بررسی و تحلیل ساختاری و محتوایی «عنوان» در سروده‌های احمد شاملو

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بوعلی سینای همدان

2 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بوعلی سینا همدان

چکیده

«عنوان» یک نشانة زبانی است که در آغاز متن قرار می‌گیرد تا آن را نام‌گذاری، نشان‌دار و برجسته سازد و خواننده را به خواندن متن ترغیب کند. عنوان می‌تواند از نظر محتوایی گاهی همچون ابزاری سرشت متن را آشکار کند و از ابهام آن بکاهد، یا در فرایند نظریة ساختار به عنوان جزئی از یک کل، کمال‌بخش یک ساختار کلان‌تر باشد که در اندام‌وارگی کل متن یا کتاب دیده می‌شود. احمد شاملو نسبت به ساخت و بافت واژگان، توجه ویژه‌ای دارد و پدیدآورندة گنجینه‌ای پربار و بدیع از واژگان و ترکیب‌های زبانی تازه است. همچنین، بین عنوان‌های شعری و اندیشة حاکم بر سروده‌های شاملو انسجام و پیوندی استوار، در صورت و محتوا وجود دارد. بررسی عنوان در سروده‌های شاملو، خواه در پیشانی آثار او باشد و خواه نامی باشد که بر سروده‌های او نهاده شده، یکی دیگر از ابزارهایی است برای فهم، نشانه‌گذاری و خوانش آثار او، بدین روی با توجه به نام‌گذاری عنوان هم می‌توان به محتوای کتاب‌ها و سروده‌های او پی‌برد و هم خطوط فکری و اندیشگی او را بررسی کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسندگان [English]

  • . . 1
  • . . 2
چکیده [English]

.

1. اخوان ثالث، مهدی (1373): حریم سایه‌های سبز (مجموعه مقالات اخوان ثالث)، زیر نظر کاخی مرتضی، دو جلد، چاپ اول، تهران: زمستان.
2.ــــــــــ ، ــــــ ، (1384): از این اوستا، چاپ پنجم، تهران: مروارید.
3. اخوان لنگرودی، مهدی(1377): یک هفته با احمد شاملو در اتریش؛ چاپ چهارم، تهران: مروارید.
4. انوشه، حسن (1345): فرهنگ نامة ادب فارسی، چاپ اول: تهران.
5. پارسا، سید احمد (1388)؛ «تحلیل و بررسی سرودة نادر یا اسکندر اخوان ثالث»، مجلة بوستان ادب، دانشگاه شیراز، دورة اول، شماره 1، برگ‌های 48 – 35.
 6. پاشایی‌، ع.(1378): زندگی و شعر احمد شاملو، نام همة شعرهای تو، زندگی در شعر احمد شاملو، جلد اول و دوم، تهران: ثالث.
7. پشتدار، علی‌محمد، آزادی‌ مقدم، پروین‌(1390): «نقدی بر زیبایی‌شناسی عیوب کلام با ذکر شواهدی از اشعار احمد شاملو و نیما یوشیج»، ادبیات پارسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال اول، شمارة دوم، پاییز و زمستان، برگ‌های 1 – 19.
8. پورنامداریان، تقی (1390): سفر در مه (تأملی در اشعار شاملو)، تهران: نگاه.
9. حریری، ناصر(1385): دربارة هنر و ادبیات، گفت و گوی ناصر حریری با احمد شاملو، چاپ پنجم، تهران: نگاه.
10. حسن‌لی، کاووس (1383): گونه‌های نوآوری در شعر معاصر، با همکاری دبیرخانه شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی، تهران: ثالث.
11. خسروی زارگر، مسلم (1385): «نقد و معرفی روایت سانسور در عصر پهلوی دوم»، فصلنامة علمی _ تخصصی یاد، برگ‌های 276 – 287.
دستغیب، عبدالعلی(1354): نقد آثار شاملو، چاپ سوم، تهران: چاپار.  
12. رحیم، عبدالقادر (2010)؛ علم العنویة دراسة تطبیقیة‌، ط1، دمشق، سوریا: دار التکوین للتألیف و الترجمه والنشر.
13. سالمیان، غلامرضا و محمد آرتا (1391): «بررسی تطبیقی دلالت معنایی نمادها در ادبیات کلاسیک و اشعار احمد شاملو»، فصلنامة زبان و ادبیات فارسی، سال 20، شمارة 73، برگ‌های 98 – 67.
14. سلاجقه، پروین (1384): نقد شعر معاصر، امیرزادة کاشی‌ها (شاملو)، چاپ اول، تهران: مروارید.
15. شمس لنگرودی (محمدتقی جواهری گیلانی) (1370): تاریخ تحلیلی شعر نو، چهار جلد، تهران: مرکز.
16. شاملو، احمد (1350): برگزیده شعرهای احمدشاملو، چاپ دوم، تهران: بامداد.
17. ــــــ  ، ــــــ (1380): مجموعه آثار، دفتر یکم، شعرها (1323 – 1378)، دو جلد، تهران: نگاه و زمانه.
18. ــــــ ، ــــــ (1355): هوای تازه، چاپ پنجم، تهران: نیل.
19. ــــــ ، ــــــ (1376): دشنه در دیش، مروارید: تهران.
20. ــــــ ، ــــــ (1364): قطع‌نامه، به کوشش دکتر شکوه نوایی‌نژاد، تهران: مروارید.
21.ــــــ ، ــــــ (1376): دشنه در دیس، تهران: مروارید.
22. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1390)؛ حالات و مقامات م. امید، تهران: سخن.
23. ـــــــــــ ، ــــــــ  (1386): زمینة اجتماعی شعر فارسی، تهران: زمانه و اختران.
24. ـــــــــــ ، ـــــــــ  (1383): ادوار شعر فارسی، تهران: سخن.
25. ـــــــــــ ، ـــــــــ  (1390): با چراغ و آیینه، در جست و جوی ریشه‌های تحول در شعر معاصر، تهران: سخن.
26. عابدی، کامیار (1375): از مصاحبت آفتاب، تأملات و جست و جوهایی در شعر سهراب سپهری، چاپ اول، تهران: پاییز.
27. علایی، مشیت (1387): «ظلمات سر جهان»، نگاهی به مدایح احمد شاملو، 13 و 14، اندیشه و هنر، برگ‌های 132 – 24.
28. غیاثی، محمد تقی (1368): درآمدی بر سبک شناسی ساختاری، تهران: شعله اندیشه.
29. فتوحی، محمود (1385): بلاغت تصویر، چاپ دوم، تهران: سخن.
30. متحدین، ژاله (1354): «تکرار، ارزش صوتی و بلاغی آن»، جستارهای ادبی، پاییز، شماره 43 48 برگ _ از 483 تا 530.
31. نبوی‌نژاد، حسام‌الدین (1383): «نام مستعار در شعر نو»، زنده‌رود، فصلنامة فرهنگ، ادب و تاریخ، شماره 30 و 31، بهار و تابستان، برگ‌های 40 تا 51.
32. یادنامه احمد شاملو (1392): شعری که زندگیست، یادنامة احمد شاملو نقد و تحلیل اشعار احمد شاملو، به اهتمام قدمیاری، مجید، تهران: سخن.‌
33. یادنامه احمد شاملو(1381): بامداد همیشه، (مجموع مقالات)؛ تنظیم از سرکیسیان، آیدا، تهران: مؤسسة نگاه.
34. Grace (1975), H. logic and conyerstion, syntax and semantics, academic press, vol 3.