مؤلفه‌های نوجویانة آثار بهرام صادقی و «رمان نو»؛تأثیر و تأثّر یا توارد؟

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار ادبیات تطبیقی، دانشگاه اصفهان

2 دانشجوی دکتری ادبیات فرانسه، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

در عموم مطالعاتِ تطبیقی، آن‌چنان بر تقلید و اقتباس ادبیات داستانی معاصر ایران از ادبیات غرب تأکید شده که سهم عمدة تحولات تاریخی و اجتماعیِ این سرزمین در پیدایش نوجویی‌‌ها و نوآوری‌‌های صورت‌‌پذیرفته در ساحت ادبیات داستانی نادیده گرفته شده است، اما با توجه به آن‌که ادبیات هر جامعه در هر دورة تاریخی تا حدودی تحت تأثیر جریانات موجود در همان عصر و محیط است، می‌‌توان زمینه‌‌های بروز مؤلفه‌‌های مدرنیته در ادبیات داستانیِ فارسی را در زیرساخت‌‌های فرهنگی ـ اجتماعی ایران جست‌وجو کرد. از این‌‌رو، بر این باوریم که ادبیات داستانیِ معاصر فارسی و تحولات نوجویانة آن، صرفاً با تأثیرپذیرفتن از ادبیات غرب شکل نگرفته و همواره مستعد شکوفایی و نوزایی بوده است. برای اثبات این فرض آثار بهرام صادقی را مطالعه و بررسی کرده‌ایم که به اذعان خودِ او، قبل از برخاستنِ بانگِ شهرتِ «رمان نو» نوشته شده‌‌اند و به‌ باور همگان از نمونه‌های مهم و بارز مدرنیته در ادبیات داستانی فارسی به‌شمار می‌‌روند؛ بنابراین، نوشتارِ حاضر دو هدف کارکردیِ عمده دارد: اولاً درصددِ اثباتِ وجود مؤلفه‌‌های مدرن و نوجویانه در آثار صادقی برآمده است و ثانیاً با رویکردی درون‌‌سرزمینی، به جست‌وجوی ادلّه‌‌ای که می‌‌تواند پیدایشِ این مؤلفه‌‌ها را در ادبیات داستانی معاصر فارسی توجیه کند، پرداخته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Modernistic Elements in Bahram Sadeqi's Works and “New Novel”; Effect and Impression or Confluence?

نویسندگان [English]

  • Ebrahim Salimi Kouchi 1
  • Mina Alaei 2
1
2
چکیده [English]

In most comparative studies, the imitation and adaptation of Iranian contemporary fiction from western literature have been so emphasized that a large proportion of historical and social developments in this land in the emergence of seeking modernistic enthusiasm and innovations taken place in fiction has been neglected. However, given that the literature at any society and at any historical period has been affected to a certain extent by the existing currents at that period and environment, one can look for the emergence of modernity elements in the Persian fiction within Iran's social and cultural infrastructure. Thus, we believe that Persian contemporary fiction and its modernistic developments have not been formed merely by being influenced by western literature; rather, they have always been ready for self-actualization and innovation. To prove this hypothesis, and as a case study, we selected Bahram Sadeqi's works, which, as he claims, were written before the emergence of "New Novel", and as almost all believe, are considered important sources of modernity in Persian fiction. Thus, the present study has taken into account two major functional goals: first, it seeks to prove the existence of modern and modernistic elements in Sadeqi's works, and second, by applying a within-territorial approach, it seeks a reason that can justify the emergence of these elements in Persian contemporary fiction.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Modern Persian literature
  • Bahram Sadeqi
  • effect and impression
  • confluence
  • French New Novel
احمدی، بابک (1370). ساختار و تأویل متن. ج 2، تهران: مرکز.
اخوت، احمد (1371). دستور زبان داستان، تهران: فردا.
اسحاقیان، جواد (1386). راهی به هزار توی رمان نو، تهران: گل آذین.
اکبری شلدره‌ای، فریدون (1382). درآمدی بر ادبیات داستانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
بزرگ نیا، کامران (۱٣۷۷). «وسوسة مرگ فکر مرگ»، خون آبی بر زمین نمناک، حسن محمودی، تهران: آسا.
بیضاوی، سوسن (۱٣۸٠). «رمان نو چه می‌‌گوید»، مدرس علوم انسانی، ش ٢٣.
پورنامداریان، تقی (1380). در سایة آفتاب، تهران: سخن.
تمیم‌داری، احمد ( 1377). داستان‌های ایرانی، تهران: حوزة هنری.
خرمی، مهدی (1382). نقد و استقلال ادبی، تهران: ویستار.
روح‌بخشیان، عبدالحمید (1378). «پیدایش رمان فارسی»، نامة فرهنگستان، ش ۱۳، پاییز.
ساعدی، غلامحسین (۱٣۷۷). «هنر داستان‌نویسی بهرام صادقی»، خون آبی بر زمین نمناک، حسن محمودی، تهران: آسا.
سیدحسینی، رضا (1384). مکتب‌‌های ادبی، تهران: نگاه.
صادقی، بهرام (۱٣۷۷). «گفت و شنودی با بهرام صادقی»، خون آبی بر زمین نمناک، حسن محمودی، تهران: آسا.
صدر، رؤیا (۱٣۸٠). «طنز قمقمه‌‌های خالی»، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، ش ٤٤، خرداد.
عابدینی، حسن (1369). صد سال داستان‌‌نویسی در ایران، ج 1، تهران: تندر.
عبادیان، محمود (1379). انواع ادبی، تهران: حوزة هنری.
عسگری حسنکلو، عسگر (1386). نقد اجتماعی رمان معاصر فارسی: با تأکید بر ده رمان برگزیده، تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
کزازی، میرجلال‌الدین (1376). پرنیان پندار، تهران: روزنه.
گلسرخی، خسرو (۱٣۷۷). «شناسنامه‌‌ای تلخ»، خون آبی بر زمین نمناک، حسن محمودی، تهران: آسا.
گویتی سولو، خوان (١٣۷٤). «قطرة ملی ِشما اقیانوس جهانی نیست»، ترجمة ابوالحسن نجفی، کلک، ش ۶۶، شهریور.
لالاند، برنارد (۱٣۷4). «رمان نو غیر متعهد است»، ترجمة کاوه میرعباسی، کلک، ش ۶۶، شهریور.
محمودی، حسن (1377). «جزء آخر عبارت نویسنده»، خون آبی بر زمین نمناک، حسن محمودی، تهران: آسا.
مطیعی، ناصر (1377). «گفت‌وگو با دوستان و خانوادة صادقی»، خون آبی بر زمین نمناک، حسن محمودی، تهران: آسا.
مول پوآ، ژان میشل (۱٣۷٤). «تولد رمان نو»، ترجمة پروین ذوالقدری، کلک، ش ۶۶، شهریور.
نفیسی، آذر (1377). «تقابل رؤیا و واقعیت»، خون آبی بر زمین نمناک، حسن محمودی، تهران: آ‌سا.
 
Zavala, Iris M. (1998). ‘On the (Mis-) uses of the Post-Modern: Hispanic Modernism Revisited’, Postmodern Fiction in Europe and the Ameicas, Amsterdam: Rodopi.