معشوق ایده آل، معشوق- مادر (بررسی لکانی عشق در شعر «بر سرمای درونِ» احمد شاملو)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان

چکیده

مقالة حاضر، مفهوم عشق را مطابق با مدل نظری لکان در شعر «بر سرمایِ درون» سرودة احمد شاملو بررسی می‌کند. لکان، علاوه بر دو ساحت «نمادین» و «خیالی» که پیش از او فروید بدان پرداخته بود، ساحت جدیدی می‌افزاید که همان امر«واقع» است. ازنظر او عشق، متعلق به امر واقع است و ما تنها قادریم عشق را در ساحت نمادین تجربه کنیم؛ بنابراین تجربه ما از عشق، تجربه‌ای ناقص است؛ چراکه ما در امر نمادین دچار فقدان هستیم. لکان از دیگر سو «دیگری بزرگ» را نیز وارد این نظریه می‌کند؛ بدین معنا که ما در عشق به یک معشوق واقعی، هم‌زمان در ورای او به چیزی بزرگ‌تر عشق می‌ورزیم. چیزی که غیرممکن می‌نماید و همواره از دالی به دال دیگر درحرکت است، بدون آنکه به مدلول مشخصی برسد. در این شعر، شاملو میل به مادر را که میل به محارم است به خاطر ترس از «اختگی»، سرکوب می‌کند و به ناخودآگاه می‌فرستد؛ اما این میل هیچ‌گاه او را رها نمی‌سازد. بنابراین از فرایند «جابجایی» استفاده می‌کند. میل به مادر را متعالی و تلطیف (تصعید) می‌کند و ابژة دیگری کوچک «معشوق» را جایگزین معشوق-مادر در امر خیالی می‌کند. سوژه/ شاعر می‌خواهد در این رابطة عاشقانه، نقش و جایگاه معشوق را داشته باشد و آزاد و بی‌قید و رها باشد. عشقی از نوع «اکیپ» که محبتی یک‌سویه، مراقبت گونه، نارسیسی و به سود خویش است؛ ترکیبی از «اِروس» و «اِستورگ». سوژه/ شاعر، دسترس‌ناپذیری معشوق گمشده را نمی‌پذیرد تا به ساحت نمادین و سمبولیک لکانی وارد شود. پناه بردن سوژه به عشق به‌نوعی پشت پا زدن به «قانون پدر»، اجتماع و جهان سمبولیک لکانی است. او دنیای پر از تنهایی و انزوا را برمی‌گزیند و در این راه خواننده را با خود همراه می‌کند و اشتیاق و آرزو را در او نیز برمی‌انگیزد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسندگان [English]

