بررسی تطبیقی سبک ادبی میرزا علی‌اکبر صابر طاهرزاده و اشعار سید اشرف‌الدین گیلانی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دکترای ادبیات فارسی، آکادمی ملی علوم آذربایجان، انستیتوی شرق شناسی

چکیده

در پژوهش حاضر، تأثیر اشعار فکاهی انتقادی میرزا علی‌اکبر صابر طاهرزاده بر سبک ادبی اشعار سید اشرف‌الدین گیلانی در روزنامة نسیم شمال بررسی شده است. علی‌اکبر صابر طاهرزاده یک مکتب ادبی را در ادبیات آذربایجان پایه‌ریزی کرد. این شاعر در زمان انقلاب مشروطه، در آثار خود مفاهیمی همچون مبارزه با جهل، خرافات، بی‌سوادی، پاسداشت حقوق زنان و ... را با اندیشه رئالیستی تبیین و با قلمی ساده و عامیانه سروده و در روزنامة ملا نصرالدین منتشر ‌کرده است. او اشعار زیادی را در بحبوحة انقلاب مشروطة ایران سرود. علاوه ‌بر این‌که از سبک ادبی او در آذربایجان تقلید شد، هم‌زمان در ایران، سید اشرف‌الدین گیلانی تحت تأثیر او در روزنامة نسیم شمال، اشعاری فکاهی با زبانی ساده و فرم و محتوایی جدید سرود. این اشعار به ‌صورت اقتباس، نظیره و ترجمه‌ می باشند. همچنین در برخی آثار او، ردپای اندیشه‌های صابر را نیز می توان یافت. ویژگی های رفتاری موجود در شخصیت‌های اشعار صابر در شعر سید اشرف‌الدین منعکس شده اند؛ از این‌ رو می‌توان گفت که او فقط تقلیدو یا اقتباس نکرده، بلکه بر حسب ذوق شاعری خود، لحن، زبان، آهنگ شعر را تغییر داده است. او در بعضی از اشعار، مضمون اصلی را از صابر گرفته و بنا بر سلیقة خود و البته ضرورت، ابیات دیگری را به آن اضافه کرده است. این جنبه از شعر سید اشرف‌الدین از نظر محققان پنهان مانده است. از این ‌رو در این پژوهش، ابعاد این گونه از تأثیرپذیری سید اشرف‌الدین از صابر بررسی و آشکار شده است.

عنوان مقاله [English]

.

نویسنده [English]

  • مهدی بوشهری
چکیده [English]

.

آدمیت، فریدون (1388).  فکر دموکراسی اجتماعی در نهضت مشروطیت ایران، تهران: گستره.  
آرین‌پور، یحیی (1382). از صبا تا نیما، تهران: زوار.
افشار، ایرج (۱۳۵۸). نامه‌های سیاسی دهخدا، تهران: روزبهان.
باستانی پاریزی، ابراهیم (۱۳۸۲). کلیات جاودانة نسیم شمال، تهران: اساطیر.
براون، ادوارد گرانویل (۱۳۳۷). تاریخ مطبوعات و ادبیات ایران در دوره مشروطه، ترجمه محمد عباسی. تهران: معرفت.
بهار، محمدتقی (1389). دیوان اشعار بهار، تهران: نگاه.
پیفون، محمد (۱۳۵۸). نشریة ملانصرالدین پیک انقلاب، تهران: کار.
زمانوف، عباس (۱۳۵۸). صابر و معاصرین او، ترجمة اسد بهرنگی، تبریز: شمس.
کسروی، احمد (۱۳۷۰). تاریخ مشروطة ایران، تهران: امیرکبیر.
گویارد، ماریوس فرانسوا (۱۳۷۴). ادبیات تطبیقی، ترجمه علی اکبرخان محمدی. تهران: پاژنگ.
گیلانی سید اشرف‌الدین (1385). کلیات جاودانة نسیم شمال، به‌کوشش حسین نمینی، تهران: اساطیر.
گیلانی سید اشرف‌الدین (1326). نسیم شمال، ش ۱۲.
گیلانی، سید اشرف‌الدین (1328). مکتوب شهری، ۱۳۲۸، س 3، ش ۳.
صدری‌نیا، باقر (1384). «سید اشرف‌الدین حسینی، ناسیونالیست اسلام‌گرا»، شاعر مردم، تهران: سخن.
صابر، میرزا علی‌اکبر (۱۹۷۷). هوپ‌هوپ‌نامه، ترجمة احمد شفایی، باکو: نشریات دولتی آذربایجان.
ملک‌زاده، مهدی (۱۳۷۳). تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، تهران: علمی.
ولک، رنه و آستین وارن (۱۳۷۳). نظریه ادبیات، ترجمه ضیاء موحد و پرویز مهاجر. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
یزدانی، سهراب (۱۳۹۱). اجتماعیون عامیون، تهران: نشر نی.
 
Hüseynov, boyukaqa (1975). XX əsr fars şerində ənənə və novatorluq, Bakı: Elm nəşriyyati.
Haciyev, Cəfər Xəndan (1955). XX əsr Azərbaycan ədəbiyyati tarixi, Bakı: Azяrbaycan universiteti nяшriyyati.
Mirəhmədov, Əziz (1958). Sabir, Baki: Azərbaycan elmlər akademiyasi nəşriyyatı.
Tahirzadə, Sabir M. Ə. (1992). Hophopnamə, Tərtib edən Məmmədəv Məmməd, Bakı: Yazıçı Azərbaycan universiteti nəşriyyati.
Paşayev, Mircəlal (1974). XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı, Bakı: Maarif nəşriyati
.Nurlan :Bakı, Əşrəfəddin Hüseyni satirasi Seyid .(2006) Qiyasi,