نمودهای مفهوم «دیگری‌» در اشعار فروغ فرخ‌زاد

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران،

2 کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی

چکیده

بازشناسی من و جهان، از طریق دیگری، یکی از مفاهیم بنیادین گفتمان تقابلی غرب را شکل می­دهد، چرا که خودی فرضیه­ی خویشتن­شناسی آدمی است و عینیت بخشیدن به آن­چه در درون خودی وجود دارد، با حضور دیگری تبلور می­یابد. از این روست که سپهر اندیشگی ”دیگری“در حوزه­های ­جامعه­شناسی­، ادبیات، و فلسفه بسط یافته است. در این پژوهش، ابتدا سیر فکری و تاریخی مفهوم دگربودگی از نظر اندیشه­ورانی چون هوسرل، هایدگر، لویناس، باختین، و کریستوا ارائه می­شود. سپس، با روش تحلیل و توصیف محتوا، رهیافت­های دگرانگاری در اشعار فرخ­زاد بازنمایی می­گردد تا روند دیگرآیینی در اشعارش نشان داده شود. در این راستا، مرزهای دیگری و من، براساس کنش­های آن­ها، طبقه­بندی می­شوند که از جمله­ی آن­ها می­توان به ”معشوق به­مثابه­ی دیگری“، ”زن به­مثابه­ی دیگری“، ”دیگری آرمانی“، و... اشاره کرد. در نتیجه­ی این بررسی آشکار می­شود که شاعر با استفاده از ­حضور و غیاب خود و دیگری، فرضیه­های مرتبط با ­دیگری جنسیتی را در اشعارش نمایان می­سازد. او با استفاده از ادبیات زنانه­ می­کوشد بر جامعه و فرهنگ مردسالارانه بشورد. آن­چه در تحلیل شعر فروغ، با پیش فرض غیریت/دیگری قابل تامل به­نظر می­رسد، این است که دیگری هنگامی به حاشیه رانده می­شود که شاعر از شگرد حدیث نفس یا خودسرایی استفاده می­کند.

تازه های تحقیق

.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسندگان [English]

  • . . 1
  • . . 2
1 .
2 .
چکیده [English]

.

1. آتشی، منوچهر (۱۳۸۲). فروغ در میان اشباح، تهران: آمیتیس.
2. احمدی، بابک (1373). مدرنیته و اندیشه انتقادی، تهران: مرکز.
4. ________ (1388). معمای مدرنیته، تهران: مرکز.
5. افلاطون (1367). دوره­ی آثار افلاطون، ترجمه محمدحسن لطفی و رضا کاویانی، چهار جلد، تهران: انتشارات خوارزمی.
6. بوبر، مارتین (1380). من و تو، ترجمه ابوتراب سهراب و الهام عطاردی، تهران: فرزان روز.
7. تسلیمی، علی (۱۳۸۷). گزاره‌هایی در ادبیات معاصر ایران (شعر): پیشامدرن، مدرن، و پسامدرن، تهران: اختران.
8. تودوروف، تزوتان (1393). منطق گفت و گوی میخائیل باختین، ترجمه داریوش کریمی، تهران: مرکز.
9. جباری، اکبر (1394). دازاین­کاوی یا تحلیل دازاین: درآمدی بر روان درمانی وجودی هیدگر (براساس سخنرانی­های هیدگر در زولیکون سوئیس)، آبادان: رسش.
10. دوبووار، سیمون (1380). جنس دوم، ترجمه قاسم صنعوی، دو جلد، تهران: توس.
11. سلیمی کوچی، ابراهیم و فاطمه سکوت جهرمی (1394). «بررسی شخصیت­های داستان ”اناربانو و پسرهایش“ از منظر ”­تن بیگانه“ کریستوا»، ادب­پژوهی، شماره سی و یکم، بهار، صص 117-135.
12. شریعتی، علی (1387). انسان بی‌خود، تهران: مؤسسه‌ی بنیاد فرهنگی دکتر شریعتی.
13. شمیسا، سیروس (۱۳۷۲). نگاهی به فروغ، تهران: مروارید.
14._________ (1383). داستان یک روح (شرح و متن بوف کور صادق هدایت)، تهران: فردوس.
15. طاهباز، سیروس (۱۳۷۶). زنی تنها، تهران: زریاب.
16. عاملی رضایی، مریم (1380). «صورخیال در اشعار فروغ فرخ­زاد»، شعر، زمستان، شماره 29.
17. علیا، مسعود (1388). کشف دیگری همراه با لویناس، تهران: نی.
18. فرخ‌زاد، فروغ (1374). ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد، تهران: مروارید.
19.________ (۱۳۷۹). دیوان فروغ، تهران: نهال نویدان.
20. مایزر، تونی (1393). اسلاوی ژیژک، ترجمه احسان نوروزی، تهران: مرکز.
21. مختاری، محمد (١٣٧٩). انسان در شعر معاصر، تهران: توس.
22. مشرف آزاد تهرانی، محمود [م. آزاد] (۱۳۸4). پریشادخت شعر­: زندگی و شعر فروغ فرخ‌زاد، دو جلد، تهران: ثالث.
23. مصلح، علی اصغر (1387). فلسفه اگزیستانس، تهران: پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی.
24. مکاریک، ایرناریما­ (1390). دانشنامه­ی نظریه­های ادبی معاصر، ترجمه مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: آگه.
25. نجومیان، امیرعلی (1386). «مفهوم دیگری در اندیشه ژاک دریدا»، چهارمین همایش ادبیات تطبیقی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، صص215-226.
26. نیکبخت، محمود (1373). از گمشدگی تا رهایی، اصفهان: مشعل.
27. هوسرل، ادموند (1386). تأملات دکارتی، ترجمه عبدالکریم رشیدیان. تهران: نی.
28. Audi, Rober (1999). The Cambridge Dictionary of Philosophy, second edition, Cambridge: Cambridge University Press.
­29. Ricoeur, Paul (1992). Oneself as Another, Chicago: Chicago University Press
30. Theunissen, Micheal (1984), The Other, Cambridge: MIT Press.