ناسامانگی ادبیات تطبیقی در ایران

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استاد ادبیات تطبیقی دانشگاه شیراز

چکیده

پس از گذشت بیش از پنج دهه از تأسیس اولین کرسی ادبیات تطبیقی در ایران هنوز این رشته در دانشگاه‌های ایران راه‌اندازی نشده و در طول یک دهۀ گذشته در حاشیه به‌‌صورت یکی از گرایش‌های رشتۀ ادبیات فارسی ارائه شده است. این در حالی است که در دانشگاه‌های معتبر دنیا در شرق و غرب سال‌هاست این دانش ‌بین‌رشته‌ای به‌صورت مستقل راه‌اندازی شده و تا مقطع دکتری پیش رفته است. هدف این مقاله تحلیل ناسامانگی رشتۀ ادبیات تطبیقی در ایران است. این مطالعۀ انتقادی چالش‌های اساسی و درهم‌تنیدۀ ادبیات تطبیقی در ایران را تقلیل‌گرایی نظریه‌ها، کژتابی در کاربست نظریه‌ها، روش‌های تحقیق سطحی‌نگر، عدم برنامه‌ریزی آموزشی علمی و جامع و انحصارگرایی و انسداد گفتمانی می‌داند. نمونه‌هایی هم از نشریات آکادمیک فارسی‌زبان بر اساس اصول ادبیات تطبیقی در این مقاله تحلیل شده‌اند. در پایان با توجه به چند دهه تلاش و هم‌چنین ماهیت بین‌رشته‌ای و تعاملی ادبیات تطبیقی به این نتیجه رسیده‌ام که امیدی به راه‌اندازی این رشته به‌صورت مستقل در ایران نیست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسنده [English]

  • . .
Full Professor of Comparative Literature at Shiraz University
ابراهیمی کاوری، صادق و رحیمه جولانیان(1387). «مقایسۀ موضوعی وصف طبیعت در شعر فارسی و عربی». فصلنامۀ مطالعات ادبیات تطبیقی. دورۀ دوم، شمارۀ پنجم»: صص 9-31.
احمدی چناری، علی‌اکبر و همکاران(1392). «گریز از واقعیت در شعر سهراب سپهری و نازک‌الملائکه». فصلنامه لسان مبین (پژوهش ادب عربی، سال چهارم، دورۀ جدید، شمارۀ یازدهم: صص 1-17.
اصطیف، عبد‌النبی(1395). ادبیات تطبیقی در جهان عرب. ترجمه و با نظارت حجت رسولی. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
الداغی، آنیتا (1394). «رمانتیسم اجتماعی در اشعار نازک الملائکه و فروغ فرخزاد». مطالعات زبانی-بلاغی، سال 6، شماره 11: صص 7-22.
امن‌خانی، عیسی(1391). «تبِ تند باختین در ایران». نقد ادبی.س 5، ش 19:  صص 191-197.
------ (1395). «نقد نظریه‌زدگی: کاربست نادرست نظریه‌ها با تأکید بر مقالات مربوط به آراء باختین». پژوهش زبان و ادبیات فارسی». ش 40: صص 155-185.
------ و مونا علی‌مددی (1391). «درد یا درمان؛ آسیب‌شناسی کاربرد نظریه‌های ادبی در تحقیقات معاصر». فصلنامه پژوهشهای ادبی.سال 9، شمارۀ  36 و 37. صص 51-75.
انوشیروانی، علی‌رضا (1389). «ضرورت ادبیات تطبیقی در ایران». ویژه‌نامۀ ادبیات تطبیقی فرهنگستان زبان و ادب فارسی. دوره اول، شماره1: صص6-33.
------ (1393). «آموزش ادبیات انگلیسی یا ادبیات جهان به انگلیسی در دانشگاه‌های ایران؟». پژوهش ادبیات معاصر جهان. دورۀ 19، شمارۀ 1: 25-44.
بهادری، رقیه (1391). «ادبیات تطبیقی در دانشگاه‌های جهان». ویژه‌نامۀ ادبیات تطبیقی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، دروۀ سوم، شمارۀ دوم: صص 179-205.
بهبودی، منیژه (1386). «ابهام در زبان فارسی و انگلیسی (با نگاهی تطبیقی به ترتیب واژه‌ها و گروه اسمی)». فصلنامۀ مطالعات ادبیات تطبیقی. دورۀ اول، شمارۀ سوم: صص9-20.
بهره‌مند، شیما (1394). «گفت‌وگو با ابوالحسن نجفی در بستر بیماری». روزنامۀ شرق، یکشنبه 29 آذر 1394، سال سیزدهم، شمارۀ 2474. صص 1 و14.
پروینی، خلیل (1394). «آسیب‌شناسی ادبیات تطبیقی در جهان عرب: نقدی بر الادب المقارن مشکلات و آفاق». پژوهش‌نامۀ انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال پانزدهم، شمارۀ اول: صص 21-37.
