«تحلیل شعر واحه‌ای در لحظه سهراب سپهری بر مبنای بنیان‌های عرفان بودیستی و اسلامی»

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 دانشیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

3 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی ،دانشگاه پیام نور ، تهران ، ایران

4 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

10.30465/copl.2023.43885.3912

چکیده

سهراب سپهری شاعر بزرگ معاصر با عرفان اسلامی آشناست. تأثیرپذیری وی از عرفان اسلامی و به ویژه اندیشه‌های مولانا را در مجموعةشرق اندوه به وضوح می‌توان دید. علاوه بر آن سیر آفاقی‌اش در معابد شرق دور، موجبات آشنایی او را با آیین بودیسم و ذن و طریقة عرفانی آنان فراهم آورد. او خود در کتاباتاق آبی به این مسأله اشاره می‌کند. با وجود اینکه زمینه و پایه‌های عرفان سپهری را، عرفان اسلامی، بودیسم و ذن تشکیل می‌دهند اما باید گفت عرفان او تلفیق ویا التقاط این طریقه‌ها نیست؛ بلکه سپهری از هر سه عبور می‌کند و به معرفت خاص خویش می‌رسد. غایت در سلوک اسلامی، رسیدن به مقام مشاهده است و در عرفان بودایی رسیدن به «سمادی» و در ذن «ساتوری». شعر واحه‌ای در لحظه نیز رسیدن به شهود است، سپهری در این شعر، شهود خویش را گزارش می‌کند. اما شهود او برخلاف فرقه‌های یاد شده، نه در عالم لاهوت بلکه در ناسوت و نه در افلاک بلکه در خاک است. او خاک را به تماشا نشسته است وشهودش را گزارش می‌کند.

پرسش اصلی جستار حاضر این است که آیا سهراب سپهری تنها از طریق تطابق و همپوشانی مفاهیم عرفان شرقی و اسلامی به کشف یک لحظه روشن‌شدگی می‌پردازد؟ بررسی مفاهیم و نشانه‌ها نشان می‌دهد که وی با عبور از این دو نحله فکری به واسطه تلقی فلسفی مدرن و البته بر پایه مبانی اسلامی- بودیستی، به درک تازه‌ای از «اکنونیت» در «مقام هیچ» می‌رسد. مقالة حاضر تحلیل همین پناهگاه ایماژیک است که «قرارگاه سکونت» سپهری است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

"Analysis of Sohrab Sepehri's poem of an oasis in the moment based on the foundations of Buddhist and Islamic mysticism"

نویسندگان [English]

  • ziba parishani 1
  • Majid sarmadi 2
  • fatemeh koupa 3
  • hoseyn Yazdani 4
1 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Payame Noor University, Tehran, Iran
2 Associate Professor of the Department of Persian Language and Literature, Payam Noor University, Tehran, Iran
3 payam-e-noor
4 Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, Payam Noor University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Abstract

Sohrab sepehri, the great contemporary poet, is completely familiar with Islamic ERFAN. The influence of Islamic Erfan on him is obvious in “Shargh-E-

Andouh” set. Additionally, his trips to far east temples made him familiar with Buddhism, Zen and their mystical ways; to which he mentions in his book “Blue Room”. Though Islamic mysticism, Buddhism and Zen constitute Sohrab Sepehri’s basis of mysticism; but one should say his mysticism is not a combination of these paths. Rather, Sohrab Sepehri transcends all the three and reaches his unique wisdom. The extremity of Islamic mysticism is reaching the position of observer, those of Buddhism is “samadi” and those of Zen is “Satouri”. The poem of “Vahe-EI-Dar Sokoot” is also reaching intuition. Sepehri in this poem reports his intuition. But his intuition unlike other mentioned sects, rather than being the world of divinity, is in the world of materiality (Nassout), and rather than being in skies, is in the terrain. He is sitting on the terrain, reporting his intuition. Sepehri, like any great poet, resides in his emotional world. The present paper is an analysis of this historical sanctuary, Sepehri's "settlement base"

کلیدواژه‌ها [English]

  • Oasis
  • Moment
  • Meditation
  • Samadi
  • Pargia. Buddhism
  • Sepehri

مراجع

کتابنامه
قرآن مجید.1367. ترجمۀ عبدالمحمد آیتی. تهران: سروش.
-ابن اسحاق،محمد.1374. سیرة النبی. تصحیح تقی مدرسی چهاردهی.چاپ اول.تهران: مرکز.
اردلان، نادر و لاله بختیار1391.حس وحدت(نقش سنت در معماری ایران). مترجم ونداد جلیلی.چاپاول. یغمایی.
اصفهانی عمران، نعمت. 1389. «حقیقت جویی عارفانه سهراب سپهری با رویکردی تطبیقی به عرفان اسلامی و بودایی». فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی. دانشگاه جیرفت. سال چهارم. شماره 14. صص 29-42.
الیاده،میرچا.1382. از جادو‌درمانگران تا اسلام. ترجمه مانی صالحی علامه.چاپ اول. نشر ورجاوند.
امید یزدانی، ثمین. 1390. «بررسی عرفان شرقی در تصویر کلام سهراب سپهری». پایان نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز.
باشلار، گاستون. 1400. آب و رؤیاها. ترجمۀ مسعود شیربچه و معظم وطنخواه، تهران: گستره.
براهنی، رضا.1380. طلا در مس.  چاپ اول. تهران: زریاب.
 بقلی شیرازی، روز بهان.1360. شرح شطحیات. تصحیح هانری کربن. چاپ اول. تهران: طهوری.
داتا، تریا.1396. سرود رستگاری (کهن‌ترین متن وحدت وجود)ترجمه قاسم هاشمی نژاد. چاپ اول. نشر ثالث.
دباغ، سروش. 1393. در سپهر سپهری. تهران: نگاه معاصر.
دزو، جوانگ.1384. مجموعه آثار.ترجمه مریم کمالی و مسعود شیربچه. چاپ اول.انتشارات میترا.
دهخدا،علی اکبر.1382.لغت نامه.تهران: دانشگاه تهران.
سپهری،سهراب.1379. هشت کتاب. چاپ بیست و چهارم.انتشارات طهوری.
سورة نیلوفر (یک متن بودایی مهایانه). 1386. ترجمه ع. پاشایی.چاپ اول. انتشارات فراروان.
سوزوکی، ب.ل.1380. راه بودا (آئین بودای مهایانه). ترجمه ع.پاشایی. چاپ اول. تهران: نگاه معاصر.
سوزوکی،د.ت.1378. ذن و فرهنگ ژاپنی. ترجمه ع .پاشایی. چاپ اول. تهران: میترا.
شمیسا، سیروس.1376. نگاهی به سپهری. چاپ هفتم. تهران:  مروارید.
شیرر،آلیستر.1376.هستی بی‌کوشش (یوگا سوتره‌های پتنجلی). ترجمه ع. پاشایی. چاپ اول.تهران: فراروان.
طاهری، فائزه.1396.«بررسی تطبیقی اشعار سهراب سپهری و سن ژون پرس با نگاهی به عرفان شرق دور». مجله ادبیات تطبیقی. سال نهم. شماره 16. صص 87-100.
طباطبائی، سیدمحمدحسین.1376. تفسیر المیزان. ترجمه محمدباقر موسوی.ج13. چاپ پنجم. بنیاد علامه طباطبائی.
عابدی، کامیار. 1377. تپش سایه دوست. تهران: تهران.
عابدی، کامیار و کریم امامی. 1393. از مصاحبت آفتاب. چاپ هفتم. تهران: ثالث.
ع. پاشایی1362. بودا. چاپ سوم. تهران: مروارید.
فراسوی فرزانگی (پرگیا پارمیتا)1380. ترجمه ع. پاشایی. چاپ اول.تهران: نگاه معاصر.
گوشه، اشوه.1382. بیداری ایمان در مهایانه (یک متن بودایی). ترجمه ع. پاشایی.چاپ اول.تهران: نگاه معاصر.
لائودزو.1377. دائودِجینگ. ترجمه بهزاد برکت و هرمز ریاحی. چاپ دوم. تهران: فکر روز.
نصر، سید‌حسین.1381. معرفت و معنویت. ترجمه انشاء‌الله رحمتی، چاپ دوم، تهران:سهروردی.
هان،تیک نات.1376. کلیدهای ذن. ترجمه ع. پاشایی. چاپ اول. تهران: ثالث.
هجویری، علی بن عثمان.1380. کشف المحجوب. تصصیح استاد ژوکوفسکی. با مقدمه قاسم انصاری. چاپ هفتم. تهران: طهوری.
 
