روایت‌شکنی در شعر پسامدرن فارسی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز

3 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز

4 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز

<p>.</p>...............

چکیده

بهره‌مندی شعر گذشته و معاصر فارسی از روایت‌مندی انکارناپذیر است. از چشم‌انداز روایت‌پذیری، می‌توان میان سه دورۀ شعر کهن، شعر نو و شعبه‌های آن و سرانجام جریان‌های تازۀ شعری که در دهۀ هفتاد خورشیدی رایج شدند، تفکیک قایل شد. شتاب در برگرداندن و تألیف آثار مربوط به فلسفۀ پست‌مدرن دردهۀ یادشده و آشنایی شاعران با چهارچوب‌های نظری آن، در دستگاه زیبایی‌شناسی سرایندگان و خوانندگان دگرگونی‌های آشکاری پدید آورد و به برآمدن جریان‌هایی در شعر فارسی انجامید که نزد گروهی از شاعران و منتقدان به پسامدرن معروف شد. از جملۀ این دگرگونی‌ها، نوع پرداختن این شاعران به عنصر روایت در شعر بود؛ توجه به مباحثی هم‌چون مرگ مؤلف، زمان‌پریشی، نسبی‌گرایی، عدم قطعیت معنا، چندصدایی، روان‌گسیختگی و...، هم‌چنین اعتنا به امکانات هنری رمان نو و تئاتر پیشتاز، روایت‌مندی شعر را با گسست‌های بسیار درآمیخت. شاعران پسامدرن برای تعویق و تعلیق معنا، مرکزیت‌گریزی و سلب اقتدار مؤلف و چندکانونی کردن شعر و مشارکت خواننده در تکمیل معنا، تمهیداتی را به کار بستند که ما در این مقاله عنوان «روایت‌شکنی» را برای این ترفندها برگزیده‌ایم و مهم‌ترین گونه‌های آن را با ذکر نمونهیی نمونه‌هایی از در شعر شاعران پسامدرن در پنج دسته: «روایت‌های چندگانه»، «فاصله‌گذاری»، «مرزشکنی روایی»، «فراشعر» و «روایت‌ ناتمام» طبقه‌بندی و تحلیل کرده‌ایم. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسندگان [English]

