بررسی عنصرهای کارناوالی رمان‌های نوجوان ایرانی، بر اساس نظریه‌ی میخائیل باختین

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شیراز

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شیراز

چکیده

هدف پژوهش حاضر، تحلیل رمان‌های نوجوان ایرانی، در چارچوب نظریه‌ی کارناوال باختین است. «امپراطور کلمات»، «هستی» و «دختره‌ی خل‌وچل» به‌دلیل داشتن کنش و فضای کارناوالی، به‌صورت هدفمند از میان رمان‌های نوجوان ایرانی انتخاب شدند. به‌دلیل اهمیت توانمندسازی نوجوان و پرورش صدای متمایزش، پرداختن به این نظریه ضروری است. روش پژوهش، تحلیل محتوای کیفی با روی‌کرد توصیفی‌تحلیلی است. براساس یافته‌ها، «امپراطور کلمات» با پدیدآوردن فضایی کارناوالی، اقتدار بزرگسال را می‌شکند و نوجوان را توانمند می‌کند. نوجوانان با درنوردیدن مرزها، نژادها و طبقه‌های مختلف را کنار هم قرار می‌دهند، اما مرزهای آهنین هنجارها، شکستنی نیستند و نه تنها نوجوانان که بزرگسالان را نیز محدود می‌کنند. در «هستی»، کنش‌های هنجارشکنانه‌ی نوجوان، در جامعه‌ای که نوجوانان ستم‌دیده‌اند، رسمیت و قدرت بزرگسالان را خدشه‌دار می‌کند. هنجارشکنی نوجوان، معطوف به قانون‌های خانه و جامعه و در زمینه‌ی جنسیت، دگرپوشی و گزینش هویت مردانه برای رسیدن به هویت زنانه در جامعه‌ی مردسالار اتفاق می‌افتد. در «دختره‌ی خل‌وچل»، طنز کارناوالی، قدرت مردانه را به نفع زنان رنج‌کشیده به سخره می‌گیرد. جنون نوجوان، زبانش را بی‌پرواتر و کنش‌هایش را کارناوالی‌تر می‌کند، اما تمسخر، تنها شکست هنجارها را یادآور می‌شود و تغییر دیگری در مناسبت‌های جامعه‌ی مردسالار به وجود نمی‌آورد. در نگاهی مقایسه‌ای، هنجارشکنی نوجوان در «هستی»، نتیجه‌بخش‌تر بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسندگان [English]

  • . . 1
  • . . 2
1
2
چکیده [English]

.

آقاپور، فرزانه. (1392). «بررسی دنیای فانتزی شش رمان نوجوان غربی و ایرانی، با روی‌کرد کارناوال و چندآوایی باختین»، پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد. استاد راهنما: سعید حسام‌پور، دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شیراز، رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی، گرایش ادبیات کودک و نوجوان.
اکبرپور، احمد. (1384). امپراطور کلمات. ویراسته‌ی رضا کریمی، چاپ سوم، تهران: پیدایش.
ایزدپناه، امین. (1394). «بررسی شیوه‌های چندصدایی و دیگربودگی در رمان لالایی برای دختر مرده»، مجموعه مقاله‌های پنجمین همایش ادبیات کودک و نوجوان، صص 186-214.
پیرخدری، ستاره. (1389). «بررسی ادبیات کارناوالی در دفتر ششم مثنوی»، پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد. استاد راهنما: منصور ابراهیمی، دانشکده‌ی سینما و تئاتر دانشگاه هنر، رشته‌ی ادبیات نمایشی.
جوکاری، مهناز؛ حدائق، بهی. (1394). «بررسی میزان نفوذ ایدئولوژی در رمان نوجوان لالایی برای دختر مرده: با بهره‌گیریاز روی‌کرد چندصدایی باختین در گفتمان روایی»، مجموعه مقاله‌های پنجمین همایش ادبیات کودک و نوجوان، صص 374- 398.
حسن‌زاده، فرهاد. (1389). هستی. ویراسته‌ی شیوا حریری، چاپ اول، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
رمضان‌زاده، مهدی. (1392). «بررسی نظریه‌های بازی، گروتسک و کارناوال از باختین در گزیده‌ای از تئاترهای معاصر ایرانی»، استاد راهنما: فرزان سجودی، پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد. دانشکده‌ی سینما و تئاتر دانشگاه هنر، رشته‌ی کارگردانی تئاتر.
زابلی‌نژاد، هدی. (1388). «پیکرک‌های الهه‌ی مادر: سیمای زن در آثار پیش از تاربخ ایران». اطلاع‌رسانی و کتابداری: کتاب ماه هنر، شماره‌ی 131، صص 34 تا 41.
شیخ‌الاسلامی، حسین. (1386). «کلاف‌خوانی: نگاهی به کتاب دختره خل‌وچل، اثر محمدرضا شمس». پژوهشنامه‌ی ادبیات کودک و نوجوان، شماره‌ی 51، صص 137 تا 147.
شمس، محمدرضا. (1380). دختره خل‌وچل. چاپ اول، تهران: حنانه.
فشی، طیبه. (1388). «بررسی جنبه‌های کارناوالی در داستان‌های جمال‌زاده»، استاد راهنما: پارسا یعقوبی، پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد. دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه کردستان، رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی.
نولز، رونلد. (1391). شکسپیر و کارناوال: پس از باختین. ترجمه‌ی رؤیا پورآذر، چاپ اول، تهران: هرمس.
Works Cited
Bakhtin, M. (1984). Rabelais and His World. Trans. Helene Iswolsky. Bloomington: Indiana UP.
Bakhtin, M. (1984). Problems of Dostoevsky’s Poetic. Ed. and Transe. Caryl Emerson. Minneapolis: Minnesota UP.
Elick, C. (2001). "Animal Carnivals: A Bakhtinian Reading of C. S. Lewis's The Magician's Nephew and P. L. Traver's Mary Poppins". Bridgewater College, 35(3), 454- 471.
Hall, J. (2011). "Embracing the Abject Other: The Carnival Imagery of Harry Potter". Children’s Literature in Education: 42:70–89.
Lloyd, S. (2010). Rev. of Power, Voice and Subjectivity in Literature for Young Readers, Nikolajeva, M. New York: Routledge, 204 pages. Online.
Nikolajeva, M. (2002). "Fairy Tales in Society's Service". Wayne State University Press: Marvels & Tales, 16(2), 171-187.
Nikolajeva, M. (2005). Aesthetic Approaches to Children’s Literature: an Introduction. Lanham Maryland: Scarecrow Press.
Nikolajeva, M. (2009). "Theory, Post-Theory, and Aetonormative Theory". Neohelicon XXXVI: 1, 13–24.
Stephens, J. (1992). Language and Ideology in Children’s fiction. London: Longman.