«جامعه‌شناسی رمان خاله‌بازی از بلقیس سلیمانی بر مبنای نظریّۀ "پی‌یر بوردیو"»

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه پیام نور

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه پیام نور

چکیده

     بازخوانی آثار ادبی با رویکردهای تازه به پویایی فضای جامعۀ ادبی می­انجامد. نقد جامعه­شناسی در عرصۀ ادبیّات، به بررسی تأثیر متقابل ادبیّات و جامعه بر یکدیگر می­پردازد و با تحلیل این تأثیر و تأثّرها، راهی نوین در برابر کسانی قرار می­دهد که دغدغۀ اصلی ذهن آن­ها شناخت انسان و جامعۀ جدید انسانی است. نگرش جامعه­شناسانه به رمان با رویکرد جامعه­شناسی زنان، منظری نسبتاً نوپدید است که از قابلیّت وگنجایی چشم­گیری برای بحث‌های نوین و جذّاب در این زمینه برخوردار است. نگارندگان از این نظرگاه و با تکیه بر دیدگاه­های «پی­یر بوردیو»، نظریّه­پرداز و منتقد فرانسوی، به بررسی رمان خاله­بازی از بلقیس سلیمانی پرداخته­اند. سلیمانی در این رمان با نگاهی واقع­گرایانه و در عین حال انتقادی به مسایل اجتماعی و فرهنگی ایران، خصوصاً وضعیّت زنان در دهۀ شصت و قبل از آن می­پردازد. روش تحقیق این مقاله، توصیفی - تحلیلی و بهره­ور از دیدگاه جامعه­شناسی بر پایۀ مکتب انتقادی پی­یر بوردیو است. در رابطۀ دیالکتیکیِ عاملیّت و ساختارِ بوردیو در کنشِ افراد این داستان، بیشتر بازتولید ساختارهای ثابت فرهنگی وجود دارد؛ امّا در پایان رمان، شاهد تولید ساختاری جدید از سوی یکی از شخصیّت­های اصلی آن هستیم. همچنین مفاهیم بازتاب یافته در رمان خاله­بازی ناظر بر آن است که نویسندۀ آن – خواسته یا ناخواسته - با نگاهی به جامعه در بستر اسطوره­ای، تاریخی، پیشامدرن، مدرن و پسامدرن و مقایسۀ ضمنی آن‌ها با یکدیگر، رابطۀ دیالکتیکی عاملیّت و ساختار بوردیو را تأیید می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسندگان [English]

  • . . 1
  • . . 1
  • . . 2
چکیده [English]

..

- آبوت، پاملا و والاس کلر (1380). جامعه­شناسی زنان، ترجمۀ منیژه نجم عراقی، چاپ هشتم، تهران: نی.
- اسکارپیت، روبرت (1376). جامعه­شناسی ادبیات، ترجمۀ مرتضی کتبی، تهران: سمت.
- اعزازی، شهلا (1390). دگرگونی در نقش زنان (مجموعه مقالات)، تهران: علم.
- ایگلتون، تری (1381). درآمدی بر ایدئولوی، ترجمۀ اکبر معصوم­بیگی، تهران: آگاه.
- بوردیو، پی­یر (1393الف). تمایز، ترجمۀ حسن چاوشیان، تهران: ثالث.
ـ بوردیو، پی­یر (1393ب)، درسی دربارۀ درس، ترجمۀ ناصر فکوهی، تهران: نی.
ـ بوردیو، پی­یر (1390). نظریّۀ کنش، ترجمۀ مرتضی مردیها، تهران: نقش و نگار.
- پاک­نهاد جبروتی، مریم (1381). فرادستی و فرودستی در زبان، چاپ اوّل، تهران: گام نو.
- ترابی، علی اکبر (1379). جامعه­شناسی ادبیّات، تهران: فروزش.
- تسلیمی، علی (1390). نقد ادبی، چاپ دوّم، تهران: کتاب آمه.
- توسّلی، غلام­عبّاس (1383). نظریّه‌های جامعه‌شناسی، تهران: سمت.
- دوبوار، سیمون (1388). جنس دوّم، (دورۀ 2جلدی)، ج1، ترجمۀ قاسم صنعوی، چاپ هشتم، تهران: توس.
- ریتزر، جورج (1374). نظریّۀ جامعه­شناسی در دوران معاصر، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: علمی
- زرافا، میشل (1386). جامعه­شناسی ادبیّات داستانی، ترجمۀ نسرین پروینی، تهران: سخن.
- سلیمانی، بلقیس (1390). خاله­بازی، تهران: ققنوس.    
- سیدمن، استیون (1388). کشاکش آرا در جامعه‌شناسی، ترجمۀ هادی جلیلی، تهران: نی.
- شفیعی­ کدکنی، محمّدرضا (1391). رستاخیز کلمات (درس گفتارهایی دربارۀ نظریّۀ ادبی صورت­گرایان روس)، چاپ سوّم، تهران: سخن.
- شویره، کریستین و دیگران (1385). واژگان بوردیو، ترجمۀ مرتضی کتبی، تهران: نی.
- فکوهی، ناصر (بهار 1384). «پی­یر بوردیو: پرسمان دانش و روشنفکری»، مجلّۀ علوم اجتماعی دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، سال دوّم، شمارۀ 1.
- کلمن، جیمز (1377). بنیاد نظریّۀ اجتماعی، ترجمۀ منوچهر صبوری، تهران: نی.
- گلدمن، لوسین (1371). جامعه­شناسی ادبیّات (دفاع از جامعه­شناسی رمان)، ترجمۀ محمّدجعفر پوینده، چاپ اوّل، تهران: هوش ابتکار.
- گلدمن، لوسین و دیگران. (1377). درآمدی بر جامعه‌شناسی ادبیّات، ترجمه و گردآوری محمّدجعفر پوینده، تهران: نقش جهان.
- گیدنز، آنتونی (1390). جامعه­شناسی، ترجمۀ منوچهر صبوری، تهران: نی.
- لش، اسکات (1383). جامعه­شناسی پست­مدرنیسم، ترجمۀ شاپور بهیان، تهران: ققنوس.
- مکاریک، ایرنا ریما (1385). دانش­نامۀ نظریّه­های ادبی معاصر، ترجمۀ مهران مهاجر و محمّد نبوی، چاپ دوّم، تهران: آگه. 
- مور، رابرت و مایکل گرانقل (1388). مفاهیم کلیدی پی­یر بوردیو، ترجمۀ محمّدمهدی لبیبی، تهران: افکار.
- نجم عراقی، منیژه و دیگران (1389). زن و ادبیّات، (گزینش و ترجمه)، تهران: چشمه.
- ولّک، رنه و آوستن وارّن (1373). نظریّۀ ادبیّات، ترجمۀ ضیاء موحّد و پرویز مهاجر، چاپ اوّل، تهران: علمی و فرهنگی.
- هولمز، ماری (1387). جنسیّت در زندگی روزمرّه، ترجمۀ محمّدمهدی لبیبی، تهران: نقد افکار.