ایجاز و صنایع ادبی، زیربنای کاریکلماتور

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اصفهان

2 دکترای ادبیات معاصر، دانشگاه اصفهان

چکیده

از دیرباز، رویکرد به ایجاز، به پیدایش کوتاه‎‌نوشته‌های بسیاری در ادبیاتِ قدیم منجر شده است. در ادبیات معاصر، در تداومِ همین رویکرد و نیز تحتِ تأثیرِ عوامل اجتماعی و ادبیِ گوناگون، توجه و اقبالِ شایانی به ایجاز در کلام شده است و ایجاز در کلام به گرایشِ روزافزون به کوتاه‌نوشته‌ها و کوتاه‌سروده‌ها انجامیده است. از سویی دیگر، بخشِ عظیمی از صنایعِ ادبی در ادبیاتِ قدیم، علاوه بر زیربنای زیبایی‌شناسانه، روی در ایجاز داشته و با اقتصاد واژگان در پیوندی تام بوده است. «کاریکلماتور» از معدود متونِ ایجازی است که علاوه بر رویکرد صرفه‌جویی در واژگان، بر مبنای صنایعِ ادبی، که خود روی در ایجاز دارند، بنا شده است و به این طریق از دو شیوۀ ایجادِ ایجاز استفاده کرده تا علاوه بر موجز بودن وجهۀ هنری یک اثرِ ادبی را نیز از دست ندهد؛ وجهه‌ای که در اغلبِ کوتاه‌نگاشته‌ها وجود ندارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Brevity and Figures of Speech, Base of Karikalmator

نویسندگان [English]

  • Gholamhossein Sharifi 1
  • Leyla Kordbache 2
چکیده [English]

Since long ago, the predisposition to brevity has resulted in the creation of many short-written texts. In contemporary literature, accordingly, along with other social or literary factors, brevity has gained currency, leading to shortening both verse and prose. On the other hand, a considerable majority of past literature, through an aesthetics look, has always been closely linked with brevity and pose of frugality. Karikalamator is amongst the few brief prose works which not only enforces a small number of words, but also fundamentally roots from the principles of literature, and through this, utilizes the creation of brevity in two approaches that in addition to shortness, the artistic criteria are well-preserved, though rarely observed in most other short-written ones

کلیدواژه‌ها [English]

  • short-written texts
  • Karikalamator
  • brevity
  • Figures of speech
اخوان ‌ثالث، مهدی (1376). بدعت‌‌ها و بدایع نیما یوشیج، تهران: زمستان.
اکسیر، اکبر (1387). «نیم‌نگاهی به مجموعۀ طرح و کاریکلماتورِ “ماه نگران زمین است”»، روزنامۀ اطلاعات، س 1383، ش 24314.
بهزادی اندوه‌جردی، حسین (1373). آشنایی با عروض و قافیه، تهران: صدوق.
پورنامداریان، تقی (1381). خانه‌ام ابری است، تهران: سروش.
خاقانی، بدیل ‌بن ‌علی (1387). دیوان خاقانی، ویراستۀ دکتر میرجلال‌الدین کزّازی، تهران: مرکز.
خیام نیشابوری، حکیم عمر (1959). رباعیات، به اهتمام علی‌یف و عثمانف، زیر نظر برتلس، مسکو: ادبیات خاور.
داد، سیما (1390). فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید.
رازی، شمس‌الدین محمد بن ‌قیس (1338). المعجم ‌فی ‌معاییر اشعار العجم، به تصحیح محمد قزوینی و مدرس ‌رضوی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
رستگار فسایی، منصور (1380). انواع نثر فارسی، تهران: سمت.
رودکی، جعفر بن ‌محمد (1378). رودکی (گزینۀ سخن پارسی)، به ‌کوشش خلیل خطیب‌رهبر، تهران: صفی‌علیشاه.
سپاهی‌نائین، علیرضا (1376). «سه‌خشتی، شعرِ ویژۀ کُرمانج‌ها»، مجلۀ شعر، ش 26.
سپهری، سهراب (1384). هشت‌کتاب، تهران: طهوری.
سعدی شیرازی، شیخ مصلح‌الدین (1373). گلستان، تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.
شاپور، پرویز (1371). گزینۀ کاریکلماتورهای پرویز شاپور، تهران: مروارید.
شاپور، پرویز (1386). قلبم را با قلبت میزان می‌کنم، تهران: مروارید.
شفیعی ‌کدکنی، محمدرضا (1342). «کهنه‌ترین نمونۀ شعر فارسی: خسروانی‌های باربد»، مجلۀ آرش، ش 6.
شفیعی ‌کدکنی، محمدرضا (1381). موسیقی شعر، تهران: آگه.
شمیسا، سیروس (1378). سبک‌شناسی شعر، تهران: فردوس.
شمیسا، سیروس (1386). بیان و معانی، تهران: میترا.
صلاحی، عمران (1371). «مقدمۀ گزینۀ کاریکلماتور»، پرویز شاپور، تهران: مروارید.
طهماسبی، فریدون و لاله نظری (آبان 1390). «پیشینۀ کاریکلماتورنویسی با تکیه بر آثار پرویز شاپور»، همایش ملی نقش ادبیات معاصر در گسترش فرهنگ و ادب ایران، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر.
عالی‌پیام، محمدرضا (1389). «مقدمۀ چند قدم به حرف حساب»، سهراب گل‎‌هاشم، تهران: افراز.
عبدالملکیان، گروس (1387). سطرها در تاریکی جا عوض می‌کنند، تهران: مروارید.
علوی‌مقدم، محمد و رضا اشرف‌زاده (1387). معانی و بیان، تهران: سمت.
فقیری، ابوالقاسم (1353). «ترانه‌های لُریِ فارس»، ماهنامۀ هنر و مردم، ش 140 و 141.
فقیری، ابوالقاسم (1385). سیری در ترانه‌‌های محلی شیراز، شیراز: نوید.
فکرت، محمدآصف (1380). لندی (ترانک‌های مردمی پشتو)، مشهد: هشتم.
گل‌کار، عباس (1387). ماه نگران زمین است، تهران: نگیما.
گل‌هاشم، سهراب (1389). چند قدم به حرف حساب، تهران: افراز.
ناژفر، حسین (14 آبان 1388). «کاریکلماتور»، روزنامۀ شهرآرا، ش 137.
ناژفر، حسین (21 خرداد 1390). «کاریکلماتور»، روزنامۀ شاپرک، ش 2245.
نجفی، ابوالحسن (1377). «نظریۀ اطلاع»، نشریۀ کارنامه، دورۀ اول، ش 1.
نوذری، سیروس (1388). کوته‌سرایی، تهران: ققنوس.
همایی، جلال (1368). فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: هما.