  • . . 1
  • . . 2
  • . . 3
  • . . 4
1 .
2 .
3 .
4 .
آبیز، علی، (1377). نگه دار باید پیاده شویم. چ نخست. تهران: نارنج.
احمدی، مسعود، (1377). «ما؛ اکنون؛ فردا و فردای ادبیّات ما». فرهنگ توسعه. شمارۀ 33 و 34. 23-33.
اسکولز، رابرت، (1379). درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات. ترجمۀ فرزانه طاهری. چ نخست. تهران: آگه.
امینی، مسعود (م. روانشید)، (1379). با شاعران امروز(گفت­و­گو با شاعران نسل نو). چ نخست. تهران: آرویج.
باباچاهی، علی، (1375). نم نم بارانم. چ نخست. تهران: دارینوش.
باباچاهی، علی، (1381). سه دهه شاعران حرفه‌ای. چ نخست. تهران: ویستار.
باباچاهی، علی، (1388). پیکاسو در آب‌های خلیج فارس. چ نخست. تهران: ثالث.
باباچاهی، علی، (1389). گزاره­های منفرد (مسائل شعر و بررسی انتقادی شعر جدید و جوان امروز). چ دوم، تهران: دیبایه.
بازرگانی، بهمن، (1381). ماتریس زیبایی؛ پست‌مدرنیسم و زیبایی. چ نخست. تهران: اختران.
بارت، رولان، (1387). درآمدی بر تحلیل ساختاری روایت‌ها. ترجمۀ محمد راغب. چ نخست. تهران: فرهنگ صبا.
بامشکی، سمیرا، ( 1393). «تداخل سطوح روایی»، مجلۀ علمی، پژوهشی جستارهای ادبی (دانشگاه فردوسی مشهد). شمارۀ 184: 1-27.  
بختیاری­ اصل، رضا، (1380). حالا مثل خودم هستم؛ دلقک با شبکلاه شکلاتی. چ نخست. اهواز: لاجورد.
براهنی، رضا، (1374). خطاب به پروانه­ها و چرا من دیگر شاعر نیمایی نیستم. چ نخست. تهران: مرکز.
پاشا، ابوالفضل، (1376). راه‌های در راه. چ نخست. تهران: نارنج.
پاینده، ح. 1390). داستان کوتاه در ایران (داستان‌های پسامدرن). چ نخست. تهران: نیلوفر.
پرینس، جرالد، (1391. روایت‌شناسی؛ شکل و کارکرد روایت. ترجمۀ محمد شهبا. چ نخست. مینوی خرد: تهران.
تسلیمی، علی و کشوری، سارا، (1390). «فاصله‌گذاری در بوف کور»، فصل‌نامۀ علمی، پژوهشی زبان و ادب فارسی (نشریۀ سابق دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تبریز). شمارۀ 224: 43-61.
حسن، ایهاب، (1394). «به سوی مفهوم پسامدرنیسم»، ادبیات پسامدرن. تدوین و ترجمۀ پیام یزدانجو. چ پنجم. تهران. مرکز: 93-115.
خلیلی، احمد، (1393). «بررسی شعر پست‌مدرن فارسی»، فصل‌نامۀ علمی، پژوهشی بهار ادب. سال هفتم، شمارۀ دوم، شمارۀ پیاپی: 1-16. 
خواجات، بهزاد، (1380). جمهور. چ نخست. شیراز: نیم نگاه.
خواجات، بهزاد، (1381). منازعه در پیرهن. چ نخست. اهواز: رسش.
روب-گری‌یه، آلن، (1392). «دربارۀ چند مفهوم منسوخ». آری و نه به رمان نو. ترجمۀ منوچهر بدیعی، چ نخست. تهران: نیلوفر.
ریمون-کنان، شلومیت، (1387). روایت داستانی: بوطیقای معاصر. ترجمۀ ابوالفضل حرّی. چ نخست. تهران: نیلوفر.
زرین‌پور، بهزاد، (1375). ای کاش آفتاب از چهارسور بتابد. چ نخست. تهران: شرکت خدمات فرهنگی هالی.
زهره‌وند، سعید، (1395). جریان‌شناسی شعر دهۀ هفتاد. چ نخست. تهران: روزگار.
سلدن، رامان و ویدوسون، پیتر، (1378). راهنمای نظریۀ ادبی معاصر. ترجمۀ عباس مخبر، چ چهارم. طرح نو: تهران.
شفیقی، احسان و ظهیری‌ناو، بیژن (1389). «نگاهی انتقادب به مؤلفه‌های شعر دهۀ هفتاد در تاریخ معاصر»، مجلۀ تاریخ ادبیات. شمارۀ 3/62: 99-122.
صافی، حسین، (1392). «تبیین انواع مرزشکنی در داستان‌های نوین فارسی»، مجلۀ زبان‌شناخت (پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی). شمارۀ اول: 59-83.
عبدالرضایی، علی، (1376). پاریس در رنو. چ نخست. تهران: نارنج.
علی‌پور، هرمز (1380). 54 به دفتر شطرنجی. چ نخست. تهران: نیم‌نگاه.
طاهری، قدرت اله، (1384). «پست‌مدرنیسم و شعر معاصر ایران»، فصل‌نامۀ پژوهش‌های ادبی. شمارۀ 8: 29-50.
فلاح، مهرداد، (1379). «جای دوربین­ها عوض شده است (بررسی تحوّلات شعر فارسی در دو دهۀ اخیر)». کارنامه. شمارۀ 2: 34-39.
فلاح، مهرداد، (1380). از خودم. چ نخست. تهران: نیم‌نگاه.
قاسمی‌پور، قدرت، (1395). «مرزشکنی روایی در داستان‌های ایرانی»، فصل‌نامۀ علمی، پژوهشی متن‌پژوهی ادبی. شمارۀ 67: 127-145.
قدرخواه، کیوان، (1373). پریخوانی‌ها. چ نخست. اصفهان: زنده‌رود.
کالر، جاناتان، (1382). نظریۀ ادبی: یک معرفی مختصر. ترجمۀ فرزانه طاهری. چ نخست. تهران: مرکز.
کانور، استیون، (1394). «نظریه‌های ادبی پسامدرن»، ادبیات پسامدرن. تدوین و ترجمۀ پیام یزدانجو. چ پنجم. تهران. مرکز: 183-230.
کریمی، فرزاد، (1392). روایتی تازه بر لوح کهن: تحلیل روایت در شعر نو ایران. چ نخست. تهران: قطره.
لوطیج، محمد، (1393). هفتاد گل زرد (علی باباچاهی در وضعیت دیگر؛ منتخب سروده‌ها، نقد و بررسی). چ نخست. تهران: سرزمین اهورایی.
مارتین، والاس، (1386). نظریه‌های روایت. ترجمۀ محمد شهبا. چ دوم. تهران: هرمس.
مکوئیلان، مارتین، (1388). گزیدۀ مقالات روایت. ترجمۀ فتاح محمدی. چ نخست. تهران: مینوی خرد.
موراماکور، فرد، (1394). «شعر و داستان پسامدرن؛ حلقه‌های به هم پیوسته»، ادبیات پسامدرن. تدوین و ترجمۀ پیام یزدانجو. چ پنجم. تهران. مرکز: 45-65.
موسوی، حافظ، (1380). شعرهای جمهوری. چ نخست. تهران: ثالث.
موسوی، حافظ، (1382). سطرهای پنهانی. چ دوم. تهران: آهنگ دیگر.
هرمن، دیوید، (1393). عناصر بنیادین در نظریه‌های روایت. ترجمۀ حسین صافی. چ نخست. تهران: نی.
یعقوبی جنبه‌سرایی، پارسا و منتشلو، معصومه، (1391). «سهم علایم ویرایشی در داستان‌پردازی پسامدرن فارسی». فصل‌نامۀ علمی پژوهشی ادب‌پژوهی، شمارۀ بیست و دوم: 155-171.
 
Genette, Gerard. 1980. Narrative Discourse: An Essay in Method. lthca: Corell UP.
 
Jean-Mark Limon. 2011. "Metalepsis in the Cartoons of Tex Avery: Expanding the Boundaries of Transgression". Kukkonen and Sonja Klimek (eds.). Metalepsis in popular culture. Berlin/ New York. Walter de Gruyter.