از انسجام مکانیکی تا انسجام ارگانیک (نگاهی جامعه‌شناختی به ساختار قالب‌های شعر فارسی مدرن/نیمایی و پیشامدرن/پیشانیمایی)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه گلستان

2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه گنید کاووس

چکیده

انسجام یا فقدان انسجام شعر گذشته یکی از مسائل محل مناقشه میان نوگرایان و سنت گرایان بوده است؛ نوگرایان به تبعیت از نیما شعر گذشته را فاقد انسجام دانسته، به آشفتگی آن رای داده­اند حال آنکه برخی دیگر (عمدتاً سنت­گرایان) شعر گذشته را نیز دارای و انسجام دانسته­اند. به نظر نویسندگان این مقاله آنچه سبب این تناقض گردیده است، صورت­بندی نادرست مسئلۀ ساختار شعر پیشامدرن و مدرن می­باشد؛ برای رسیدن به پاسخ­های قانع کننده­تر باید این سوال را طرح نمود که هر کدام از این اشعار(پیشامدرن و مدرن) چه نوع ساختاری دارند؟
برای ارائۀ پاسخی به این سوالات می­توان از آراء جامعه­شناسانی چون دورکیم استفادۀ فراوان برد. به باور این جامعه­شناسان نوع همبستگی میان افراد جامعه­های پیشامدرن نه آشفته بلکه مکانیکی است همچنانکه نوع همبستگی میان افراد جامعه­های مدرن نه منسجم بلکه ارگانیک است(یعنی در هر جامعه نوع خاصی از همبستگی و انسجام میان اجزاء/افراد آن جامعه وجود دارد). اگر بتوان این دیدگاه را به حوزۀ ادبیات تعمیم داده، ساختارهای ادبی را در ارتباط با ساختار) جوامع بدانیم، آنگاه می­توان ادعا کرد که ساختار شعر پیشامدرن مکانیکی(و نه لزوماً پراکنده) و ساختار شعر مدرن ارگانیک است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسندگان [English]

  • . . 1
  • . . 2
1 .
2 .
چکیده [English]

.

