کارکرد لایة ایدئولوژیک در برجسته سازی سبکی غزل اجتماعی معاصر

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان وادبیات فارسی، دانشگاه حکیم سبزواری،سبزوار،ایران

2 دانشیارزبان وادبیات فارسی،دانشگاه حکیم سبزواری،سبزوار،ایران

3 استادیارزبان وادبیات فارسی،دانشگاه حکیم سبزواری،سبزوار،ایران

4 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه حکیم سبزواری،سبزوار،ایران

چکیده

هر اثر ادبی بسته به نوع گفتمان خود، بیان‌گر جهان‌بینی، عقاید، باورها و انگاره‌های ذهنی پدیدآورندة خویش است. یکی از روش‌های دست‌یابی به ایدئولوژی‌ حاکم بر ذهن و زبان پدیدآورندگان آثار، بررسی متون بر اساس الگوهای مطرح شده در دیدگاه‌های انتقادی است. سبک‌شناسی ایدئولوژی به عنوان روشی کارآمد در پژوهش‌های سبک‌شناختی، پژوهشگر را در واکاوی ایدئولوژی آفرینندة متن یاری می‌رساند. هدف مقالة حاضر که به شیوة توصیفی- تحلیلی و روش استقرایی، با استناد به منابع کتابخانه‌ای فراهم آمده، بررسی مبانی ایدئولوژیک شاعران غزل اجتماعی معاصر با تکیه بر اصول سبک­شناسی لایه‌ای است که در سه لایة واژگانی، نحوی و بلاغی صورت می‌گیرد. نگارندگان در این پژوهش، علاوه بر شناسایی باورهای مرکزی شاعران غزل اجتماعی معاصر، که منجر به تمایز آن از غزل اجتماعی گذشتگان می‌شود، در پی پاسخگویی به این پرسش‌اند که نمود ایدئولوژی  در کدام یک از لایه‌های مذکور صریح‌تر است؟ نتایج، حاکی از آن است که بیشترین بازتاب ایدئولوژی به ترتیب مربوط به لایه‌های واژگانی و بلاغی است و لایة نحوی غزل اجتماعی معاصر در بازتاب ایدئولوژی‌ها، به نسبت، صراحت کمتری دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسندگان [English]

