تحلیل گفتگو: واکاوی پاره‌گفتارها در دو رمان حصار و سگ‌های پدرم و یکلیا و تنهایی او

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کردستان

2 کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کردستان

10.30465/copl.2023.44849.3956

چکیده

یکی از زیرمجموعه‌های تحلیل گفتمان، تحلیل گفتگوهای اثر مورد بررسی است. جدا از معنای ظاهری و شیوۀ طرح جمله-ها در گفتگوها، می‌توان از دل آن‌ها پی به ذهنیت‌های پنهانی برد که خود را در قالب واژه‌ها، معانی، نشانه‌ها، رفتارها و حرکات طرفین گفتگو نمایان می‌کنند. با واکاوی شیوۀ تعامل طرفین گفتگو، آغاز و پایان گفتگو، نوبت‌گیری، بازخورد و اصلاح در گفتگوها می‌توان جنبه‌ها و جلوه‌هایی از گفتگو را نشان داد که اغلب در نگاه اول به چشم نمی‌آیند. بر این اساس، در این نوشتار تلاش شده است که نحوۀ استفاده از زبان و شیوۀ ارتباط طرفین گفتگو که در قالب جمله‌ها و عبارات بازنمایی شده است، همراه با ناگفته‌های دیگری که در پس پشت جمله‌ها و معانی قرار گرفته‌اند، مورد بررسی قرار بگیرند. به عبارت دیگر، در این پژوهش به شیوۀ توصیفی- تحلیلی، مدیریت تعامل افراد با یکدیگر و نحوۀ شکل‌گیری ارتباط اجتماعی در گفتگوهای دو اثر ادبی-روایی حصار و سگ‌های پدرم و یکلیا و تنهایی او مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد در هر دو گفتمان، قدرت از بالا به پایین اعمال می‌شود و یک نفر در رأس هرم قدرت قرار دارد. در برابر گفتمان غالب، سوژه‌ها بسیار ناتوان‌اند و عاملیت و نقش چندانی در داستان ندارند. در رمان یکلیا و تنهایی او، علاوه بر نهاد قدرت، نهاد دین و مردم نیز در ادارۀ امور جامعه ایفای نقش می‌کنند اما نهاد قدرت و دین، سعی بر آن دارند که مردم را به سمت خود بکشند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Conversation analysis In two novels: hesaaro saghaye pedaram and yakolya va tanhaiye ou

نویسندگان [English]

  • . . 1
  • touraj khosravi shaabani 2
1 .
2 Master's degree in Persian language and literature, University of Kurdistan
چکیده [English]

یکی از زیرمجموعه‌های تحلیل گفتمان، تحلیل گفتگوهای اثر مورد بررسی است. جدا از معنای ظاهری و شیوۀ طرح جمله-ها در گفتگوها، می‌توان از دل آن‌ها پی به ذهنیت‌های پنهانی برد که خود را در قالب واژه‌ها، معانی، نشانه‌ها، رفتارها و حرکات طرفین گفتگو نمایان می‌کنند. با واکاوی شیوۀ تعامل طرفین گفتگو، آغاز و پایان گفتگو، نوبت‌گیری، بازخورد و اصلاح در گفتگوها می‌توان جنبه‌ها و جلوه‌هایی از گفتگو را نشان داد که اغلب در نگاه اول به چشم نمی‌آیند. بر این اساس، در این نوشتار تلاش شده است که نحوۀ استفاده از زبان و شیوۀ ارتباط طرفین گفتگو که در قالب جمله‌ها و عبارات بازنمایی شده است، همراه با ناگفته‌های دیگری که در پس پشت جمله‌ها و معانی قرار گرفته‌اند، مورد بررسی قرار بگیرند. به عبارت دیگر، در این پژوهش به شیوۀ توصیفی- تحلیلی، مدیریت تعامل افراد با یکدیگر و نحوۀ شکل‌گیری ارتباط اجتماعی در گفتگوهای دو اثر ادبی-روایی حصار و سگ‌های پدرم و یکلیا و تنهایی او مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد در هر دو گفتمان، قدرت از بالا به پایین اعمال می‌شود و یک نفر در رأس هرم قدرت قرار دارد. در برابر گفتمان غالب، سوژه‌ها بسیار ناتوان‌اند و عاملیت و نقش چندانی در داستان ندارند. در رمان یکلیا و تنهایی او، علاوه بر نهاد قدرت، نهاد دین و مردم نیز در ادارۀ امور جامعه ایفای نقش می‌کنند اما نهاد قدرت و دین، سعی بر آن دارند که مردم را به سمت خود بکشند.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hesaro saghaye pedaram
  • Yakolia va tanhaiye ou
  • conversation analysis
  • power
  • interaction

