بررسی سفر قهرمانی شخصیت در رمان شازده احتجاب با تکیه بر کهن‌الگوهای بیداری قهرمان درون

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور

3 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور تهران

چکیده

نقد کهن‌الگویی از نظریه‌های مدرن نقد ادبی و مبتنی بر نقد روان‌شناختی است که بر اساس آرای یونگ بنا شده است. در این نوع نقد، ضمن مطالعه و بررسی کهن‌الگوهای یک اثر، چگونگی جذب آن‌ها توسط ذهن شاعر و نویسنده نشان داده می‌شود. کهن‌الگوها که محصول تجربه‌های مکرر بشر در زندگی است و در ناخودآگاه وی به ودیعه نهاده شده است، از زوایا و ابعاد گوناگون مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته‌اند. بر پایۀ این مطالعات، سفر قهرمانی برای رسیدن به کمال و رؤیای فردیت با تکیه بر حضور کهن‌الگوها در زندگی هر فرد میسر است. هدف این مقاله، بررسی رمان شازده احتجاب نوشتۀ هوشنگ گلشیری از منظر نقد کهن‌الگویی با تکیه بر مبانی فکری کارول. اس. پیرسون و هیو. کی. مار بر پایۀ کهن‌الگوهای دوازده‌گانۀ بیداری قهرمانان درون است. پژوهشگران تلاش می‌کنند تا ضمن آشنایی اجمالی با این کهن‌الگوها، نشان دهند شخصیت‌های داستانی نیز همچون شخصیت‌های هشیوار، با تجلی این کهن‌الگوها، می‌توانند در فرایند تفرّد گام نهاده و سفر قهرمانی را پیش گیرند. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد رمان شازده احتجاب سرشار از کهن‌الگوهاست و به دلیل رویکرد روان‌شناسی خود، بر پایۀ نظریات کهن‌الگویی قابل تحلیل است. شازده احتجاب با حلول نه کهن‌الگو، روند تفرد را در پیش می‌گیرد و دیگر شخصیت‌های داستان نقش پرورش‌دهندگی را در مسیر تشرّف برای او دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Investigation into the Hero's Journey in Shazdeh Ehtejab Novel with an Emphasis on Archetypes of Awakening the Internal Heroes

نویسندگان [English]

  • Majid Sarmadi 1
  • Mostafa Gorji 2
  • Solmaz Mozaffari 3
چکیده [English]

Archetypal criticism is among the modern theories of literary criticism and is based on psychological criticism established on the basis of theories of Carl Jung. In this type of criticism, in addition to the study of, and investigation into, the archetypes of a piece of work, the way they are attracted by the poet or writer's psyche is displayed. Archetypes, which are the result of recurring experiences of man during his life and are deposited in his unconscious, have been studied and analyzed from different angles and dimensions. Based on these studies, to reach perfection and individual dream, the journey of the hero is materialized by relying on the presence of archetypes in any individual's life. The aim of this article is to examine the novel Shazdeh Ehtejab ('The Prince Ehtejab') written by Houshang Golshiri from the point of view of archetypal criticism and by relying on the thoughts of Carl Pearson and Hugh Marr and on the basis of the twelve archetypes in Awakening the Heroes Within. The authors attempt to briefly introduce these archetypes and then indicate that the story characters such as the sage can take steps in the process of individualization by representing these archetypes and initiate the hero's journey. The results of this study show that the novel Shazdeh Ehtejab is replete with archetypes, and due to its psychological approach, can be analyzed on the basis of archetypal theories. By representing nine archetypes, Shazdeh Ehtejab adopts the separation process, and the other characters in the story play the role of the caregiver on the initiation path for him.

کلیدواژه‌ها [English]