  • . . 1
  • . . 2
  • . . 3
  • . . 4
1 .
2 .
3 .
4 .
آشوری، داریوش(1380). دانشنامة سیاسی(فرهنگ اصطلاحات ‌ومکتب‌های سیاسی)، چاپ ششم، تهران:مروارید.
ابتهاج، هوشنگ (1378).سیاه مشق، چاپ اوّل، تهران: کارنامه.
اسدی، سمیّه و علیزاده، ناصر(1396). «ساختار نحوی معارف بهاء ولد بر اساس الگوی سبک‌شناسی لایه‌ای»، متن‌شناسی ادب فارسی، سال نهم، شمارة 4 (پیاپی36)، صص21-1.
امیری اسفندقه، مرتضی(1378). کوار، چاپ اوّل، تهران: تکا.
--------------- (1392).دارم خجالت می‌کشم از این‌که انسانم، چاپ اوّل، تهران: شهرستان ادب.
امین‌پور، قیصر(1388).مجموعة اشعار، چاپ اوّل، تهران: مروارید.
---------(1372) آینه‌های ناگهان، چاپ اول، تهران: افق.
ایگلتون، تری (1383).مارکسیسم و نقد ادبی، ترجمة اکبر معصوم بیگی، تهران: دیگر.
بارت، رولان (1368).نقد تفسیری، ترجمة محمّدتقی غیاثی، چاپ دوم، تهران: بزرگمهر.
بالیبار، آتین و پیر ماشری(1386). «در باب ادبیات به مثابه شکل ایدئولوژیک»، ترجمة ماندانا منصوری، مجلّة هنر و معماری: زیباشناخت، ش 17، صص 207- 230.
بهبهانی، سیمین (۱۳81).مجموعة اشعار، چاپ اوّل، تهران: نگاه.
بهمنی، محمّدعلی(1389).مجموعة اشعار، چاپ اوّل، تهران: نگاه.
بیابانکی، سعید (1392).چقدر پنجره، چاپ اوّل، تهران: شهرستان ادب.
---------- (1393).سکتة ملیح، چاپ اوّل، تهران: شهرستان ادب.
--------- - (1390).نامه‌های کوفی، چاپ اول، تهران: سورة مهر.
پشتدار، علی‌محمّد (1389). «چشم‌انداز آزادی و ادب اعتراض در شعر فارسی»، دو فصلنامة علوم ادبی، سال سوم، شمارة 5، صص 180-157.
حسینخانی، حامد (1387). از این بهشت موازی، چاپ اوّل، تهران: تکا.
درپر، مریم(1391). «سبک شناسی انتقادی، رویکردی نوین  در بررسی سبک بر اساس تحلیل گفتمان انتقادی»، نقد ادبی، سال پنجم، شمارة 17، صص 62-37.
دلبری، حسن(1381). چشمان من جنون تماشا گرفته است، چاپ اوّل، تهران: نشر آلاف.
---------(1382). پس لرزه‌های عشق، چاپ اوّل، سبزوار: ابن یمین.
-------- (1394). پنجره‌های آجری، چاپ اوّل، تهران: شهرستان ادب.
دلبری،حسن و همکاران (1393). «غزل نوکلاسیک و لایه‌های ایدئولوژیک سبک در آن»، مجلّة ادبیّات انقلاب اسلامی، دورة اوّل، شمارة اوّل، صص 114-93..
سارتر، ژان پل(1348). ادبیّات چیست؟، ترجمة ابوالحسن نجفی و مصطفی رحیمی، تهران: نشر زمان.
سلمانی، محمّد(1392). دربه‌در درپی نیامدنت، چاپ دوم، تهران: فصل پنجم.
----------(1379). غزل زمان، چاپ اوّل، بندرعباس: چی‌چی‌کا.
سیدحسینی، رضا (1371). مکتب‌های ادبی، 2جلد، چاپ دهم، تهران: نگاه.
شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا(1375). صور‌خیال در شعر فارسی، چاپ ششم، تهران: آگاه.
---------------- (1380). ادوار شعر فارسی از مشروطیّت تا سقوط سلطنت، چاپ پنجم، تهران: سخن.
----------------(1357). از بودن و سرودن، چاپ دوم، تهران: توس.
---------------- (1373). موسیقی شعر، چاپ چهارم، تهران: آگاه.
-----------(1378). هزارة دوم آهوی کوهی، چاپ دوم، تهران: سخن.
شهری، بهمن(1391). «پیوند میان استعاره و ایدئولوژی»،مجلّةنقد ادبی، سال پنجم، شمارة 19، صص59- 76.
طهماسبی، قادر(1382).گزیدة ادبیّات معاصر، چاپ اوّل، تهران: نیستان.
---------(1387) پری ستارهها، چاپ دوم، تهران: سورة مهر.
عزبدفتری، بهروز(1387). «منشور متن و تلوّن معنا»، کتاب ماه ادبیّات، شمارة 132، صص 5- 14.
غیاثی، محمّدتقی(1386). درآمدی بر سبک‌شناسی ساختاری، تهران: شعلة اندیشه.
فتوحی‌رودمعجنی، محمود(1390). سبک‌شناسی، رویکردها، نظریه‌ها و روش‌ها، تهران: سخن.
فرشیدورد، خسرو(1382). دستور مفصّل امروز، تهران: سخن.
قزوه، علیرضا(1374). شبلی و آتش، چاپ اوّل، تهران: اهل قلم.
---------(1387). سورة انگور، چاپ اول، تهران: تکا.
----------(1384). روایت چهاردهم، تهران: لوح زرّین.
---------- (1390). از نخلستان تا خیابان، چاپ شانزدهم، تهران: سورة مهر.
---------- (1391).چمدان‌های قدیمی، چاپ دوم، تهران: شهرستان ادب.
کاظمی، محمّدکاظم(1378).گزیدة ادبیّات معاصر، چاپ اوّل، تهران: نیستان.
مردانی، نصرالله(1370).خون‌نامة خاک، چاپ دوم، تهران: کیهان.
----------(1386).مست برخاستگان، چاپ اول، تهران: تکا.
---------(1374).سمند صاعقه، تهران: حوزة هنری سازمان تبلیغات اسلامی.
مظفری ساوجی، مهدی(1383).شهد، امّا شوکران، تهران: کتابسرای تندیس.
--------------(1395).غزل اجتماعی معاصر از1285(انقلاب مشروطه)تا 1384(پایان دولت اصلاحات)، 3ج، تهران: نگاه
مقدادی، بهرام(1384).فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی(از افلاطون تا عصر حاضر)، تهران: فکر روز.
منزوی، حسین(1371).با عشق در حوالی فاجعه، چاپ اوّل، تهران: پاژنگ.
---------(1373).از شوکران و شکر، چاپ اوّل، تهران: برگ.
---------(1377).ازکهربا و کافور، چاپ اوّل، تهران: کتاب زمان.
--------(1388). از ترمه و تغزّل، چاپ ششم، تهران: روزبهان.
---------(1387).مجموعة اشعار، چاپ اوّل، تهران: آفرینش، نگاه.
مهدی‌نژاد، امید و محمّد مهدی سیّار (1391).دادخواست(صد شعر اعتراض)، چاپ اوّل، مشهد: سپیدة باوران.
نظری، فاضل (1385).اقلیّت، چاپ اوّل، تهران: هزار ققنوس.
--------(1390).گریه­های امپراتور، چاپ نوزدهم، تهران، سورة مهر.
--------(1392).ضد، چاپ اوّل، تهران: سورة مهر.
وحیدیان کامیار، تقی(1379).نوای گفتار(تکیه، آهنگ، مکث در فارسی)، چاپ اوّل، تهران: دانشگاه فردوسی مشهد.
وردانک، پیتر(1393).مبانی سبک‌شناسی، ترجمة محمّد غفّاری، چاپ دوم، ویراست2، تهران: نشر نی.
یوسفیان‌دارانی،‌سودابه و همکاران (1395). «تحلیل ایدئولوژیک غزل اجتماعی دورة مشروطه» مجلّة پژوهش‌های نقد ادبی و سبک‌شناسی، سال ششم،شمارة 3 (پی در پی 25)، صص 249-225.
Black,Elizabet , (2006) ,Pragmatic stylistics  , Edinburgh university pres
Leech, Geoffrey and M. Short, (1981), Style in fiction:A  Linguistic Introduction  to English Fictional prose: Longman.
Mannheim,k.(1971) The Ideology and sociological interpretation of intellectual phenomena, NewYork:Oxford university press.
Simpson, P. (2004). Stylistics: A Resourse Book for Students. London :Routledge.