تحلیل مقایسه‌ای دو رمان سمفونی مردگان و خانۀ ادریسی‌ها با تأکید بر مضامین اجتماعی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس

2 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس

3 دانشیاز زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس

4 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور

<p>.</p>.....

چکیده

تزلزل بنیاد خانواده ایرانی در دورۀ معاصر، موضوعی است که توجه نویسندگان رمان ایرانی را به خود جلب کرده است. این مقاله، این موضوع را با رویکردی تطبیقی پی می‌گیرد و به مقایسه دو رمان «سمفونی مردگان» اثر عباس معروفی و «خانۀ ادریسی‌ها» اثر غزاله علیزاده می‌پردازد و سیر متلاشی شدن خانواده‌های ایرانی را به عنوان پدیده‌ای فراگیر و اجتماعی بررسی و تحلیل می‌کند. مرور اجمالی بر بسیاری از رمان‌های معاصر فارسی نشان می‌دهد که تعداد زیادی از آنها به مسأله خانواده توجه نشان داده‌اند و آن را به عنوان یک مضمون اجتماعی و واقعیتی بزرگ متأثر از فرایند تجدّد‌زدگی در صدر عنایت خود قرار داده‌اند. و تدقیق در این دو رمان نشانگر آن است که نویسندگان این دو اثر، در زمانی متفاوت (یکی دهۀ شصت و دیگری دهۀ هفتاد) به ارائه آن می‌پردازند. در این مقاله، ضمن نقد دو رمان با شیوه تحلیلی ـ توصیفی مضمون اجتماعی خانواده و تحولات آن به عنوان عنصر مهم درون‌مایه داستان به صورت مقایسه‌ای تحلیل و بررسی شده است. یافتۀ مقاله حاکی از این است که رمان علیزاده در طرح مسئله و پردازش زوایا، طرح و روایت داستانی همچون اثر معروفی با تفاوت‌هایی در پرداختن مضمون اجتماعی موفق بوده است. زیرا علاوه بر اشتراک در مضمون‌محور بودن و پیام مسلط اجتماعی این دو اثر، می‌توان به تعدّد پژوهش‌های علمی و نقدهایی که درباره آنها و به ویژه در قالب پایان‌نامه‌های دانشگاهی و مقالات علمی وجود دارد نیز استناد کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسندگان [English]

