شهود زیباشناسانه و زیبایی‌شناسیِ شهودی در شعر و نقاشی سهراب سپهری

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه لرستان

2 دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه لرستان

چکیده

بحث از زیبایی و مصادیق آن موضوعی ‌‌است که همواره در طی تاریخ به آن پرداخته شده و در متون عرفانی، فلسفی، روان‌‌شناسی، ادبیات، و غیره از آن سخن رانده‌‌اند. زیبایی امری نسبی است و هرکس تعریفی از آن دارد. فلاسفه‌‌ای چون افلاطون، ارسطو، هگل، کروچه، و دیگران هرکدام تعریفی از زیبایی داشته‌‌اند. گروهی زیبایی را نه در صورت، که در درون پدیده‌‌ها جست‌وجو می‌‌کنند و شهود را گامی در درک زیبایی‌‌های هستی می‌‌دانند. سپهری از کسانی است که در آثارش شهود و درک تجریدی پدیده‌‌ها نمود دارد و زیبایی را جز درک بی‌‌واسطۀ پدیده‌‌ها نمی‌‌داند. او برای بیان تجربه‌‌های شهودی‌اش از بسترهای گوناگونی چون زبان (شطح، پارادوکس، و حس‌‌آمیزی)، خواب و رؤیا، شعر، و هنر بهره می‌‌گیرد تا تجربۀ ذهنی و درونی خود را تجسمی بیرونی بخشد و همین تلاش او برای بیان تجارب است که زبان او را به ‌‌سوی سمبلیسم سوق می‌‌دهد. سهراب با رسیدن به شهودِ زیباشناسانه به زیبانگری می‌‌رسد؛ و همه‌چیز را، حتی پدیده‌‌های ناگواری چون مرگ، غم، و اندوه، و پدیده‌‌های به‌ظاهر زشت و مانند آن را زیبا می‌‌بیند. در این مقاله کوشش ما بر آن است که جلوه‌‌های زیبایی شعر و نقاشی سهراب را نشان دهیم و ارتباط آن را با کشف و شهود هنری سهراب و نهایتاً شهود عرفانی او دریابیم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Aesthetic Intuition and Intuitive Aesthetic in Sohrab Sepehri's Painting and Poetry

نویسندگان [English]

  • Saeed Zohrevand 1
  • Marziye Mas’oudi 2
1
2
چکیده [English]

