گفتمان طنز در آثار صادق چوبک

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران

2 دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه مازندران

چکیده

  طنز نوعی گفتمان است که جهت انتقاد و یا التذاذ مخاطب به کار گرفته می­شود. ادبیات معاصر ایران از طنز برای بازتاب دیدگاه­های انتقادی استفاده می­کند چنانچه داستان­پرداز جدّی­نویسی چون چوبک، زمانی که قلمِ جدّ احساس عجز می­کند، از طنز یاری می­جوید. واکاوی طنز داستان­های او می­تواند در درک گفتمان­های مسلّط داستان­های وی و دوره­ای از تاریخ ایران، نقش تأثیرگذاری داشته ­باشد. طنزهای چوبک را از لحاظ درون­مایه و کارکرد می­توان به 4 دستۀ فلسفی، اجتماعی، سیاسی و پیشبرنده تقسیم کرد. طنز فلسفی و اجتماعی وی نسبت به دیگر طنزهایش تلخ­تر است. گفتمان اصلی آن، بازتاب نگاه پوچگرایانه نسبت به زندگی است. گفتمان اصلی نویسنده در طنز اجتماعی، ضدیت با نادانی، فقر و فساد اجتماعی، در طنز سیاسی ضدیت با نظام سلطه است. طنز ساده و پیشبرنده کمتر انتقادی است و برای گسترش داستان و شخصیّت­پردازی مورد استفاده قرار می­گیرد.         

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسندگان [English]

  • . . 1
  • . . 2
چکیده [English]

.

آقاگل­زاده،فردوس (1392). فرهنگ توصیفی تحلیل گفتمان و کاربردشناسی، تهران: علمی فرهنگی.
باختین، میخاییل (1380). سودای مکالمه، خنده، آزادی. ترجمۀ محمدجعفر پوینده ، تهران: چشمه.
پیروز، غلامرضا (1386). «درون­مایه­های داستان­های صادق چوبک با تکیه بر رمان سنگ صبور». پژوهش­نامه­ی علوم انسانی. شماره 54، صص 155-176.
جوادی، حسن (1384). تاریخ طنز در ادبیات فارسی. تهران: کاروان.
چراغی،رضا و دیگران (1390). «تحلیل رویکردهای انتقادی روشنگران ایرانی به شعرکلاسیک». پژوهش زبان و ادبیات فارسی. شماره 20، صص 137-162.
چوبک، صادق (1352). روز اول قبر، چاپ 2. تهران: جاویدان.
چوبک، صادق (1352). سنگ صبور، چاپ 2. تهران: جاویدان.
چوبک، صادق (1355). انتری که لوطیش مرده بود، چاپ 6. تهران: جاویدان.
چوبک، صادق (1369). خیمه شب بازی، لوس آنجلس: کتاب.
حلبی، علی­اصغر (1364). مقدمه­ای بر طنز و شوخ ­طبعی در ایران، تهران: پیک.
داد، سیما (1387). فرهنگ اصطلاحات ادبی، چاپ 4. تهران: مروارید.
درّی، جهانگیر (1380). «طنز در آثار صادق چوبک». ترجمۀ رضا جولایی. مجموعه مقالات یاد صادق چوبک. به کوشش علی دهباشی، تهران: ثالث، صص 67-77.
رحمانی، نصرت (1380). «درازنای سه شب پرگو». در مجموعه مقالات یاد صادق چوبک. به کوشش علی دهباشی، تهران: ثالث، صص 267-295.
شفیعی شکیب، مرتضی (1385). «تأملی در معنا و مراد طنز و جایگاه طنز در ادب فارسی»، قند پارسی، ش 35 ، صص 19-25.
شفیعی­کدکنی، محمدرضا (1384). «طنز حافظ»، حافظ، شمارۀ 19، صص 39-42.
صدر، رؤیا (1381). بیست سال با طنز، تهران: هرمس.
مجابی، جواد (1383). نیشخند ایرانی، تهران: روزنه.
محمدی کله­سر و دیگران (1390).«زمینه­های گفتگویی طنز در مثنوی»، پژوهش­های ادب عرفانی، شمارۀ 19، صص 134-166.
نیگل، توماس (1382). «پوچی»، ترجمۀ حمید شهریاری، نقد و نظر، شمارۀ 29 و 30، صص 92-107.