  • Hasan Thiaw 1
  • . . 2
  • . . 3
  • . . 4
1 PhD student/Tarbiat Modares University
2 .
3 .
4 .
احمدی ملایری، یدالله و سمیه آقاجانی (1392)، «تنهایی روشنفکر در رمان‌های غاده السمان و غزاله علیزاده»، ادب عربی، شمارۀ 1، سال 5، بهار و تابستان (صص 18ـ1)
اسفندیاری، خدیجه (1390)، تحلیل انسان آرمانی در چهار اثر از چهار رمان‌نویس معاصر (کلیدر از محمود دولت‌آبادی، سووشون از سیمین دانشور، سمفونی مردگان از عباس معروفی و روی ماه خداوند را ببوس از مصطفی مستور، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکدۀ علوم انسانی.
پارسا نسب، محمد و مهسا معنوی (1392)، «تطور بن‌مایۀ کلاغ از اسطوره تا فرهنگ‌عامه، دو فصلنامۀ فرهنگ و ادبیات عامه»، دورۀ 1، شمارۀ 1، بهار و تابستان. (صص 92ـ 77)
تسلیمی، علی (1388)، گزاره‌هایی در ادبیات معاصر ایران (داستان)، پیشا مدرن، مدرن، پسامدرن، چاپ دوم، تهران: کتاب آمه.
خاتمی، احمد (1389)، ایران ما، چاپ اول، تهران، مؤسسه نشر شهر.
ستاری، جلال (1387)، «درد جاودانگی»، مقالۀ چاپ‌شده در پایان رمان خانۀ ادریسی‌ها، چاپ پنجم، تهران: انتشارات توس (صص607 ـ 587)
شرفی، محمدرضا (1382)، مجموعه مقالات گسست نسل‌ها، پژوهشکدۀ علوم انسانی و اجتماعی، جهاد دانشگاهی،
عسگری حسنکلو، عسگر (1389)، نقد اجتماعی رمان فارسی با تأکید بر ده رمان برگزیده، چاپ دوم، تهران: نشر فرزان روز.
علیزاده، غزاله (1387)، خانۀ ادریسی‌ها، چاپ پنجم، تهران: توس.
غلامحسین زاده، غلامحسین (1391)، «سیر ادبیات زنان در ایران از ابتدای مشروطه تا پایان دهۀ هشتاد»، ششمین همایش ملی پژوهش‌های ادبی، 5 و 6 دی‌ماه، دانشگاه شهید بهشتی.
فرضی، حمیدرضا و آرمانی آستمال، رستم (1391)، «بازتاب رئالیسم در رمان خانۀ ادریسی‌ها»، پژوهش‌های نقد ادبی و سبک‌شناسی، شمارۀ 1، پی‌درپی 9، پاییز، صص 159ـ 135.
فرضی، حمیدرضا و فرزانه خسرو حسینی (1390)، «تحلیل روان‌شناختی شخصیت‌های برجستۀ رمان خانۀ ادریسی‌ها»، بهارستان سخن (فصلنامۀ علمی پژوهشی ادبیات فارسی)، سال هفتم، شمارۀ 18، پاییز و زمستان (صص286ـ 255)  
قلی زاده بالدرلور، معصومه (1388)، نقد و تحلیل آثار داستانی غزاله علیزاده (با تأکید بر داستان‌های خانۀ ادریس‌ها، شب‌های تهران، دو منظره، بعد از تابستان، جزیره، سوچ)، کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت مدرس.
محمدی، فتاح (1378)، خانۀ ادریسی‌ها (غزاله علیزاده)، ادبیات و زبان‌ها، پایا، خرداد، شمارۀ 3، (ص 16ـ 12)
مختاری، محمد (1387)، پیچیدگی سرنوشت یک‌خانه، بررسی رمان «خانۀ ادریسی‌ها»(مقالۀ چاپ‌شده در پایان رمان خانۀ ادریسی‌ها)، چاپ پنجم، تهران: انتشارات توس (صص 627ـ 608).
معروفی، عباس (1393)، سمفونی مردگان، تهران: ققنوس.
معیدفر، سعید (1383)، شکاف نسلی یا گسست فرهنگی (بررسی شکاف نسلی در ایران)، نامۀ علوم اجتماعی، شمارۀ 24، زمستان (صص 80ـ 55)
میرعابدینی، حسن (1387)، صدسال داستان‌نویسی ایران، جلد سوم و چهارم، چاپ پنجم، تهران: نشر چشمه.
میلانی، عباس (1387)، تجدد و تجدد ستیزی در ایران، چاپ هفتم، تهران: نشر اختران.
والدیز، ماریو جی (1388)، «تقابل دوگانی»، دانشنامۀ نظریه‌های ادبی معاصر، مکاریک ایرنا ریما، ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: نشر آگه.
هاشمی نژاد، اشرف سادات (1385)، مناسبات نسل‌ها در رمان معاصر (با تکیه‌بر پنج رمان سمفونی مردگان، نقش پنهان، نیمۀ غایت، اسفار کاتبان، عادت می‌کنیم)، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکدۀ علوم انسانی.
یداللهی شاه‌راه، رؤیا (1392)، «تکامل شخصیت وهاب درزمینۀ عشق در داستان خانۀ ادریسی‌ها بر مبنای الگوی سفر جوزف کمبل»، فصلنامۀ علمی و پژوهشی ، نقد ادبی، سال 6، شمارۀ 24، زمستان (صص 198ـ 169)