بازتاب اندیشۀ جان گرایی در رمان باد نوبان

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق (قیامدشت)

10.30465/copl.2023.42954.3862

چکیده

پژوهش حاضر در پی آن است که دیدگاههای اسطوره‌ای دربارۀ مقولۀ روان و پدیدۀ جان‌گرایی را در رمان «باد نوبان» واکاوی کند. این رمان دربردارندۀ بسیاری از باورهای عامیانۀ رایج در مناطق جنوبی ایران است؛ از جمله برگزاری مراسم زار که به مناسبت مهارِ تأثیر مخرّب ارواح در زندگی افراد اجرا می‌شود. در اعتقادات عامیانه، روح به عنوان موجودی فعال در زندگی انسان قادر است سودبخش یا آسیب رسان باشد. بدین منظور همواره ترفندهایی از جانب آدمیان برای دوری جستن از این آسیب‌های احتمالی در نظر گرفته می‌شده است. این رمان بر پایۀ همین باورها نگاشته شده است. در این مقاله، به روش تحلیل کیفی محتوا، با بررسی بینش اسطوره‌ای، ارتباط ارواح با حیات زندگان در رمان مورد نظر تبیین شده است. یکی از این اعتقادات یکی انگاشتن روح و باد است که پیشینۀ بسی کهن دارد. این باور در زبان و اعتقادات مردمی نیز انعکاس یافته است. همچنین ارتباط بین روح و آینه و دلیل پرمخاطره بودن انعکاس تصویر شخص در هر شیء نمایانده شده است. ارواحِ طبیعت همچون روح دریا به عنوان یکی از بنیادهای جان‌گرایی در اعتقادات عامیانه در این رمان نقشی بارز دارد؛ نیز شیوۀ برقراری ارتباط پیران و اشخاص صاحب صلاحیت با ارواح که ریشه در شمنیسم دارد عنصر مهم دیگری در روایت این داستان است که بدان پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Reflection of the thought of life in the novel "Bad Nuban"

چکیده [English]

The present study seeks to analyze the mythological views about the category of the soul and the phenomenon of animism in the novel "Bad e Nuban". This novel contains many popular beliefs in the southern regions of Iran; among them, the “Zar” ceremony, which is performed on the occasion of curbing the destructive influence of spirits in people's lives. In folk beliefs, the spirit as an active entity in human life is able to be beneficial or harmful. For this purpose, tricks have always been considered by people to avoid these possible damages. This novel is written based on these beliefs. In this article, the relationship between spirits and the living in the novel is explained by using the qualitative content analysis method, by examining the mythological insight. One of these beliefs is the belief that the spirit and the wind are the same, which has a very ancient history. This belief is also reflected in the language and popular beliefs. Also, the relationship between the soul and the mirror and the reason for the danger of reflecting a person's image in any object are shown. The spirits of nature, such as the spirit of the sea, play a prominent role in this novel as one of the foundations of animism in folk beliefs; also, the way of communication of elders and qualified persons with spirits, which is rooted in shamanism, is another important element in the narration of this story that has been discussed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • mythological criticism
  • animism
  • folk narrative
  • novel
  • soul
  • Zar ritual
فهرست منابع
الیاده، میرچا (1396) درپی سرچشمه‌های ادیان، ترجمۀ مینا غرویان، تهران: کتاب پارسه.
-------- (1372) رساله در تاریخ ادیان، ترجمه جلال ستاری، تهران: سروش.
--------(1387) شمنیسم، ترجمه محمد کاظم مهاجری، قم: نشر ادیان.
بهار، مهرداد (1391) پژوهشی در اساطیر ایران، چ 9، تهران: آگه.
پریدختان، زهرا؛ و دیگران (1399) سیر تاریخی حضور شمن و باورهای شمنی در جوامع انسانی، نشریه پژوهشنامۀ تاریخ، س15، ش 61 ( 27- 47)
جباره ناصرو، عظیم؛ زهرا زارعی (1400) باور عامۀ باد زار در مجموعه داستان ترس ولرز غلامحسین ساعدی، فرهنگ و ادبیات عامه، س9،ش40 (5- 35)
جعفری قنواتی، محمد (1382) باد زار و بانوی لیل، ماهنامۀ کتاب ماه هنر، شمارۀ 55 ( 94- 98)
دادگی، فرنبغ (1395) بندهش، گزارنده: مهرداد بهار، چ 5، تهران: توس.
دورکیم، امیل (1393) صور بنیانی حیات دینی، ترجمۀ باقر پرهام، چ5، تهران: مرکز.
رضی، هاشم (1343) تاریخ ادیان، تهران: کاوه.
--------(1382) دین و فرهنگ ایرانی پیش از عصر زرتشت، تهران: سخن.
ساعدی، غلامحسین (1345) اهل هوا، تهران: دانشگاه تهران.
سلامت‌نیا، فریده؛ و دیگران (1398) تطبیق جاندار انگاری حیوانی و انسانی در اشعار فروغ فرخزاد و نازک الملائکه، نشریۀ مطالعات هنر اسلامی، س15، ش34، (240 – 257)
شوالیه، ژان و آلن گربران (1384) فرهنگ نمادها، ترجمه سودابه فضائلی، تهران: جیحون
شیاسی، مرتضی؛ مسعود ولی عرب (1396) بررسی تأثیر دریا بر فرهنگ عامه مردم بوشهر، تاریخنامۀ خوارزمی، دانشگاه خوارزمی، س 5، ش 15 (116- 132)
فریز، جیمز جورج (1392) شاخۀ زرین، ترجمۀ کاظم فیروزمند، چ7، تهران: آگاه
کاسیرر، ارنست (1396)، فلسفۀ صورت‌های سمبلیک، ج2: اندیشۀ اسطوره‌ای، ترجمۀ یدالله موقن، چ5، تهران: هرمس.
مقصودی، منیژه (1391) بادهای  کافر و دهل سه سر در خلیج فارس مراسم آیینی درمانی زار، پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران، دوره 2، ش2 (11- 135)
ملک‌پور، جمشید (1399)، بادنوبان، تهران: ثالث.
مونسان، فرزانه و دیگران (1393) بینش اساطیری در آثار منیرو روانی‌پور، ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، س10، ش 37 (303 – 337)
ناس، جان (1354) تاریخ جامع ادیان، ترجمه علی اصغر حکمت، چ:3، تهران: پیروز.
نقوی، حسام‌الدین (1392) مؤلفه‌های بینش اسطوره‌ای در مراسم زار بندرعباس، پژوهشنامۀ فرهنگی هرمزگان، شمارۀ 6 و 7  (143-166)