  • archetypal criticism
  • the Hero's Journey
  • Shazdeh Ehtejab
  • Houshang Golshiri
امامی، نصر‌الله (1385). مبانی و روش‌های نقد ادبی، تهران: جامی.
بیات، حسین (1390). داستان‌نویسی جریان سیال ذهن، تهران: علمی و فرهنگی.
پیرسون، کارول اس. و هیو کی مار (1390). زندگی برازندة من، مؤثرترین راهکارهای تحلیل خویشتن و غنی‌سازی ارتباط با دیگران، ترجمۀ کاوه نیری، تهران: بنیاد فرهنگ زندگی.
جانسون، رابرت (1387). اسطورة جام مقدس، ترجمه و تحلیل تورج رضا بنی‌صدر، تهران: فرگان.
جونز، ارنست و دیگران (1366). رمز و مثل در روانکاوی، ترجمۀ جلال ستاری، تهران: توس.
حسینی، مریم (1387) «نقد کهن‌الگویی غزلی از مولانا»، مجلة پژوهش زبان و ادبیات فارسی، ش 11.
دقیقیان، پروین (1390). روان شناسی تیپ‌های شخصیتی نه‌گانه (اینیاگرام)، تهران: آشیانة کتاب.
سخنور، جلال (1379). نقد ادبی معاصر، تهران: رهنما.
سیدان، مریم ( 1387). «تحلیل و بررسی شازده احتجاب گلشیری با دیدگاه ساخت‌گرایانه»، مجلة نقد ادبی، ش 1.
شاملو، سعید (1388). مکتب‌ها و نظریه‌ها در روان‌شناسی شخصیت، تهران: رشد.
شولتز، دون (1359). «الگوی یونگ: انسان فردیت‌یافته»، ترجمۀ گیتی خوشدل، نشریة آرش، ش 21.
صابرپور، زینب و محمدعلی غلامی‌نژاد (1388) «روابط قدرت در رمان شازده احتجاب»، مجلۀ پژوهش زبان و ادبیات فارسی، ش 12.
فدایی، فربد (1381). یونگ و روان‌شناسی تحلیلی او، تهران: دانژه.
کریمی حکاک، احمد (1379). «هوشنگ گلشیری 2000 - 1937»، نشریۀ ایران‌نامه، ش 70.
کمپبل، جوزف (1389). قهرمان هزار چهره، ترجمۀ شادی خسروپناه، مشهد: گل آفتاب.
گلشیری، احمد (1368). داستان و نقد داستان، اصفهان: جی نشر سپاهان.
گلشیری، سیاوش (1389) «پست‌مدرنیسم در ادبیات داستانی معاصر ایران» (بررسی مؤلفه‌های پست‌مدرن در آثار هوشنگ گلشیری)، پژوهش‌نامه فرهنگ و ادب، ش 6.
گلشیری، هوشنگ (1380) شازده احتجاب، تهران: نیلوفر.
مکاریک، ایرنا ریما (1383). دانش‌نامة نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمۀ محمد نبوی و مهران مهاجر، تهران: آگه.
مورنو، آنتونیو (1380). «عقاید یونگ در باب شر»، ترجمۀ داریوش مهرجویی، مجلۀ روان‌شناسی دین، سال اول، ش 7 و 8.
نوردبای، هال. اس. کالوین و رنون جی (1375). مبانی روان‌شناسی تحلیلی یونگ، بازگردان محمدحسین مقبل، تهران: جهاد دانشگاهی.
ویلفرد، گورنین ال. و دیگران (1370). راهنمای رویکردهای نقد ادبی، ترجمۀ زهرا میهن‌خواه، تهران: اطلاعات.
یونگ، کارل گوستاو (1368). چهار صورت مثالی، ترجمۀ پروین فرامرزی، مشهد: آستان قدس رضوی.
یونگ، کارل گوستاو (1378). خاطرات، رؤیاها، و اندیشه‌ها، ترجمۀ پروین فرامرزی، مشهد: به‌نشر.
 
Brown, John L. and Cerylle A. Moffett (1999). The Heros Journey: How Educators Can Transform Shools and Improve Learning, Alexandria, Virginia Usa.
Compbell, Joseph (1973). Hero with a Thousand Faces, Princeton University.
Freud S. (1920). Beyond Pleasure Principle, S. E. Vision Press, Ltd. London.
Jung, Carl Gustav (1993). Psychology and Litrature in Modern Man in Search of a Soul, Trans W. S. Dell and Gray. F. Bayness, London: Routledge and Kegan Paul.
Lotze, Chris (2004). Work Culture Transformation, Straw to Gold –The Modern Hero Journey. K. G. Saur Verlag GMBH, Munchen.
Pearson Carol S. (1989). The Hero Withen: Six Archetypes We Live By, Harper and Publishers, San Francisco.
Vogler, Christopher (2007). The Writers Journey: My This Structure For Writers, Michel Wiese Productions.