Beauty and its evidences have always been a controversial issue among the scholars throughout the history of philosophy, Psychology, literature, mysticism, etc. Mysticism is evident in Sohrab Sepehri's viewpoint of beauty perception and understanding abstract phenomena which eventually leads him to a type of mystical approach and roots in his belief of direct experience through different contexts such as language, paradox and dream. This attitude directs him to a type of symbolic language. His journey to discover the aesthetics of life results in a personal view of death, sorrow and other seemingly unwanted phenomena to see them as beautiful aspects of life. This paper tries to depict Sohrab’s display of beauty in his poetry and painting revealing its connection with his artistic intuition of art and personal mysticism.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : beauty
  • intuition
  • aesthetic intuition
  • mystical intuition
  • symbolic language and expression
قرآن کریم.
احمدزاده هروی، مژده (1388). شهود حسن (مولوی و تجربة زیبانگری)، تهران: خانة کتاب.
احمدی، بابک (1378). حقیقت و زیبایی، درس‌های فلسفه هنر، تهران: نشر مرکز.
اعوانی، غلامرضا (1375). مبانی مابعدالطبیعة هنر، از مجموعة حکمت و هنر معنوی، تهران: گروس.
پورنامداریان، تقی (1376). رمز و داستان‌‌های رمزی در ادب فارسی، تهران: علمی و فرهنگی.
تولستوی، لئو (1364). هنر چیست؟، ترجمة کاوه دهگان، تهران: امیرکبیر.
جوکار، منوچهر (1384). «ملاحظاتی دربارة شطح و معانی آن»، مطالعات عرفانی، دورة اول.
چناری، عبدالامیر (1374). «متناقض‌نما در ادبیات فارسی»، کیان، ش 27.
حافظ شیرازی، خواجه شمس‌الدین محمد (1367). دیوان حافظ، به تصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران: اساطیر.
حسینی، مهدی (1390). روزنه‌‌ای به رنگ (مروری بر نقاشی‌های سهراب سپهری)، به کوشش یعقوب امدادیان و احسان آقایی، تهران: مؤسسۀ توسعة هنرهای تجسمی معاصر.
دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامۀ دهخدا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
دوروژمون، دنی (1374). اسطوره‌‌های عشق، ترجمة جلال ستاری، تهران: نشانه.
رندل، جان هرمن و ج. باکلر (1363). درآمدی به فلسفه، ترجمة جلال‌‌الدین اعلم، تهران: سروش.
رؤیایی، طلایه (1385). «شهود در درک و آفرینش اثر هنری»، نشریة هنرهای زیبا، ش 25.
سپهری، سهراب (1384). هنوز در سفرم: شعرها و یادداشت‌های منتشرنشده از سهراب سپهری، به کوشش پریدخت سپهری، تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
سپهری، سهراب (1385). هشت کتاب، تهران: طهوری.
سپهری، سهراب (1389). اتاق آبی، به کوشش پیروز سیار، تهران: سروش.
سروش، عبدالکریم (1376). حکمت و معیشت، تهران: مؤسسة فرهنگی صراط.
سلطان‌کاشفی، جلال‌الدین (1386). تا شقایق هست ... (گزیده‌ای از نقاشی‌های سهراب سپهری)، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، انتشارات فرهنگستان هنر.
سنایی، ابوالمجد مجدود بن آدم (1387). حدیقة الحقیقة و الشریعة الطریقة، تصحیح مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران.
سهروردی، شهاب‌الدین یحیی (1372). مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تصحیح و مقدمۀ هانری کربن، ج 2، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
سوانه، پیر (1389). مبانی زیباشناسی، ترجمة محمدرضا ابوالقاسمی، تهران: نشر ماهی.
شاله، فلیسین (1374). شناخت زیبایی (استتیک)، علی‌‌اکبر بامداد، تهران: طهوری.
شریعتی، علی (1361). هنر (مجموعة آثار شمارۀ 32)، تهران: اندیشمند.
شعیری، حمیدرضا (1379). «فاعل فردی و جمعی در پشت هیچستان سپهری»، مدرس، دورة چهارم، ش 3.
عزالدین کاشانی، محمود بن علی (1387). مصباح‌‌الهدایه و مفتاح الکفایه، تصحیح عفت کرباسی و محمدرضا برزگر خالقی، تهران: زوّار.
غزالی، ابوحامد محمد (1361). کیمیای سعادت، به کوشش حسین خدیوجم، تهران: علمی و فرهنگی.
فتوحی رودمعجنی، محمود (1389). بلاغت تصویر، تهران: سخن.
فولادی، علیرضا (1387). زبان عرفان، قم: فراگفت.
قشیری، عبدالکریم بن هوازن (1387). رسالة قشیریه، تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران: زوّار.
کروچه، بندتو (1388). کلیات زیباشناسی، ترجمة فؤاد روحانی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
مشتاق مهر، رحمان (1379). «بررسی بیان رمزی بر مبنای آثار مولانا»، نامة فرهنگستان علوم، ش 16.
مولوی، جلال‌‌الدین محمد بن محمد (1385). مثنوی معنوی، بر اساس نسخة رینولد نیکلسن، تهران: سایة نیما.
نوربخش، جواد (1372). فرهنگ نوربخش «اصطلاحات تصوّف»، ج 4، بی‌جا: مؤلف.
هگل، گئورک ویلهلم فردریش (1363). مقدمه بر زیباشناسی، ترجمۀ محمود عبادیان، تهران: آوازه.
الیاده، میرچا ( 1374). فرهنگ و دین، ترجمة هیئت مترجمان، زیر نظر بهاءالدین خرمشاهی، تهران: طرح نو.
یونگ، کارل گوستاو (1352). انسان و سمبول‌هایش، ترجمة ابوطالب صارمی، تهران: امیرکبیر.