دانشجو با دقّت و رغبت بیشتر مطالب کتاب را بخواند و ملزم شود نمونه‌های بیشتری مثلاً از نثر داستانی را خارج از کتاب بیابد و ببیند. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسنده [English]

  • Manouchehr Joukar
Department of Persian language and literature, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran
آرین­پور، یحیی (1350). از صبا تا نیما، تهران: زوار.
آرین­پور، یحیی (1374). از نیما تا روزگار ما، تهران: زوار.
آژند، یعقوب (1363). ادبیات نوین ایران از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی، (ترجمه و تدوین)،  تهران: امیرکبیر.
استعلامی، محمد  (1350). ادبیات دورۀ بیداری و معاصر، تهران: رز.
استعلامی، محمد (1350). بررسی ادبیات امروز ایران،تهران: رز.
اصیل، حجت‌الله (1379). «کارنامۀ نثر معاصر»، ماهنامۀ ادبیات و فلسفه، شمارۀ38، صص40- 41.
براهنی، رضا (1348). تهران: قصه نویسی.
الهی، صدرالدین(1380). «تک نگاری یک کتاب،[منتخبات آثار هشترودی]»، مجلۀ ایران‌شناسی، سال سیزدهم، شمارۀ 50، صص345- 360.
بشیری، محمود (1393). «تحلیل و نقد کتاب ادبیات معاصر ایران(نثر)»، پژوهش‌نامۀ انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، دورۀ14، شمارۀ30، صص1- 15.
 پاینده، حسین(1387). « برآمدن شکل‌های جدید نگارش در ادبیات معاصر فارسی»، سفر در آینه، نقد و بررسی ادبیات معاصر[مجموعه مقالات]،به کوشش عباسعلی وفایی، سخن، تهران،صص79- 94.                                                                                                                                                                  رحیمیان، هرمز(1387). ادبیات معاصر نثر؛ ادوار نثر فارسی از مشروطیت تا انقلاب اسلامی، چاپ پنجم، تهران: سمت.                                                                             .
پژمان بختیاری، حسین (1313). بهترین اشعار، بی تا، تهران.
حاکمی، اسماعیل (1353). ادبیات معاصر، تهران: رز.
 حقوقی، محمد (1377). مروری بر تاریخ و ادبیات امروز ایران نثر داستان، تهران: قطره.
 ده­بزرگی، غلامحسین (1384). ادبیات معاصر ایران، تهران: زوار.
 دینشاه ایرانی (1313). سخنوران عصر پهلوی، دهلی.
 رشید یاسمی، غلامرضا (1316). ادبیات معاصر، تهران: ابن سینا.
رشیدیاسمی، غلامرضا(1352). ادبیات معاصر، چاپ دوم، تهران: ابن‌سینا.
روزبه، محمدرضا(1391). ادبیات معاصر ایران (نثر)،چاپ پنجم، تهران: نشر روزگار.
سپانلو، محمدعلی (1349). بازآفرینی واقعیت، تهران: نگاه.
 سپانلو، محمدعلی (1362). نویسندگان پیشرو ایران، تهران: نگاه.
سپانلو، محمدعلی (1391). درجستجوی واقعیت، تهران: نشر افق.
 عبداللهیان، حمید(1379). کارنامۀ نثر معاصر، تهران: پایا.   
فتوحی رودمعجنی، محمود(1386). «تاریخ ادبی و بحران در استنباط معنای معاصر»، نامۀ فرهنگستان، دورۀ 9، شمارۀ4، صص11- 33.  
قبادی، حسینعلی(1383). بنیادهای نثر معاصر فارسی، تهران: پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی.
میرصادقی، جمال (1359). ادبیات داستانی، تهران: شفا.
میرصادقی، جمال (1364)، عناصر داستان، تهران: سخن.
میرعابدینی، حسن (1377). صد سال داستان نویسی در ایران، تهران: چشمه.
 میرعابدینی، حسن (1384). هشتاد سال داستان کوتاه ایرانی، تهران: کتاب خورشید.
نخستین کنگرۀ نویسندگان ایران(تیر1325)، بی‌نا، تهران.
هشترودی، محمدضیاء(1303). منتخبات آثار (از نویسندگان و شعرای معاصرین)، تهران:بروخیم.
یاحقی، محمدجعفر (1374). چون سبوی تشنه، تهران: جامی.
یاحقی، محمدجعفر(1389). جویبار لحظه‌ها (ادبیات معاصر فارسی، نظم و نثر)، چاپ دوازدهم، تهران: جامی.