رفتارشناسی شخصیت‌های داستانک‌های عدل و دزد قالپاق نوشتۀ صادق چوبک بر اساس نظریات روانشناسی اجتماعی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه لرستان

2 دانشجوی دوره دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لرستان

چکیده

صادق چوبک (1377-1295 ه.ش.) از داستان‌نویسان نام‌آشنای معاصر است. در داستانهای چوبک می‌توان چهرۀ جامعۀ ایران زمان نویسنده را به وضوح دید. در این مقاله، به روش تحلیل و توصیف متن و با بهره‌گیری از مطالعات بینارشته‌ای (روانشناسی، جامعه‌شناسی و ادبیات) به رفتارشناسی شخصیتها در دو داستانک «عدل» و «دزد قالپاق» از صادق چوبک پرداخته‌ایم. برای این کار، تأثیر حضور دیگران در رفتار فرد را -که یکی از اساسی‌ترین موضوعات روانشناسی اجتماعی است- در دو اثر یاد شده بررسی کرده‌ایم و با ارائۀ نظریه‌های مختلف، ضمن روانشناسی شخصیتها، به ریشه‌یابی برخی رفتارهای اجتماعیِ آنان پرداخته‌ایم و بدین گونه زوایایی از هنرآفرینی چوبک را در ترسیم اوضاع اجتماعی و فرهنگی دهه‌های 20 و 40 به نمایش گذاشته‌ایم. مقالۀ حاضر می‌تواند سرآغازی بر بررسی دیگر داستانهای چوبک از نگاه روانشناسی اجتماعی باشد؛ نیز در نقد و بررسی آثار دیگر نویسندگان با رویکرد روانشناسی اجتماعی راهگشاست. یافته‌ها نشان می‌دهد که از دیدگاه روانشناسی اجتماعی، نظریه‌های «پخش شدن مسؤولیت»، «بی‌توجهی جمعی»، «همرنگی ماشینی» و «ناکامی-پرخاشجویی» با داستانک‌های عدل و دزد قالپاق همسازی و همنوایی دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسندگان [English]

  • . . 1
  • . . 2
چکیده [English]

.

ارونسون، الیوت (1387)؛ روانشناسی اجتماعى؛ ترجمۀ حسین شکر شکن، چ 5، تهران: رشد.
استوارت، ریچارد (1370)؛ آخرین روزهای رضاشاه؛  ترجمۀ عبدالرضا هوشنگ مهدوی و کاوه بیات، تهران: نشر نو.
بارون، رابرت و دیگران (1388)؛ روانشناسی اجتماعی؛ ترجمۀ یوسف کریمی، چ2، ویراست یازدهم، تهران: روان.
براهنی، رضا (1377)؛ «بحران صادق چوبک و روایت تجدد و حرامزادگی در آثارش»؛ آدینه، ش 131، صص20-24.
بیرهوف، هانس ورنر (1384)؛ رفتارهای اجتماعی مطلوب از دیدگاه روانشناسی اجتماعی؛ چ1، تهران: گل‌آذین.
پیروز، غلامرضا (1386تابستان)؛ «درون‌مایه‌های داستانهای صادق پوبک با تکیه بر رمان سنگ صبور»؛ پژوهشنامۀ علوم انسانی، ش54، صص155-176)
چوبک، صادق (1355)؛ چراغ آخر؛چ2، تهران: انتشارات جاویدان.
چوبک، صادق (1346)؛ خیمه‌شب بازی؛ چ1، تهران: انتشارات جاویدان.
حسینی، فاطمه (1386)؛ بررسی آثار چوبک از دیدگاه ناتورالیسم و رئالیسم؛ چ1، تهران: ترفند.
داد، سیما (1371)؛ فرهنگ اصطلاحات ادبی؛ چ1، تهران: مروارید.
دوچ، مورتون و روبرت م. کراوس (1385)؛ نظریه‌ها در روانشناسی اجتماعی؛ ترجمۀ مرتضی کتبی، چ2، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
دستغیب، عبد العلی(1353)؛ نقد آثار چوبک؛ چ1 تهران: پازند.
دهباشی، علی [به کوشش] (1380)؛ یاد صادق چوبک، چ1، تهران: ثالث.
صنعتی، محمد (اسفند 1373)؛ «برزخ رابطه»؛ دفتر هنر، ش 3، سال‌ دوم، صص 243-246.
عسگری حسنکلو، عسگر (1387)؛ نقد اجتماعی رمان معاصر فارسی با تأکید بر ده رمان برگزیده؛ چ1، تهران: نشر و پژهش فرزان روز.
فردوسی، علی (1373)؛ «آه ما جانیان زرنگ حق به جانب: جامعه‌شناسی خیر و شر در قصه‌های صادق چوبک» دفتر هنر، س2، ش3، صص 234-240.
فروم، اریک (1379)؛ گریز از آزادی؛ ترجمة عزت‌الله فولادوند، چ 9. تهران: مروارید.
کریمی، یوسف (1391)؛ روانشناسی اجتماعی ( نظریه ها، مفاهیم و کاربردها)؛ چ27، تهران: ارسباران.
کلاین‌برگ، اتو (1370)؛ روانشناسی اجتماعی؛ ترجمۀ علی محمد کاردان، چ10، 2مجلد (جلد دوم)، تهران: اندیشه.
کوئن، بروس (1378)؛ مبانی جامعه‌شناسی؛ ترجمه و اقتباس غلامعباس توسلی و رضا فاضل، چ10، تهران: سمت.
گرین، جورج و لیزی کریمر (1392)؛ راهنمای عملی رمان‌نویسی؛ ترجمۀ پدرام لعل‌بخش و ابوذر متشکری، چ1، تهران: افراز.
گلاور، جان ای. و راجر اچ. برونینگ (1385)؛ روانشناسی تربیتی: اصول و کاربرد آن؛ ترجمۀ علینقی خرازی، چ6، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
محمدی‌اصل، عباس (1385)؛ بزهکاری نوجوانان و نظریه‌های انحراف اجتماعی؛ چ1، تهران: علم.
مشفق کاظمی، مرتضی (1371)؛ روزگار و اندیشه‌ها- دوران پختگی؛ ج2، بی‌جا: ابن‌سینا.
مهدی‌پور عمرانی، روح‌الله (1387)؛ گزیدۀ داستانهای کوتاه صادق چوبک؛ چ3، تهران: روزگار.
میرصادقی، جمال (1385)؛ عناصر داستان، تهران: سخن.
ولک، رنه و آوستن وارن (1382)؛ نظریۀ ادبیات؛ ترجمۀ ضیاء موحد و پرویز مهاجر، چ2، تهران: علمی و فرهنگی.
یونسی، ابراهیم (1385)؛ هنر داستان نویسی؛  چ 7، تهران: نگاه.
Herbig, P.A. and Kramer, H., (1994) The Effect of Information Overload on the Innovation Choice, Journal of Consumer, Vol. 11, No. 2, pp. 45-54.