ـ آرون، ریمون (1390)، مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه شناسی، ترجمۀ باقر پرهام، تهران، علمی و فرهنگی.
ـ ابن رشیق قیروانی (1981)، العمده فی محاسن الشعر و آدابه و نقده، جلد اول، تصحیح و تعلیقات محمد محیی الدین عبدالحمید، دارالجیل.
ـ ابنشتاین، ویلیام و ادوین فاگلمان (1376)، مکاتب سیاسی معاصر، ترجمۀ حسینعلی نوذری، تهران، نقش جهان.
ـ اخوان ثالث، مهدی (1376)، بدایع و بدعت­های نیما یوشیج، تهران، زمستان.
ـ اسپنسر، هربرت (1381)، «ساخت ها و سنخ های اجتماعی» چاپ شده در جامعۀ سنتی و مدرن، ویراستۀ مالکوم واتزر، ترجمۀ مسعود انصاری، تهران، نقش جهان.
ـ اشرف، احمد(1359)، موانع تاریخی رشد سرمایه داری در ایران: دوره قاجاریه، تهران، زمینه.
ـ براهنی، رضا (1380)، طلا در مس، جلو اول تهران، زریاب.
ـ بهبهانی، سیمین(1378)، یاد بعضی نفرات، تهران، البرز.
ـ پورنامداریان، تقی (1388)، گمشدۀ لب دریا: تاملی در معنی و صورت شعر حافظ، تهران، سخن.
ـ پورنامداریان، تقی و طاهره ایشانی (1389)، «تحلیل انسجام و پیوستگی در غزلی از حافظ با رویکرد زبان شناسی نقش گرا»، چاپ شده در مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی،سال 18، شمارۀ67.
ـ توکلی، حمیدرضا(1389)، از اشارت های دریا: بوطیقای روایت در مثنوی، تهران، مروارید.
ـ حمیدیان، سعید (1383)، داستان دگردیسی، تهران، نیلوفر.
ـ خاتمی، احمد و منا علی مددی (1390)، «تبارشناسی قالب رباعی: نگاهی به چرایی پیدایش قالب رباعی با استفاده از نظریۀ گفتمان میشل فوکو» چاپ در مجموعه مقالات ششمین همایش بین المللی انجمن ترویج زبان و ادبیات فارسی، به کوشش قدسیه رضوانیان، تهران، خانۀ کتاب.
ـ خرمشاهی، بهاءالدین (1379)، ذهن و زبان حافظ، تهران، ناهید.
ـ دستغیب، عبدالعلی (1385)، پیام آور امید و آزادی: نقد و تحلیل اشعار نیما یوشیج، تهران، آمیتیس.
ـ دورکیم، امیل (1393)، صور بنیانی حیات دینی، ترجمۀ باقر پرهام، تهران، مرکز.
ـ دورکیم، امیل (1387)، دربارۀ تقسیم کار اجتماعی، ترجمۀ باقر پرهام، تهران، مرکز.
ـ رازی، شمس قیس (1360)، المعجم فی معاییر اشعار العجم، به تصحیح قزوینی و مدرس رضوی، تهران، زوار.
ـ زرقانی، سید مهدی (1394)، «ساخت شبکه ای غزل کلاسیک فارسی: مطالعۀ موردی: غزل سنایی»، ادب پژوهی، شمارۀ سی و یکم.
ـ سمیعی، علیرضا(1395)، «دولت مطلقۀ مدرن و نوسازی اقتصادی ـ اداری در ایران 1304-1376» چاپ شده در دولت مدرن در ایران، به اهتمام رسول افضلی، تهران، دانشگاه مفید.
ـ سیف، احمد (1380)، استبداد، مسئلۀ مالکیت و انباشت سرمایه در ایران، تهران، رسانش.
ـ سیف، احمد (1373)، اقتصاد ایران در قرن نوزدهم، تهران، چشمه.
ـ شاملو، احمد(1392)، مجموعۀ آثار: دفتر یکم: شعرها، تهران، نگاه.
ـ شاملو، احمد (1385)، دربارۀ هنر و ادبیات، به کوشش ناصر حریری، تهران، نگاه.
ـ شفیعی کدکنی، محمدرضا (1386)، موسیقی شعر، تهران، آگه.
ـ شفیعی کدکنی، محمدرضا(1390)، با چراغ و آینه: در جستجوی ریشه های تحول شعر معاصر ایران، تهران، سخن.
ـ شمس لنگرودی (1381)، تاریخ تحلیلی شعر نو، جلد اول، تهران، مرکز.
ـ سیدمن، استیون (1391)، کشاکش آرا در جامعه شناسی، ترجمۀ هادی جلیلی، تهران، نی.
ـ صائب تبریزی(1364)، دیوان اشعر، جلد دوم، به کوشش محمد قهرمان، تهران، علمی و فرهنگی.
ـ کیارستمی، عباس(1392) حافظ به روایت عباس کیارستمی، تهران، فرزان روز.
ـ کوزر، لوئیس (1383)، زندگی و اندیشۀ بزرگان جامعه شناسی، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران، علمی.
ـ گیدنز، آنتونی (1388)، دورکم، ترجمۀ یوسف اباذری، تهران، خوارزمی.
ـ لمان، جنیفر (1390)، ساخت شکنی دورکیم، ترجمۀ شهناز مسمی پرست، تهران، مهرویستا.
ـ لیف­شیتز، میخائیل(1385)، فلسفۀ هنز از دیدگاه مارکس، ترجمۀ مجید مددی، تهران، آگه.
ـ مالمیر، تیمور(1388)، «ساختار منسجم غزلیات حافظ شیرازی» چاپ شده در فنون ادبی، سال اول، شمارۀ اول.
ـ مظفری، علیرضا (1387)، وصل خورشید: شرح شصت غزل از حافظ، تبریز، آیدین.
ـ نیما یوشیج (1385)، دربارۀ هنر و شعر و شاعری، به کوشش سیروس طاهباز، تهران، نگاه.
ـ نیما یوشیج(1364)، مجموعه آثار نیما یوشیج/ دفتر اول شعر، به کوشش سیروس طاهباز، با نظارت شراگیم یوشیج، تهران، نشر ناشر.
ـ واضحی، کاووس (1392)، اقتصاد سیاسی ایران: ساختارهای پیشاسرمایه داری در اقتصاد ایران، تهران، صمدیه.
ـ ولک، رنه (1374)، تاریخ نقد جدید، جلد دوم، ترجمۀ سعید ارباب شیروانی، تهران، نیلوفر.
Jones, Ewan James(2014), Coleridge and the philosophy of poetic form, Cambridge university press.
Mingardi, Alberto(2011), Herbert Spencer, new York, continuum.