بررسیِ مؤلفه‌های زمانِ روایی در رمان «جزیرة سرگردانی» و «ساربان سرگردان» سیمین دانشور

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ولی عصر رفسنجان

2 کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ولی عصر رفسنجان

چکیده

    زمان روایی یا به تعبیر ژِرار ژِنت زمان داستانی، در انتقال مفاهیم، شخصیّت­پردازی و توصیف نقشی غیر قابل انکار دارد. استفادة از مؤلفه‌های زمان روایی و لایه­های مختلف زمان، از بارزترین ویژگی­های رمان دو جلدی سیمین دانشور به شمار می­رود. در این پژوهش، نویسندگان با روش استقرایی، مؤلفه­های زمان روایی را در سه مقولۀ نظم، تَداوم و بَسامد در رمان دو جلدی «جزیرة سرگردانی» و «ساربان سرگردان» سیمین دانشور مورد بحث و بررسی قرار داده­اند. تحلیل این دو رمان، نشان می‏دهد که زمانِ کرنولوژیک جاری در کل اثر، حوادث و اتفاقات حدود چهار سال زندگی اشخاص رمان را دربرمی‌گیرد. گذشته‏نگری به عنوان وجهِ غالب داستان، ابزار اصلی سبک روایی نویسنده به‌شمار‌ می‏رود که در این بین گذشته‏نگری درونی، با مرور ذهنیِ خاطرات شخصیّت‌های اصلی، اغلب برای ترسیم روابط بین شخصیّت‏ها و کُنش فردی و اجتماعی‏شان استفاده شده‌ است. زمان‏پریشی آینده‏نگر گرچه سهم اندکی در دو رمان مذکور دارد اما تصویرگر آشفتگی‏های روحی و دغدغه‏های شخصّیت‏های داستان است. شتاب مثبت که اصلی‏ترین مؤلفۀ آن در داستان‏ها، گفتگو است، دانشور از آن به بهترین شکل برای نشان دادن حالات درونی شخصیّت‏ها استفاده می‏کند. بسامد مفرد، دیگر عنصر روایی غالب در رمان است که منجر به شتاب مثبت‏ شده است. بسامد مکرر و بسامد بازگو نیز برای تأکید بر عادات و ویژگی‏های شخصیّتی در دست نویسنده است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسندگان [English]

  • . . 1
  • . . 2
چکیده [English]

.

آدام، ژان میشل  و رواز، فرانسواز (1383). تحلیل انواع داستان-رمان-درام-فیلم­نامه، ترجمة آذین حسین­زاده و کتایون شهپر راد، چاپ اول، تهران: نشر قطره.
آلن، گراهام (1380). بینامتنیت، ترجمة پیام یزدانجو، چاپ اول، تهران: نشرمرکز.
اخوت، احمد (1371). دستور زبان داستان، جلد اول، چاپ اول، اصفهان: فردا.
ایبرمز، ام.اچ و گالت هرفم، جفری (1381). فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی، ترجمة سعید سبزیان، چاپ اول، تهران: رهنما.
بارت، رولان (1387). درآمدی بر تحلیل ساختاری روایت‌ها، ترجمة محمد راغب، چاپ اول، تهران: فرهنگ صبا.
برتنس، هانس (1384). مبانی نظریة ادبی، ترجمة محمد رضا ابوالقاسمی، چاپ اول، تهران: نشر ماهی.
برسلر، چارلز (1382). درآمدی بر نظریه­ها و روش­های نقد ادبی، ترجمة مصطفی عابدینی فرد، چاپ اول، تهران: نیلوفر.
بی­نیاز، فتح الله (1387). درآمدی بر داستان­نویسی و روایت­شناسی، چاپ اول، تهران: افراز.
تودوروف، تزوتان (1382). بوطیقای ساختارگرا، ترجمة محمد نبوی، چاپ دوم، تهران: آگه.
     دانشور، سیمین (1381). جزیرة سرگردانی، چاپ سوم، تهران: انتشارات خوارزمی.
دانشور، سیمین (1380). ساربان سرگردان، چاپ اول، تهران: انتشارات خوارزمی.
ریکور، پل (1383). زمان و حکایت، ترجمة مهشید نونهالی، جلد اول، چاپ اول، تهران: گام نو.
ریمون-کنان، شلومیت (1381). «مولفة زمان در روایت»، ترجمة ابوالفضل حری، فصلنامة هنر، شمارة 53، صص 27-8..
سرشار، محمدرضا (1383). «ساختار و شیوة بیان در جزیرة سرگردانی و ساربان سرگردان»، مجلة ادبیات داستانی، سال 12، شمارة83 ، صص 18-14.
سیدان، مریم (1387). «تحلیل و بررسی شازده احتجاب گلشیری با دیدگاه ساختارگرایانه»، فصلنامة نقد ادبی، سال اول، شماره4، صص 82-53.   
قاسمی­پور، قدرت (1387). «زمان و روایت»، فصلنامة نقد ادبی، سال اول، شماره 2، صص  144-124.
لوته، یاکوب ( 1386). مقدمه­ای بر روایت در ادبیات و سینما، ترجمة امید نیک فرجام، چاپ اول، تهران: انتشارات مینوی خرد.
مکاریک، ایرنا ریما (1384). دانشنامة نظریه­های ادبی معاصر، ترجمة مهران مهاجر و محمد نبوی، چاپ اول، تهران: انتشارات آگه.
وبستر، راجر (1382). پیش درآمدی بر مطالعة نظریة ادبی، ترجمة الهه دهنوی، چاپ اول، تهران: روزگار.
منابع لاتین
Cuddon, J. A. (1984).A dictionary of literary terms, Penguin books.
Galens, David.(2012). Literary Movements for students, volume 1&2, 1st edition, Rahnama Pub. 
Genette, Gerard. (1980). Narrative Discourse. An essay in method. trans. Jane E. Lewin,  Cornell University Press, Ithaca New York