  • . . 1
  • . . 2
  • . . 2
1 .
2 .
-          احمدی، شیده (1386). ژاک لکان و نقد روانکاوی معاصر، پژوهشنامه فرهنگستان هنر، شماره 4، صص 93-108.
-          اشراقی، منصوره، (1386)، معشوق بی‌صدا، چاپ اوّل، تهران: مینا.
-          ایستوپ، آنتونی، (1390)، ناخودآگاه، ترجمه شیوا رویگریان، چاپ سوّم، نشر مرکز.
-          باران، بیژن، (2011)، خصیصه های تولید شعر شاملو، تارنمای شخصی (دسترسی 20 آذر 94 ).
-          http:www.matneno.com/?p=2409
-          برادری، داریوش (2012).نقد شعری از شاملو از منظر دلوز و بینامتنی. تارنُمای شخصی، (دسترسی 20 شهریور 1396).                                          www.iranglobal.info/taxonomy/term/58
-           .........، (2015).بن‌بست ساختاری عاشقی از منظر لکان. تارنُمای شخصی، (دسترسی 20 شهریور 1396).                                                       www.iranglobal.info/node/51025
-          پاینده، حسین، (1388)،نقد شعر زمستان از منظر نظریه روانکاوی لکان. فصلنامه زبان و ادب فارسی، شماره 42، زمستان 88، صص 27-46.
-          پیر کلرو، ژان. (1385)، واژگان لکان، ترجمه کرامت موللّی، چاپ اوّل، تهران: نی.
-          تسلیمی، علی. (1387گزارهایی در ادبیات معاصر(شعر)، چاپ اوّل، تهران: آمه.
-          .................، (1388)، نقد ادبی،چاپ اول، تهران: آمه.
-          حافظ، خواجه شمس الدّین، (1380)، دیوان، تصحیح محمّد قزوینی، چاپ دوازدهم، تهران: نشر پیام عدالت.
-          حیدری، فاطمه و میثم فرد (1392). خوانش لکانی روان‌پریشی بوف کور، پژوهش ادبیات معاصر جهان، دوره 18، شماره 2، پاییز و زمستان. صص 43-61.
-          خواجه پور، میلاد و دیگران، (1389)، رنگ، روانشناسی زندگی، چاپ اوّل، تهران: سبزان.
-          دزفولیان، کاظم و دیگران(1388). «نقدی روانکاوانه بر شعر هملت شاملو» لدب پژوهی، شماره نهم، پاییز88، صص 69-87.
-          دهقانی پور، محمّد، (1377)، وسوسه‌های عاشقی، چاپ اوّل، تهران: برنامه پائیز.
-          راباته، ژان میشل (1382)، پیش‌درآمدی بر ژاک لکان، ترجمه فتّاح محمّدی، ارغنون شماره 22، صص 193-227.
-          زائری، قاسم (بی‌تا). دیگری بزرگ سوار بر امر واقعی. مجله پنجره (آرزوهای هگلی یک فیلسوف). شماره 74. صص 52-55.
-          ژیژک، اسلاوی (1392). چگونه لکان بخوانیم، ترجمه علی بهروزی، تهران: رخداد نو.
-          سعدی، مصلح الدّین(1371)، دیوان کامل غزلیّات، چاپ دوّم، تهران: نشر کومش.
-          سلاجقه، پروین (1392)، امیرزاده کاشی‌ها، چاپ سوم، تهران: مروارید.
-          شاملو، احمد (1377)، مجموعه آثار، دفتر یکم، شعرها، چاپ نهم، تهران: نگاه.
-          شفیعی کدکنی، محمّد رضا (1380)، ادوار شعر فارسی، تهران: سخن.
-          شی جی وا، هی داشی (1377)، هم‌نشینی رنگ‌ها، ترجمه فریال ده دشتی و دیگران، تهران: کارنگ.
-          شیری، قهرمان و دیگران (1391)، از لکان تا مولانا، دو فصلنامه پژوهشی ادبیات فارسی دانشگاه الزهراء، سال سوّم شماره 6، بهار و تابستان 91، صص 100-81.
-          کلیگز، مری (1388)، درس‌نامه نظریه ادبی، ترجمه جلال سخنور و دیگران، تهران: اختران.
-          فرخزاد، پوران (1383)، مسیح مادر (نشان زن در زندگی و آثار احمد شاملو)، چاپ اوّل، تهران: ایران جام.
-          قایینی، زهره (1390)، تصویرگری کتاب‌های کودکان، چاپ اوّل. تهران: مؤسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان.
-          لوشر، ماکس (1372)، روانشناسی رنگ‌ها، ترجمه ویدا ابی زاده، تهران: دُرسا.
-          مولّلی، کرامت(1383)، مبانی روانکاوی فروید- لکان، تهران: نی.
-          مولوی، جلال الدّین (1377)، گزیده غزلیّات شمس، به کوشش محمّدرضا شفیعی کدکنی، تهران: علمی و فرهنگی.
-          نجومیان، امیرعلی (1391). عشق متنی، فصلنامه نقد ادبی، س 5، ش 18، تابستان، صص 97-117.
-          ویلز، پاولین (1375)، رنگ درمانی، ترجمه نسرین فرجی، تهران: دُرسا.
-          هومر، شون(1388)، ژان لکان، ترجمه محمّد علی جعفری و دیگران، تهران: ققنوس.
-          یزدخواستی، حامد و فؤاد مولودی(1391).«خوانشی لکانی بر شازده احتجاب گلشیری» ادب پژوهی، شماره بیست و یکم، پاییز 91، صفحات39-111.
-       Booker, Keith M.A Introduction to Literary Theory and Criticism, London: 1996.
-       Barker, Cheris (2003).Cultural Studies Theory and Practice, second edition, London, Sega publications Ltd.
-       Fricker, J .& Hons ٫ B. A (2006).Predicting Infidelity: The Role of Attachment Styles ٫ and The Investment Model.
-       Evans, Dylan (1997). An Introductory Dictionary of Lacanian Psychoanalysis. London & New York: Routledge.
-       Habib, Rafey(2005). a History of Literary Criticism: From Plato to Present. London: Black – well.
-       Hendrick ٫ S.S. & Hendrick ٫C.(1987).
-        Love and Sexual attitudes Self – disclosure and Sensation Seeking. Journal of Social and Personal Relationships ٫ 4 ٫ 281 – 297.
-       Homer, Sean (2005). Jacques Lacan. London: Routledge.
-       Lacan ٫ Jacques. (2002). Ecrits – A Selection ٫ New York:Norton.
-       _____________. (1988) . The seminar of J.Lacan Book I: Freud,s papers on Tecnique 1953-1954, Ed. Jacques-Allain Miller. Trans. John Forrestter. New York: Cambridge University Press.
-       _____________. (1993).The seminar of J.Lacan Book III: The Psychoses (1955-56). Trans & Notes: Russel Grigg. London: Routledge.
-       Lee. J. A. (1973). The Colours of Love: An exploration of the ways of loving. Ontario٫ Canada: New Press.
-       ________. (1977). A Typology of styles of loving. Personality and social psychology Bulltetin 3 (2). 173-182.
-       _____. (1998). Ideologies of lovestyle and sexstyle ٫ In de Mank (Ed) ٫ Romantic Love and Sexual behaviours: Perspectives from the social science (pp.33-76).western port ٫ connecticut: praeger.
-       Paul Ricoeur,Jean(2007). Lacan und die liebe ValenceLes apprentis philosophers,16 April 2007. Translated to German by Hans-Peter Jack (Translated to Persian by Baradari, Dariush, 2012:www.Sateer. de).
-       Rugland-Sullivan,E(1995). Essays on the pleasures of Death: From Freud to Lacan. London: Routledge.