پدیدارشناسی مکان و تخیل در داستان‌های زندان رضا براهنی بر اساس دو رویکرد «شولتز» و «باشلار»

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری ادبیات فارسی دانشگاه الزهرا

2 گروه ادبیات دانشگاه الزهرا تهران ایران

3 دانشکدۀ ادبیات دانشگاه اراک. ایران

10.30465/copl.2023.45851.4015

چکیده

پدیدارشناسی مکان شاخه‌ای از پدیدارشناسی است که دربارۀ مکان به‌عنوان یک پدیدار توجه می‌کند. مکان‌ها در پدیدارشناسی، شخصیت و روح دارند که توسط عناصر معماری و اشیائی که در مکان قرار می‌گیرند، خود را به انسان‌ها نشان می‌دهند. شناخت شخصیت و روح مکان سبب ایجاد حس مکان می‌شود. بر اساس ویژگی‌های فردی، حس مکان در انسان‌ها متفاوت است. پدیدارشناسی تخیل به مکان‌ها از نظر رابطۀ آن‌ها با تخیل توجه می‌کند. در تحلیل پدیدارشناسی مکان و تخیل داستان زندان، به مکان زندان توجه می‌شود تا با توجه به حس مکان، نحوۀ تعامل شخصیت داستان با زندان مشخص شود. در این پژوهش تلاش شده است تا مکان زندان در آثار داستانی رضا براهنی بررسی شود. رضا براهنی در داستان‌های «آواز کشتگان»، «رازهای سرزمین من»، «بعد از عروسی چه گذشت؟» و «چاه به چاه» به مکان زندان پرداخته است. در این داستان‌ها مکان زندان، سلول‌های انفرادی است. عناصری مانند «چشم‌بند» و «صدا» در این داستان‌ها حضور پررنگ دارند. زندان در داستان‌های براهنی به کمک ایجاد هویت و دیگری‌سازی آمده است. شخصیت‌های داستان‌ها برای فرار از درد ناشی از شکنجه‌گاه به مدد ادبیات و گاه از طریق خاطره، تخیل را فرامی‌خوانند و لحظات مشقت‌بار شکنجه را قابل تحمل می‌کنند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Phenomenology of Place and Imagination in the Prison Stories of Reza Baraheni Based on Schultz and Bachelard Approaches

نویسندگان [English]

  • azam abdollahian 1
  • mahdi nikmanesh 2
  • Hamid Abdollahian 3
1 ph.D.candidate.faculty of literature. alzahra university . tehran.iran
2 Department of Literatur.Alzahra Univesity.Tehran
3 Faculty of Literature, Arak University.Iran
چکیده [English]

place as a phenomenon. In phenomenology, places do have personalities and spirits depicting themselves to human beings through architectural elements and those objects being located at certain locations. Recognizing personality and Genius Loci brings about a sense of place. Sense of place differs from one person to another according to certain individual characteristics. The phenomenology of imagination regards places in the connection they have with imagination. Analyzing phenomenology of place and imagination in prison stories focuses on the location of a prison in order to identify the way a character interacts with the prison in regard to the sense of place. We’ve been trying in this study to deal with prison as a location in the fictional works of Reza Baraheni. In the stories such as Avaz_e koshtegan, Razha-ye Sarzamin_e Man, Ba’d az Arusi Che Gozasht? , and Chah be Chah Well to, Reza Baraheni deals with the location of prisons. The location of the prison is solitary confinement in those stories. Elements such as blindfolds and voices have a conspicuous presence in the above-mentioned stories. Prison, in Baraheni’s stories, helps to bring about identity formation and otherization. In order to escape the pain they feel at the torture chambers, Baraheni’s characters call on imagination with the help of literature and occasionally by means of memories, making agonizing moments of torture somehow bearable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Phenomenology of Place
  • Phenomenology of Imagination
  • Prison Stories
  • Reza Baraheni
  • آلتمن، ایروین (1382)، محیط و رفتار اجتماعی؛ خلوت، فضای شخصی، قلمرو و ازدحام؛ ترجمۀ علی نمازیان، تهران، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
  • بارکر، کریس (1391)، مطالعات فرهنگی (نظریه و عملکرد)، مترجمان مهدی فرجی و نفیسه حمیدی، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
  • باشلار، گاستن (1387)، بوطیقای فضا، مترجمان؛ مریم کمالی و محمد شیربچه، تهران، انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
  • براهنی، رضا (1362)، چاه به چاه، تهران، نشر نو.
  • -------- (1363)، آواز کشتگان، تهران، نشر نو.
  • -------- (1367)، رازهای سرزمین من، تهران، نشر مغان.
  • -------- (1388)، بعد از عروسی چه گذشت، تهران، موسسه انتشارات نگاه.
  • پرتوی، پروین (1392)، پدیدارشناسی مکان، تهران، مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری متین
  • پورعمرانی، روح الله (1387)، ادبیات زندان، تهران، آفرینش.
  • پورمند، حسنعلی، محمودی‌نژاد، هادی. رنج‌آزمای‌آذری، محمد. (1389)، مفهوم مکان و تصویر ذهنی و مراتب آن در شهرسازی از دیدگاه «کریستین نوربری شولتز» در رویکرد پدیدارشناسی، مدیریت شهری؛ شماره 26، صص 92 ـ 79
  • حاتمی، سنبل. موسوی، سید جلیل. طلیسچی، غلامرضا. (1395)، نگرش پدیدارشناسانه به بررسی نقش مرز در مکان‌های طبیعی و مکان‌های انسان ساخت، مطالعات محیطی هفت حصار، سال چهارم، شمارۀ 15، صص 36 ـ 27.
  • دارتیگ، آندره، (1395)، پدیدارشناسی چیست، ترجمه محمود نوالی، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی.
  • دیباج، سید موسی، (1393)، فی‌المکان، تهران، مؤسسۀ انتشارات دانشگاه تهران.
  • رلف، ای (ادوارد)، (1389)، مکان و بی مکان، مترجمان؛ محمدرضا نقصان محمدی، کاظم مندگاری، زهیر متکی، تهران، آرمانشهر.
  • شولتز، کریستیان نوربرگ، (1381)، مفهوم سکونت به سوی معماری تمثیلی، ترجمۀ محمود امیر یاراحمدی، تهران، نشر آگه.
  • --------، (1382)، گزینه‌ای از معماری: معنا و مکان، ترجمه ویدا نوروز برازجانی، تهران، جان وجهان.
  • --------، (1387)، معماری: حضور، زبان و مکان، ترجمۀ علیرضا سید احمدیان، تهران، انتشارات نیلوفر.
  • --------، (1388)، روح مکان به سوی پدیدارشناسی معماری، ترجمه محمدرضا شیرازی، تهران، رخ داد نو.
  • عرفانی، محمود. داورنیا، رحیم. بخشی‌زاده، حسین. (1390). بررسی تأثیر زندان بر تکرار جرم (مورد مطالعه زندان مرکزی اردبیل). فصلنامه راهبرد اجتماعی و فرهنگی. سال اول. شماره اول.صص 125 ـ 103.
  • غلامی، علی نجات، (1398). آشنایی با پدیدارشناسی، تهران، نشر پگاه روزگار نو.
  • فن مایس، پی یر، (1384)، از صورت تا مکان، ترجمه فرزین فردانش، تهران، مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.