References
Holy Qor′ān
Ebn Eshagh.Mohammad.(1995/1374SH).Sirat al nabi. Ed. By Taqi Modarresī čahār dahī. Tehrān: Markaz.
Ardalān. Nāder va Lāle   Bakhtīyār .(2012/1391SH).Hese vahdat (naqše sonnat dar meʼmārī īrān). Tr.By vandād jalīlī.Yaqmāī.
Esfahānī ʼomrān.Neʼmat.(2010/1389SH)." Haqīqat joūei-ye ҆arefāne-ye sohrab sepehri ba roykerdī Tatbīqī be ʼerfān-e eslāmī va Boūdāeī".Motāleʼāt-e Tatbīqī. University of Jīrot.Year 4.No. 14.Pp.29-41.
Eliade.Mircea.( 2002/1382SH). Az jādū darmāngarān tā eslām.Tr.By Mānī Sālehī allāme.varjāvand.
Omīd yazdāni. Samin.(2011/1390SH)." Barresī-ye erfān-e sharqī  dar tasvīr-e kalām-e Sohrab Sepehri". MA Thesis. Tehran: Tehran  Markaz Azad University.
Barāhenī.Rezā.(2001/1380SH).Talā dar Mes. Tehran: zaryāb.
Baqlī Šīrāzī. Rūzbehān.(1980/1360SH).Sharh-e Shathīyyāt. Ed. By Henry Corbin. Tehrān: Tahūrī..
Datta.treya.(2016/1396SH).Sorūd-e Rastegarī(kohantarīn matn-e vahdat-e vojūd).Tr.By Ghasem Hashemi nezhad. Tehrān:sales.
Chuang. Tzu.(2004/1384SH).Majmūʼe Āsār. Tr. By Maryam kamali va Masʼud Shirbache. Tehrān:Mitrā.
Dehkhoda.Ali Akbar. (2003/1382SH).loghat- nāmeh.Tehran:The university of Tehran.
Sepehri.sohrab.(1999/1379SH). Hasht ketāb. Tehrān: Tahūrī.
Soureh-ye Nīloūfar.(yek Matn-e Boudāī-ye Mahāyāna).(2007/1386) Tr. By Asgar  Pāsha′ei.Tehrān: Farāravān.
Suzuki. Beatrice Lane.(2000/1380SH).Rāh-e Boudā(2000/1380SH)Tr. ByAsgar  Pāsha′ei.Tehrān:Negāh-e Moʼaser.
Suzuki. Daisetz Teitaro.(1998/1378SH).Zen va Farhang-e Zhāponī.Tr.By .Asgar  Pāsha′ei. .Tehrān: Mītrā.
Shamisā. Sirous.(1997/1376SH). Negāhī be Sepehri.7th ed.Tehran: Morvārid.
Shearer. Alistair.(1996/1376SH). Hastī-ye Bī  Koūšeš( the yoga sutras of patanjali).Tr. ByAsgar  Pāsha′ei.Tehrān: Farāravān.
Tāherī. Fāʼze.(2016/1396SH)." Barresīy-e Tatbīqī-ye Ashʼār-e Sohrab Sepehri va Saint-John Perse bā negāhī be ҆erfān-e sharq-e dour". Adabīyāt-e Tatbīqī.Year 9.No. 16. Pp. 87-100.
Tabataba′i.Mohammad Hossein.(1996/1376SH).Tafsir-e al Mizan.Tr.By Mohammad Bagher Mūsavhi.Volrd 13.5th ed.Bonyad-e allame Tabataba′i.
Abedi. kāmyār.(1998/1377SH). Tapeš-e sāye-ye doūst. Tehran: Tehran.
Abedi.kāmyār va karīm Emāmi.(2014/1393SH). Az Mosābehat-e Āftāb.7th ed. Tehrān: sales.
Pāsha′ei.Asgar.(1983/1362SH).Boūda.3Rd ed. Tehran: Morvarīd.
Farāsūy-e Farzānegī(pargīyā pārmīta)(2001/1380SH) Tr. ByAsgar  Pāsha′ei.Tehrān:Negāh-e Moʼaser.
Ghosa.A′sva.(2003/1382).Bīdārī-ye īmān dar Mahayana(yek matn-e Boūdāeī).Tr. ByAsgar  Pāsha′ei.Tehrān:Negāh-e Moʼaser.
Lao.Tzu.(1997/1377SH).Tao te Ching.Tr. By Behzad Barekat va Hormoz Rīyāhī.2nd ed. Tehran: Fekr-e Roūz.
Nasr.Seyyed Hossein.(2002/1381SH).Maʼrefat va Maʼnavīyat.Tr.By Enshaʼallah Rahmatī. .2nd ed. Tehrān: Sohravardī.
Hanh.Thich Nhat.(1997/1376SH).Kelīdhay-e zen.Tr.By Asgar Pāshaʼei. Tehrān:sales.
Hujwiri.Ali B.Uthman. (2001/1380SH).Kashf al Mahjuob. Ed. By Ostad Zhukovski.Introduction by Ghasem Ansari. 7th ed. Tehrān: Tahūrī.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار