نگاهی تطبیقی به جایگاه ادبیات زنان در کشورهای اسلامی: مطالعۀ موردی "عادت می‌کنیم" از زویا پیرزاد و"خاطرات یک زن مطلقه" از هیفاء بیطار

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه گلستان

2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی - دانشکده علوم انسانی و اجتماعی- دانشگاه گلستان

چکیده

بیش از صد سال از آشنایی زنان جهان اسلام با مدرنیته و جریان­های فکری-اجتماعی آن چون فمنیسم می­گذرد. در این سال­ها دغدغۀ اصلی زنان این سرزمین­ها، احقاق حقوق سلب شدۀ آنان و برابری آنان با مردان بوده است. با این حال بررسی آثار نگاشته شده توسط زنان (در قالب­های رمان، شعر و...) نشان می­دهد که هنوز فاصلۀ زیادی میان جامعۀ آرمانی زنان فمنیست با واقعیت­های اجتماعی وجود دارد و زنان فمنیست همچنان در حاشیۀ جامعه نگه داشته شده­اند. در مقالۀ حاضر ابتدا (و با کاربست نظریۀ جینوکریتیسیزم) جایگاه زنان کشورهای اسلامی در سه مرحله تعریف شده توسط شوالتر مشخص شده، در ادامه از چرایی ناتوانی آنان برای عبور از این آستانه­ سخن گفته خواهد شد. برای نیل بدین هدف، دو اثر از دو نویسندۀ پیشرو زنِ جهان اسلامی یعنی رمان عادت می­کنیم از زویا پیرزاد و رمان خاطرات یک زن مطلقه از هیفاء بیطار، که از رمان­های موفّق ایران و سوریه هستند و هر دو با محویّت موضوع طلاق نوشته شده­اند، انتخاب و از منظر نظریۀ جینوکریتیسیزم بررسی شده است. نتیجۀ این بررسی حکایت از آن دارد که زنانِ فمنیست جهان اسلام، در مرحلۀ دوم از مراحل سه­گانه­ای که شوالتر آن را ترسیم کرده است، متوقف شده­اند؛ بدین معنی که آنها از تقلید از سنت­های مردانه روی برگردانده­اند اما هنوز به صورت کامل به مرحلۀ سوم ـ که در آن زنان به جای توجّه به مردان، خویشتن زنانۀ خویش را مورد توجّه قرار می­دهند و با لحن، ادبیات و شیوۀ روایت خاص خود، به بیان تجربه­های خاص خود می­پردازند ـ  پای ننهاده­اند و در آستانۀ این مرحله برجای مانده­اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسندگان [English]

  • . . 1
  • . . 2
1 .
2 .
بیطار، هیفاء (2006). یومیات مطلقة، الدار العربیة للعلوم، منشورات الاختلاف
تایسن، لوئیس (1387). نظریه­های نقد ادبی معاصر،ترجمه: مازیار حسین زاده. فاطمه حسینی، تهران، نگاه امروز.
پاینده، حسین(1382). مجموعه مقالات گفتمان نقد، تهران، روزنگار.
پیرزاد، زویا (1392). عادت می­کنیم، تهران، نشر مرکز
روباتام، شیلا (1387). زنان در تکاپو، فمینیسم و کنش اجتماعی، ترجمه حشمت اله صباغی، تهران، نشر و پژوهش شیرازه
 سلدن، رامان و پیتر ویدوسون ( 1377). راهنمای نظریه­ ادبی معاصر، ترجمه عباس مخبر، تهران، طرح نو . چاپ دوم.
فتوحی، محمود (1390). سبک شناسی (نظریه­ها رویکردها روشها) تهران، سخن.
گورین، ویلفرد و دیگران (1388). درآمدی بر شیوه­های نقد ادبی، ترجمه علیرضا فرح­بخش و زینب حیدری مقدم، تهران، نشر رهنما.
مدرسی، یحیی (1387). درآمدی بر جامعه شناسی زبان، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی.
مکاریک، ایرنا ریما (1383). دانشنامه نظریه­های ادبی معاصر، مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران. نشر آگه.
وولف، ویرجینیا (1382). اتاقی از آن خود، ترجمه صفورا نوربخش، انتشارات نیلوفر.
-      Showalter, Elaine-(1997). Toward A Feminist Poetics,In Twentieth Cetury Literary
Theory: A Reader. Newton, K.M. , Ed. New York: St. Martin’s.
-      Mills,Sara-(2005). Feminist Stylistics ,Second edition,Published in the Taylor & Francis  e library
 
ب) مجلات
آبرامز، مایک ( 1385). نقد ادبی فمینیستی، مجله چیستا، ترجمه سمانه(صبا) واصفی،شماره 230، صص 788-795.
پاک نیا، محبوبه و جان­فدا نسیم (1393). «سنّت نوشتاری زنانه، مطالعه موردی دو نسل از نویسندگان ایرانی(سیمین بهبهانی و زویا پیرزاد) نشریه زن در فرهنگ و هنر، دوره 6، شماره یک،صص 45-60
کراچی، روح انگیز (1394). چگونگی تأثیر جنسیت بر ادبیات، نشریه زن در فرهنگ و هنر، دوره 7، شماره 2، صص223-241.