------ (1389). «نظریۀ ادبیات تطبیقی اسلامی: گامی مهم در راستای آسیب‌زدایی از ادبیات تطبیقی». مجله‌ی ایرانی زبان و ادبیات عربی. شمارۀ 14: صص 55-80.
------ و نعیمه پراندوجی (1389). «محمد غنیمی هلال و جایگاه او در ادبیات تطبیقی عربی». پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی. دورۀ اول، شمارۀ چهارم: صص 1-26.
------ و دانش محمدی رکعتی (1392). «واکاوی‌های ریشه‌های ادبیات تطبیقی در ادبیات قدیم عربی». کاوش‌نامۀ ادبیات تطبیقی (مطالعات تطبیقی میان فارسی-عربی). سال سوم، شمارۀ دهم: 25-39.
جعفرپور، میلاد و همکاران (1392). «بازخوانی دو اسطوره ترکی «قیزیل آلما» و «ارگنه قون» در شعر ضیا گوک آلپ از نظرگاه حسین مجیب المصری». فصلنامه لسان مبین (پژوهش ادب عربی). دوره 4، شماره11: صص 55-81.
جعفرپور، میلاد و همکاران (1392). «اساطیر ایران در آیینۀ خوانش و دریافت حسین مجیب‌المصری». پژوهش‌های ادبیات تطبیقی. دوره اول، شماره 1: صص 3-46.
جما‌ل‌الدین، محمدسعید (1389). ادبیات تطبیقی: پژوهشی تطبیقی در ادبیات عربی و فارسی. ترجمۀ سعیدحسام‌پور و حسین کیانی. شیراز:  انتشارات دانشگاه شیراز.
حبیبی، علی‌اصغر و همکاران (1393). «بررسی تطبیقی درونمایه‌های اجتماعی مشترک در شعر فروغ فرخزاد و سعاد الصّباح (با تکیه بر رویکرد زنانه)». نشریۀ ادبیات تطبیقی. سال ششم، شماره 11:  صص 95-117.
حدیدی، جواد (1351). «ادبیات تطبیقی، پیدایش و گسترش آن». مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه مشهد. دورۀ هشتم، شمارۀ سوم: صص 685-709.
حسینی کازرونی، سید احمد و مهناز کرمی (1391). «مقایسه تطبیقی اندیشه‌های فریدون مشیری با آلبر کامو». فصلنامۀ مطالعات ادبیات تطبیقی. دورۀ ششم، شمارۀ 23: صص 7-24.
حیدری، محمود و صمیه زارع (1392). «آرمان‌‌شهر در اندیشۀ فروغ فرخزاد و نازک الملائکه». نشریۀ ادبیات تطبیقی. دورۀ چهارم، شمارۀ 8 : صص 58-87.
خضری، حیدر (1392). «کتاب‌شناسی کتاب‌های نظری ادبیات تطبیقی در کشورهای عربی و ایران از آغاز تا سال 1392 ه.ش/2012م». ویژه‌نامۀ ادبیات تطبیقی فرهنگستان زبان و ادب فارسی. دورۀسوم، شمارۀ دوم: صص 147-178.
‌الخطیب، حسام (1390). «ادبیات تطبیقی در کشورهای عرب‌زبان: تاریخچه و جریان‌های اصلی تا پایان دهۀ 1980». ترجمۀ لاله آتشی. ویژه‌نامۀ ادبیات تطبیقی فرهنگستان زبان و ادب فارسی. دورۀ دوم، شمارۀ دوم: صص 137-154.
رخشنده‌نیا، سیده‌اکرم و معصومه نعمتی قزوینی (1393). «تحلیل مقایسه‌ای اشعار نازک الملائکه و فروغ فرخزاد از منظر نقد اجتماعی». پژوهش‌نامۀ زنان. سال پنجم، شماره اول: صص 41-58.
رسول‌نژاد، عبدالله و همکاران (1394). «بررسی تطبیقی فخر ادبی در اشعار متنبی و نالی». دوفصلنامۀادب‌نامۀتطبیقی. سال دوم، شمارۀ اول: صص 55-70.
رضوانیان، قدسیه و هاله کیانی (1389). «ارزیابی انتقادی مقالات ادبی دانشگاهی از دیدگاه هژمونی ایدئولوژیک و روش‌شناسی». نقد ادبی. س10، ش 7: صص59-88.
رماک، هنری (1391). «تعریف و عملکرد ادبیات تطبیقی». ترجمۀ فرزانه علوی‌زاده. ویژه‌نامۀ ادبیات تطبیقی فرهنگستان زبان و ادب فارسی. دورۀ سوم شمارۀ دوم: صص 54-73.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1369). نقد ادبی. جلد اول. تهران: انتشارات امیرکبیر.
سلامت‌نیا، فریده و سعید خیرخواه برزکی (1396). «بررسی تطبیقی نمودهای اندیشۀ فروغ فرخزاد و نازک الملائکه». مطالعات ادبیات تطبیقی. سال یازدهم، شماره 41: صص121-138.
سلطانی‌نژاد، فریبا (1388). «بررسی فونت‌های یونی کد رایانه‌ای فارسی و عربی». فصلنامۀ مطالعات ادبیات تطبیقی. دورۀ سوم، شمارۀ یازدهم: صص 123-141.
سلیمی، علی و سونیا کهریزی (1393). «در تفاوت‌های معنادار شعر طاهره صفارزاده و نازک‌الملائکه». دوفصلنامۀادب‌نامۀتطبیقی. سال اول، شمارۀ اول: صص 63-80.
شاهری لنگرودی، سیدجلیل (1387). «مطابقۀ فعل و فاعل در دو زبان فارسی و انگلیسی». فصلنامۀ مطالعات ادبیات تطبیقی. دورۀ دوم، شمارۀ پنجم: صص 101-130.
شفیعی، محمدرضا. (1390). با چراغ و آینه: در جستجوی ریشه‌های تحول شعر معاصر ایران. تهران: انتشارات سخن.
شکیب، محمود و حسین تک‌تبار (1386). «تفاوت‌های نمادین واژه‌های اروپایی در فارسی و عربی».فصلنامۀ مطالعات ادبیات تطبیقی. دورۀ اول، شمارۀ چهارم: صص 109-130.
عبود، عبده (بی‌تا). «تباهی مضاعف: واقعیت و مشکلات ترجمه آثار آلمانی». ترجمۀ سید ناصر هاشم‌زاده. نامۀ فرهنگ. شمارۀ 10 و11: صص 118-123.
علوی‌زاده، فرزانه (1392). «معرفی و نقد کتاب ادبیات تطبیقی نوشتۀ جمشید بهنام»، ویژه‌نامۀ ادبیات تطبیقی فرهنگستان زبان و ادب فارسی. دورۀ چهارم، شمارۀ دوم: صص 143-148.
غزول، جبوری فریال (1393). «ادبیات تطبیقی در جهان عرب». ترجمۀ سحر غفاری. ویژه‌نامۀ ادبیات تطبیقی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، دورۀ پنجم، شمارۀ اول: صص 49-64.
فرشیدورد، خسرو (1373). در بارۀ ادبیات و نقد ادبی. جلد دوم. تهران: انتشارات امیرکبیر.
قادری، فاطمه و مهری زینی (1388). «زمینۀ اجتماعی اشعار شاملو و ماغوط». نشریۀ ادبیات تطبیقی. سال اول، شماره اول: صص 109-131.
لطفی، مهوش و همکاران (1394). «کیفیت زندگی کاری و تعهد سازمانی کارکنان در دانشگاه». فصلنامۀ مطالعات ادبیات تطبیقی. دورۀ نهم، شمارۀ 34: صص 169-197.
مظفری، سودابه و اشرف پرنوش (1394). «بررسی تطبیقی تصویر جوانی و پیری از منظر ابن معتز و سعدی». دوفصلنامۀادب‌نامۀتطبیقی. سال دوم، شمارۀ اول: صص 9-18.
مقدسی، ابوالحسن امین و صابره سیاوشی (1393). «بررسی تطبیقی جلوه­های ملّی­گرایی در شعر شوقی و بهار»، دو فصلنامۀ ادبیات پارسی معاصر. شمارۀ دوم: صص 1-29.
میرزایی، فرامرز و مرضیه حیدری (1388). «اسطوره‌های مقاومت در شعر عزالدین المناصره». نشریۀ ادبیات پایداری. سال اول، شمارۀ اول: صص 185-199.
ناظمیان، رضا (1389). «زمان در شعر فروغ فرخزاد و نازک الملائکه: بررسی تطبیقی دو شعر «بعد از تو» و «افعوان». نشریۀ ادبیات تطبیقی. دوره جدید، سال اول، شماره 2:  صص207-220.
نجفی، ابوالحسن (1351). «ادبیات تطبیقی چیست». ماهنامۀ آموزش و پرورش. ش 7، د 41: صص 435-448. بازنشر (1387) «ادبیات تطبیقی و قلمرو آن». فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
ندا، طه (1383).  ادبیات تطبیقی، ترجمۀ هادی نظری منظم. چاپ اول. تهران: نشر نی.
نورایی، الیاس و هدیه جهانی (1393). «بررسی تطبیقی در اندیشۀ فریدون مشیری و نازک‌ا‌لملائکه». فصلنامه تخصصی دُر دَری (ادبیات غنایی-عرفانی). سال سوم، شماره 12: 71-83.
ولک، رنه (1389). «بحران ادبیات تطبیقی». ترجمۀ سعید ارباب‌شیرانی. ویژه‌نامۀ ادبیات تطبیقی فرهنگستان زبان و ادب فارسی. دورۀ اول، شمارۀ 2. صص 85-98.
یوست، فرانسوا (1389). درآمدی بر ادبیات تطبیقی. به نقل از علی‌رضا انوشیروانی در «ضرورت ادبیات تطبیقی در ایران.» ویژه‌نامۀ ادبیات تطبیقی فرهنگستان زبان و ادب فارسی. صص 6-33.