مراجع

فارسی
آسابرگر، آرتور (١٣٩٨). تحلیل گفتمان کاربردی: فرهنگ عامه، رسانه­ها و زندگی روزمره. ترجمه­ حسین پاینده. چاپ دوم، تهران: انتشارات مروارید.
ابوت، اچ پورتر (1397). سواد روایت، ترجمۀ رؤیا پورآذر و نیما م.اشرفی، تهران: اطراف.
پالتریج، برایان (1399). درآمدی بر تحلیل گفتمان. ترجمه­ طاهره همتی. چاپ دوم، تهران: نشر نویسه پارسی.
پشابادی، یدالله و همکاران (١٣٩٦). «بررسی و تحلیل اندیشه­های شیرزاد حسن (بر اساس منتخب آثار داستانی وی)». پژوهشنامه ادبیات کردی. سال سوم، شماره ٤، صص. ٨٥-٣١.
تسلیمی، علی (1383). گزاره­هایی در ادبیات معاصر ایران (داستان)، تهران: اختران.
حسن، شیرزاد (١٣9٧). حصار و سگ های پدرم. ترجمه مریوان حلبچه­ای، تهران: نشر چشمه.
خندان مهابادی، رضا «سلطه در سایۀ حصار، تحلیل داستان بلند حصار و سگهای پدرم». وبلاگ محک روز. http://mahakerooz.blogfa.com/post/8 (تاریخ دسترسی، ٢٠ دی ١٤٠٠).
شاملو، احمد (1334). https://vinesh.ir (تاریخ دسترسی، ٢٠ دی ١٤٠٠).
صنعتی، محمد (١٣٩٠). «ادیپ ما و ادیپ آن­ها؛ روایتی از خودکامگی و پدرکشی در فرهنگ مرگ». سایت فرهنگ و روانکاوی.  https://www.mohammadsanati.net/1390/t/psychoanalyticalthought/484 (تاریخ دسترسی، ٢٠ دی ١٤٠٠).

قاسم­زاده، علی و الهه جعفری هرفته (١٣٩٢). «بازخوانش بینامتنی رمان اسطوره­ای یکلیا و تنهایی او نوشتة تقی مدرسی» پژوهش­های ادبی.  شماره 39.

قبادی، حسینعلی، سعید بزرگ بیگدلی و محمد علیجانی (1394). «تحلیل اسطوره‌ای یکلیا وتنهایی او و ملکوت با نگاه به تأثیر کودتای 28 مرداد در بازتاب اسطوره‌ها». متن پژوهی ادبی. ١٨. (٦٠). ٥٠-٢٥.
لاکلائو، ارنستو (١٤٠٠). پوپولیسم: دربارۀ عقل پوپولیستی. ترجمۀ­ مراد فرهادپور و جواد گنجی. تهران: نشر مرکز.
لاکلائو، ارنستو و دیگران (١٣٩٧). تحلیل گفتمان سیاسی. گردآوری و ترجمۀ­ امیر رضایی­پناه و سمیه شوکتی­مقرب. چاپ دوم، تهران: انتشارات تیسا.
مدرسی، تقی (1400). یکلیا و تنهایی او، تهران: فرهنگ جاوید.
معتمدنیا، معصومه (١٤٠٠). «در جستجوی آزادی یا گریز از آن: تحلیلی روانکاوانه از رمان حصار و سگ­های پدرم». پژوهشنامۀ ادبیات کردی. سال ٧، شماره ١، پیاپی ١، صص. ٣٨-٢٣.
میرعابدینی، حسن (1387). صد سال داستان­نویسی ایران (دورۀ چهار جلدی)، تهران: چشمه.
میلز، سارا (١٣٩6). گفتمان. ترجمۀ­ فتاح محمدی. زنجان: هزاره سوم.
نویهاورز، فردریک (1400). نظریۀ سوبژکتیویته در فلسفۀ فیشته، ترجمۀ سید مسعود حسینی، تهران: ققنوس.
هوارث، دیوید (١٣٩٧). گفتمان. ترجمه­ احمد صبوری. تهران: آشیان.
هوارث، دیوید (١٣٧٧). «نظریه گفتمان». فصلنامۀ علوم سیاسی، ترجمۀ علی­اصغر سلطانی، سال اول، شمارۀ دوم، صص. ١٨٣-١٥٦.
کُردی
رحیمیان، محمد (١٣٨٣). «کێشەی مەعریفە و تراژیدیای نائامادەگی لە ڕۆمانی حەسار و سەگەکانی باوکم»، دووهەفتەنامەی ڕۆژهەڵات، ساڵی یەکەم، ژمارەی ٥.
سجادی، بختیار (١٣٨٠). «سووژەی کوردی و چەشنەکانی باوک لە حەسار و سەگەکانی باوکم-دا»، گۆڤاری دەق؛ س. ٢، ژ. ٢، لل. ١٧٤-١٥١.
ادبیات پارسی معاصر
دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 1
اردیبهشت 1402
صفحه 53-78

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار