وضعیت‌ پسامدرن در داستان کوتاه فارسی دهة هشتاد

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی

2 کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

در دهه‌های اخیر کاربرد رویکردهای پسامدرن در حوزۀ ادبیات داستانی ایران گسترش یافته ‌است. در اینجا با تعیین مشخصه‌های کلی پسامدرنیسم در داستان و تحلیل داستان‌های کوتاه نویسندگان شاخص دهة هشتاد از دیدگاه منتقدان، کوشش شده‌است چشم­اندازی اجمالی از وضعیت پسامدرن آنها ارائه شود. در نتیجه می‌توان گفت از میان داستان‌های کوتاه بررسی­شده، تنها 35% دست کم یک ویژگی پسامدرنیستی داشته­اند که از این میان بیشترین سهم مربوط به سال‌های 82 و 86  و کمترین مربوط به سال‌های 83 تا 85 است. با آنکه مشخصه‌هایی چون فراداستان، پسامرگ و بعد سوم بیشترین بسامد و منطقه‌سازی و وانمودگی کمترین بسامد را داشته‌اند و نویسندگان با اتخاذ شیوه‌ای محافظه‌کارانه در مواجه با واقعیت، بیشتر به مقولاتی مربوط به طرح داستانی پرداخته‌اند تا مایة داستانی اما سیر بهره‌گیری از مشخصه‌ها نشان می‌دهد که تمایل نویسندگان در این دهه از مشخصه‌های ظاهری به سمت مشخصه‌های محتوایی سوق یافته‌است. بر این اساس اگرچه می‌توان به دو رویکرد متفاوت میان نویسندگان در داستان‌پردازی پسامدرن اشاره کرد اما از میان آن‌ها افرادی چون خسروی، شهسواری، یادعلی، بیگدلی، صادقی، مختاری، ریاضی و محمودی گاه با بسامد بالای تنوع کاربرد مشخصه‌ها و گاه با تکیه اساسی بر بعضی مشخصه‌ها توانسته‌اند تا حدودی سبک خاص خود را در داستان پسامدرن عرضه کنند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسندگان [English]

  • . . 1
  • . . 2
1 .
2 .
بودریار، ژان (1392)، «وانموده‌ها»، سرگشتگی نشانه‌ها، ترجمۀ مانی حقیقی، تهران: نشر مرکز.
بیگدلی، احمد (1381)، من ویران شده‌ام، اصفهان: نقش خورشید.
...................... (1386)، آنای باغ سیب، تهران: آگه.
....................... (1387)، آوای نهنگ، تهران: چشمه.
پاینده، حسین (1390)، داستان کوتاه در ایران (داستان‌های پسامدرن)، تهران: نیلوفر.
حبیبی، حامد (1384)، ماه و مس، تهران: مرکز.
.................... (1388)، آنجا که پنچرگیری‌ها تمام می‌شوند، تهران: ققنوس.
حکیم‌معانی، محسن (1388)، ارواح مرطوب جنگلی، تهران: ققنوس
خاکی‌نژاد، رضا (1388)، سلام آقای ونسان، تهران: چشمه.
خسروی، ابوتراب (1388)، کتاب ویران، تهران: چشمه.
دان، رابرت ‌جی. (1385)، نقد اجتماعی پسامدرنیته؛ بحران‌های هویت، ترجمۀ صالح نجفی، تهران: نشر شیرازه.
دوامی، خسرو (1383)، هتل مارکوپولو، تهران: نیلوفر
ریاضی، امیرتاج‌الدین (1382)، وقتی در حراج خودت شرکت می‌کنی، تهران: آفرینش.
.............................. (1388)، بیانیه‌های جمعیت مبارزه با خشونت علیه اشیا، تهران: رود.
سناپور، حسین (1383)، با گارد باز، تهران: چشمه.
....................... (1387)، سمت تاریک کلمات، تهران: چشمه.
شهسواری، محمدحسن (1386)، تقدیم به چند داستان کوتاه، تهران: افق.
صادقی، لیلا (1381)، اگه اون لیلاست پس من کی‌ام، تهران: آوام­سرا.
عباسلو، احسان (الف1389)، کلاژ، تهران: آموت.
....................... (ب1389)، واهمه‌های سرخابی، تهران: آموت. 
فوکو، میشل (1389)، نظم اشیا؛ دیرینه‌شناسی علوم انسانی، ترجمۀ یحیی امامی، تهران: پژوهشکدة مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
قانع، علی (1385)، مورچه‌هایی که پدرم را خوردند، تهران: ققنوس
لیوتار، ژان فرانسوا (1384)، وضعیت پسامدرن، ترجمۀ حسینعلی نوذری، تهران: گام نو.
محمودی، عباس (1382)، کارناوالی برای یک مجسمه، تهران: فریاد کلام.
مختاری رضا (1386)، سی‌امین حکایت سیتا، تهران: چشمه.
مک‌هیل، برایان (1392)، داستان پسامدرنیستی، ترجمۀ علی معصومی، تهران: ققنوس.
هاچن، لیندا (1393)، «فراداستان تاریخ­نگارانه»، مدرنیسم و پسامدرنیسم در رمان، ترجمۀ حسین پاینده، تهران: نیلوفر.
یادعلی، یعقوب (1380)، احتمال پرسه و شوخی، تهران: نیم­نگاه.
Barthes, Roland (2000), “the death of the author”, Modern criticism and theory, David lodge & Nigel Wood, New York: Longman.
Childs, Peter & Roger Fowler (2006), The Routledge dictionary of literary terms, London: Routledge.
Jameson, Fredrik (1991), Postmodernism or the culture logic of late Capitalism, Durham: Duke University Press.  
Lewis, Barry (2002), “Postmodernism and fiction”, The Routledge Companion to Postmodernism, ed. Stuart Sim, London: Routledge.
McHail, Brian (2004), Postmodernist fiction, London, New York: Routledge.
Waugh, Patricia (2001), Metafiction, London & New York: Routledge.