هنجارگریزی نوشتاری در اشعار نصرت رحمانی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان

.

چکیده

برجسته‌سازی ویژگی و مشخصۀ زبان ادبی است. اثر ادبی به این وسیله از واقعیت موجود جهان واقع و نیز ساخت آشنای متن آشنایی‌زدایی می‌کند. برجسته‌سازی را می‌توان با هنجارگریزی زبانی، یعنی انحراف هدف‌مند، نقش‌مند و غایت‌مند از قواعد کلی زبان، یک‌سان شمرد. هنجارگریزی نوشتاری یکی از انواع هشت‌گانۀ هنجارگریزی است که «لیچ» از آن‌ها نام برده‌است و بسیاری از شاعران معاصر از این شیوه برای افزودن معنا یا معناهایی ثانوی بر واحد اولیۀ زبانی سود برده‌اند.
نصرت رحمانی یکی از شاعرانی است که در اشعار خود به شکل مناسب نوشتار و پیوند آن با معنا و عاطفۀ شعر توجه کرده‌ است. شکستن سطرهای شعر، تکرار واژگان و نوشتن پلکانی سطرهای شعر، استفاده از شکل تصویری اعداد، جدانویسی حروف واژه‌ها و استفاده از علامت نگارشی مکث (...)، مهم‌ترین شیوه‌هایی‌اند که شاعر از آن‌ها سود برده ‌است تا تصاویر، صداها، شکل طبیعی گفتار و کنش، وقفه‌ها و امتداهای زمانی، حالت تأمل و تفکر و کتمان واژه، و سطر یا بندی از شعر را به خواننده نشان دهد. استفاده از این شیوه‌های نوشتار بر تأثیر عاطفی شعر می‌افزاید، خواننده را در سطح آگاهی بالاتری نسبت به شنونده قرار می‌دهد و او را در آفرینش شعر شریک می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Graphological Deviation in the Poetry of Nosrat Rahmani

نویسنده [English]

  • Najmeh Hosseini Sarvari
Assistant Professor, Persian Language and Literature, Bahonar University of Kerman hosseini.sarvari@gmail.com
چکیده [English]

Foregrounding is a feature and characteristic of literary language by which the literary work de-familiarizes the real fact of the world as well as the familiar structure of the text. Foregrounding can be considered identical to verbal deviation, i.e. purposeful, impressive and targeted deviation from the general rules of the language. Graphological deviation is one of eight deviations introduced by G. N. Leech used by many contemporary poets to enhance meaning or secondary meanings to basic unit of language.
Nosrat Rahmani is one of the poets who have paid a great attention to appropriate writing style and its relevance to the meaning as well as the poem's emotiveness in his poetry. Breaking the lines of the poem, anaphora (repetition of a word or phrase at the beginning of successive phrases (usually for emphasis)), stepped writing of poetry lines, utilizing figurative form of numbers, writing the letters of words separately and using suspension point or points of ellipsis (...) are all among the most important approaches from which the poet takes advantage. This way, drawings, sounds, normal form of speech and action, time intervals and extensions, reflection and contemplation manner and concealment of the word may represent a line or a stanza of the poem to the reader. Applying theses writing styles will add to the emotional impression of the poem; bring the reader to a higher level of understanding than the listener and involve him in composing the poetry.

کلیدواژه‌ها [English]

