تجلّی تعهّد اجتماعی و اندیشه‌های وطنی در شعر شاعران متعهّد ابوالقاسم شابیّ و اقبال لاهوری

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه عربی دانشگاه آزاد جیرفت

چکیده

آثار شکل‌گرفته بر مبنای تعهّد اجتماعی به مجموعه‌آثاری گفته می‌شود که از زشتی‌ها و بیدادهای ظالمان و سلطه‌گران در حوزه‌های گوناگون سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، و اجتماعی پرده برداشته و درصدد برمی‌آید تا این مفاهیم را با زبانی هنرمندانه به مخاطبان خود انتقال دهد. در این راستا مطالعه و بررسی جلوه‌های تعهّد اجتماعی و اندیشه‌های وطنی در آثار هنرمندان متعهّد، از جانب پژوهشگران ادبی و اجتماعی کاری ارزنده و جالب توجّه است. نگارنده در این مجال قصد دارد تا با بررسی تعهّد اجتماعی و اندیشه‌های وطنی در شعر شاعران متعهّد قرن بیستم (اقبال لاهوری و ابوالقاسم شابی) به معرفی وجوه اشتراک و افتراق اندیشة این دو در حوزة ادب مقاومت بپردازد. در این پژوهش آرای اقبال لاهوری شاعر، ادیب، متفکّر پاکستانی، و آخرین شاعر مطرح پارسی‌گوی شبه‌قارة هندوستان با اندیشه‌های ابوالقاسم شابی، شاعر جوان تونسی، سنجیده خواهد شد. گفتنی است که افکار ضدّ استعماری در اشعار سیاسی این دو شاعر جایگاهی ویژه دارد. منتها اقبال با تکیه بر فلسفة خودی سعی در بیدارساختن ملّت مسلمان داشته امّا شابی اساس اندیشه‌های انقلابی خود را در برابر قدرت‌های استعماری بر پایة تقویت ارادة مردم جهان استوار ساخته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Reflection of Social Commitment and Home-related Thoughts in the Poetry of Committed Poets (Abu al-Qasim Shabbi and Iqbal Lahoori)

نویسنده [English]

  • Mehdi Momtahen
چکیده [English]

The works completed based on social commitment refers to a set of works that reveal the ugliness and tyranny of the oppressors in different political, cultural, economic and social fields and seek to transfer these concepts with an artistic language to their audience. In line with this, study of reflections of social commitments and the thoughts related to the home country in the works by committed artists is a valuable and remarkable investigation by the researchers of literature and sociology.
This paper attempts to study the social commitment and home country-related thoughts in the poetry of the committed poets in the 20th century, namely Iqbal Lahoori and Abu al-Qasim Shabbi, and to introduce the common points and different thoughts of these two in the field of literature of resistance. In this study, the opinions and thoughts of Iqbal Lahoori, the Pakistani poet and scholar who is the last well-known Persian-writing poem in India, are compared with the thoughts of Abu al-Qasim Shabbi, the young Tunisian poet.
It should be mentioned that anti-colonialist thoughts have a special place in the political poems of these two poets. However, Iqbal relied on his own philosophy and tried to awaken the Muslim nation, while Shabbi founded his revolutionary thoughts against colonist powers based on strengthening the will and determination of people in the world.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • social commitment
  • home country thoughts
  • Colonization
  • Iqbal Lahoori
  • Abu al-Qasim Shabbi (Aboul-Qacem Echebbi)
آل بویه لنگرودی، عبدالعلی (1390). «جلوه‌های پایداری در شعر ابوالقاسم شابی»، ادبیات پایداری، ش 3 و 4.
امیردهی، ع. ر. (1385). «سرزمین‌های جهان اسلام: تونس»، اندیشة تقریب، ش 9.
بی‌نام (1389). «اندیشه: اقبال لاهوری»، فردوسی، دورة جدید، ش 84.
چهرقانی برچلویی، رضا (1383). «تأملی در نسبت پایداری و ادبیات»، شعر، ش 35.
الشابی، ابوالقاسم (2008). الاغانی، تحقیق صلاح‌الدین الهواری، بیروت: دارالعودة.
شبستری، معصومه (1376). «اراده و جبر و اختیار در شعر ابوالقاسم شابی»، فقه و حقوق خانواده، ش 5.
شراره، عبداللطیف (1982 م). دراسة تحلیلیه، بیروت: دار بیروت.
شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1387). شعر معاصر عرب، تهران: سخن.
شمس لنگرودی، محمّد (1390). تاریخ تحلیلی شعر نو، ج 4، تهران: مرکز.
شمیسا، سیروس (1374). انواع ادبی، تهران: فردوس.
صبور، داریوش (1378). برکران بی‌کران، نگاهی به شعر معاصر فارسی، تهران: سخن.
طراد، مجید (1994 م). دیوان الشابّی و رسائله، بیروت: دارالکتاب العربی.
فاضلی، قادر (1383). «اسرار خودی در اندیشة اقبال لاهوری»، نشریة علوم سیاسی، دانشگاه باقرالعلوم (ع)، ش 27.
کرو، ابوالقاسم (1998 م). حیاته و شعره، بیروت: دار مکتبة الحیاة.
لاهوری، محمّد اقبال (1343). کلیّات اشعار فارسی مولانا اقبال لاهوری، با مقدمة احمد سروش، تهران: سنایی.
مدرسی، فاطمه (1379). «اقبال لاهوری نغمه‌سرای بیداری»، مجلة دانشکدة ادبیات دانشگاه تهران، ش 153 و 154.
ممتحن، مهدی و دیگران (1388). «نگرشی تطبیقی بر رویکردهای سیاسی در دیوان شابی و کلیّات اقبال لاهوری»، ادبیات تطبیقی، س 3، ش 11.
ممتحن، مهدی و زهرا مهاجر (1392). اقبال لاهوری و ابوالقاسم شابی در گذرگاه ادبیات تطبیقی، تهران: لوح محفوظ.
منظور، ضیاء (1358). «اقبال لاهوری طراح پاکستان»، پیام اسلام، ش 5.
مهاجر نوعی، زهرا (1389). «زندگی در دیوان اغانی الحیاة ابی القاسم الشابی»، دانشنامه، ش 79.
واعظی، مرادعلی (1382). «اسرار خودی اقبال ـ نگرشی نو به عرفانی پویا و زندگی‌ساز»، ادبیات دانشگاه بیرجند، ش 3.