کیفیت بیداری قهرمان درون در داستان «ماهی سیاه کوچولو»

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)

چکیده

در میان نویسندگان قبل از انقلاب، داستان­های صمد بهرنگی جایگاهی خاص دارند؛ زیرا ماهیت تمثیلی و نمادین داستان­های او در کنار ظرفیت­های روایتگری آن­ها، در خدمت تیپ­سازی همسو با تفکر ایدئولوژیکی اوست. تلاش بهرنگی برای ارائة آرمانشهر ایرانی در داستان­هایش با تمرکز بر قهرمان­سازی، به داستان­های او ازجمله داستان­های کودکانة او ظرفیت­های تحلیل روان­شناختی داده است. این پژوهش به شیوة توصیفی ـ تحلیلی با تأکید بر چهارچوب نظری «بیداری قهرمان درون» مورد نظر کارل پیرسون و هیو کی‌مار و تلفیق آن با نظریة «سفر قهرمان» کمپبل تلاش کرده‌ به این مهم دست یابد. از نتایج تحقیق برمی­آید که شخصیت­ «جستجوگر» -که ماهی سیاه کوچولو در داستان نماد آن است و از دوست­داشتنی­ترین کهن­الگوی شخصیتی بهرنگی- قهرمانی است که در مسیر سفر قهرمانانة خود در مواجهه با کهن­الگوهای «جنگجو» و «نابودگر» به کمک کهن­الگوهای «حامی» به وادی «تشرف» قدم می­نهد و به آزادی و رهایی درونی؛ یعنی همان بیداری قهرمان درون، دست می­یابد. تکرار و به تعبیری حلول خصایص کهن­الگویی «ماهی سیاه کوچولو» در ماهی­ قرمز کوچولوی پایان روایت، علاقة صمد را به نمایش استمرار این چرخه در میان جامعه نشان می­دهد؛ یعنی تقویت و زنده­نگه داشتن «حس جستجوگری» و «اعتراض» در نهاد آزادة کودکان هم عصر خویش و نسل آینده.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسنده [English]

  • . .
چکیده [English]

.

آلن، گراهام (1385). بینامتنیت، ترجمة  پیام یزدانجو، چاپ دوم، تهران: نشر مرکز.
اسمیت، ژوئل (1387). فرهنگ اساطیر یونان و رم، ترجمة شهلا برادران خسروشاهی، چاپ دوم، تهران: نشر فرهنگ معاصر و روزبهان.
بهرنگی، صمد (1388). ماهی سیاه کوچولو، چاپ پنجم، تهران: نشر نخستین.
--------- (1348). «ادبیات کودکان سخنی دربارة کتاب آوای نوگولان»، مجموعه مقاله­ها، تبریز: انتشارات شمس.
پیرسون، کارول.اس و هیو کی‌مار (1391). زندگی برازندة من: مؤثرترین راهکارهای تحلیل خویشتن و غنی‌سازی ارتباط با دیگران، ترجمة کاوه نیری، چاپ ششم، تهران: بنیاد فرهنگ زندگی.
حری، ابوالفضل (1392). جستارهایی در باب نظریة روایت و روایت­شناسی، چاپ اول، تهران: خانة کتاب.
درویشیان، علی اشرف (1379). یادمان صمد بهرنگی، تهران: انتشارات کتاب و فرهنگ.
دقیقیان، پروین (1386). روان‌شناسی تیپ­های نه‌گانه، تهران: آشیانه کتاب.
دوران، بهناز (1382). «عقده اُدیپ در آثار صمد بهرنگی»، کتاب ماه کودک و نوجوان، شمارة 72، صص203-205.
زایپس، جک (1387). «چرا ادبیات کودک وجود ندارد»، ترجمة فریده پورگیو، دیگرخوانی­های ناگزیر: رویکردهای نقد و نظریة ادبیات کودک، مرتضی خسرونژاد، چاپ اول، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
سلدن، رامان و پیتر ویدوسون (1384). راهنمای نظریة ادبی معاصر، ترجمة عباس مخبر، چاپ سوم، تهران: طرح نو.
سیف الدینی، علیرضا (1388). قصه مکان: مطالعه­ای در شناخت قصه نویسی ایران، چاپ اول، تهران: نشر افراز.
شاهرخ، حکمت و سارا مهدی خانی (1388). «بررسی قصه ماهی سیاه کوچولوی صمد بهرنگی بر اساس نقد امپرسیونیستی»، مجلة زبان و ادبیات دانشگاه آزاد اراک، شمارة 17- صص47-56.
طباطبایی، سیدجواد و نگین نوریان (1393). «کودکانه­های سیاسی صمد بهرنگی»، پژوهشنامة علوم سیاسی، سال نهم، شمارة دوم، صص101-130.
عباسی، علی و محمد محمدی (1381). صمد، ساختار یک اسطوره، چاپ اول، تهران: نشر سخن.
قاسم زاده، سیدعلی و فاطمه سرباز (1392). «تحلیل روانشناختی-مدرنیستی رمان بی‌وتن برمبنای نظریة بیداری قهرمان درون»، پژوهش‌های ادبی، سال دهم، شمارة چهل و دوم، صص 113-142.
کمپبل، جوزف (1377). قدرت اسطوره، ترجمة عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.
--------- (1389). قهرمان هزار چهره، ترجمة شادی خسروپناه، چاپ چهارم، مشهد: انتشارات گل آفتاب.
لوته، یاکوب (1386). مقدمه‌ای بر روایت در ادبیات و سینما، ترجمة امید نیک فرجام. چاپ اول، تهران: مینوی خرد.
نامور مطلق، بهمن(1386). «ترامتنیت مطالعة روابط یک متن با دیگرمتن­ها»، پژوهشنامة علوم انسانی، شمارة 56، 83-98.
نیکولایوا، ماریا (1387). «بزرگ شدن: دوراهی ادبیات کودک»، ترجمة غزال بزرگ مهر، دیگرخوانی­های ناگزیر، به کوشش مرتضی خسرونژاد، چاپ اول، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.