  • de-familiarization
  • foregrounding
  • graphological deviation
  • poetry of Nosrat Rahmani
منابع
احمدی، بابک (1370). ساختار و تأویل متن، تهران: مرکز.
ایگلتون، تری (1383). نظریۀ ادبی، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: مرکز.
برنتز، ویلم (1382). نظریۀ ادبی، ترجمۀ فرزان سجودی، تهران: آهنگ دیگر.
پیا، پاسکال (1391). گیوم آپولینر در آینۀ آثارش، ترجمۀ محمدعلی سپانلو، تهران: چشمه.
حسینی، صالح (1371). نیلوفر خاموش، تهران: نیلوفر.
حق‌شناس، محمدعلی (1370). مقالات ادبی زبان‌شناختی، تهران: نیلوفر.
خائفی، عباس و محسن نورپیشه (1388). «آشنازدایی در اشعار یدالله رویایی»، فصل‌نامۀ پژوهش‌های ادبی، س 6، ش 5.
رحمانی، نصرت (1383). گزیدۀ اشعار، تهران: مروارید.
رحمانی، نصرت (1386). کولی وحشی، گزیدۀ اشعار، به انتخاب محمدعلی سپانلو. تهران: نگاه.
رحمانی، نصرت (1386). مجموعه اشعار، تهران: نگاه.
ریما مکاریک، ایرنا (1384). دانش‌نامۀ نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: آگه.
سجودی، فرزان (1384). نشانه‌شناسی و ادبیات، تهران: فرهنگ کاوش.
سجودی، فرزان (1387). «توهم حضور: نقدی بر هنجارگریزی لیچ و اصل رسانگی شفیعی کدکنی»، فصل‌نامۀ هنر، ش 42.
سجودی، فرزان و فرناز کاکه‌خانی (1387). «تعامل سیلان نشانه‌ها و هنجارگریزی معنایی در گفتمان شعر»، فصل‌نامۀ زیباشناخت، ش 19.
سلدن، رامان و پیتر ویدوسون (1384). راهنمای نظریۀ ادبی معاصر، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: طرح نو.
سنگری، محمدرضا (1381). «هنجارگریزی و فراهنجاری در شعر»، رشد آموزش زبان فارسی، ش 64.
سیدحسینی، رضا (1376). مکتب‌های ادبی، ج 2، تهران: نگاه.
شکلوفسکی و دیگران (1385). نظریۀ ادبیات، متن‌هایی از فرمالیست‌های روسی، ترجمۀ عاطفه طاهایی، تهران: اختران.
شمس قیس رازی (1360). المعجم فی معاییر شعر عجم، تصحیح علامه محمد عبدالوهاب قزوینی و تصحیح مجدد مدرس رضوی، تهران: زوار.
شمس لنگرودی (1377). تاریخ تحلیلی شعر نو، تهران: مرکز.
شمیسا، سیروس (1371). ای. ای. کمینز و شعرهایی از او، تهران: فردوس.
صالحی‌نیا، مریم (1382). «هنجارگریزی نوشتاری در شعر امروز». فصل‌نامۀ پژوهش‌های ادبی، ش 1.
صفایی، علی و علی احمدی (1389). «مقایسۀ شعر سیاه فروغ فرخزاد و نصرت رحمانی». فصل‌نامۀ پژوهش‌های ادبی، س 7، ش 27.
صفوی، کوروش (1373). از زبان‌شناسی به ادبیات، ج 1، نظم، تهران: چشمه.
صفوی، کوروش (1380). از زبان‌شناسی به ادبیات، ج 2، شعر، تهران: حوزۀ هنری.
طغیانی، اسحاق و سمیه صادقیان (1390). «هنجارگریزی در مجموعه شعر از این اوستا». ادبیات پارسی معاصر، س 1، ش 1.
مدرسی، فاطمه (1388). «فرایند فراهنجاری واژگانی در اشعار شفیعی کدکنی»، زبان و ادب پارسی، ش 42.
موکارفسکی، یان (1373). «زبان معیار و زبان شعر، اصفهان»، کتاب اصفهان، دورۀ اول، ش 2.
نظریانی، عبدالناصر و الهام منفردان (1388). «نمادپردازی سیاسی ـ اجتماعی در اشعار نصرت رحمانی»، نشریۀ دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان، س 8، ش 28.
نیما یوشیج (1350). تعریف و تبصره و یادداشت‌های دیگر، تهران: امیرکبیر.
نیما یوشیج (1363). حرف‌های همسایه، تهران: دنیا.
واعظ کاشفی سبزواری، میرزا حسین (1369). بدایع‌الافکار فی صنایع‌الاشعار. ویراستۀ میرجلال‌الدین کزازی، تهران: مرکز.
 
Cummings, E. E. (1994). Complete Poem, Liveright.
Dickinson, Emily Elizabeth (2010). Poem by Emily Dickinson, Creat Space.